بازار؛ گروه بین الملل: کشورهای خلیج فارس همچنان سنگ بنای انرژی جهانی هستند و حدود ۳۴ درصد از صادرات نفت جهان و ۲۶ درصد از صادرات گاز آن را تشکیل می‌دهند. این نفوذ به دلیل منابع فراوان سوخت فسیلی است که آنها در اختیار دارند و عربستان سعودی و امارات متحده عربی از جمله تولیدکنندگان پیشرو نفت و گاز طبیعی در جهان هستند. در عین حال، تقاضای برق در سراسر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به شدت در حال افزایش است.
در پاسخ کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در تلاشند تا با تسریع برق‌رسانی و پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر، وابستگی داخلی خود به سوخت‌های فسیلی به ویژه در تولید برق را کاهش دهند. با این حال تولید و صادرات سوخت‌های فسیلی همچنان محرک‌های اصلی اقتصاد آنها هستند. این رویکرد دوگانه نشان دهنده یک روند مشترک در منطقه است: تضمین آینده انرژی در عین ایجاد تعادل بین رشد، پایداری و تاب‌آوری اقتصادی.
عربستان سعودی امروز بزرگترین صادرکننده نفت جهان است و صادرات سالانه آن حدود ۲۱۰ میلیارد دلار ارزش دارد. در همین حال، تقاضا برای گاز طبیعی به سرعت در حال افزایش است و در سال ۲۰۲۴ حدود ۲.۷ درصد افزایش خواهد یافت. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در مواجهه با گرمای شدید، چالش‌های زیست‌محیطی مکرر و کاهش تولید نفت خام به دلیل کاهش تولید اوپک پلاس، فوریت ایجاد تاب‌آوری انرژی را درک می‌کنند. امنیت انرژی و کربن‌زدایی به ارکان اصلی برنامه‌ریزی اقتصادی آنها تبدیل شده‌اند.
در حالی که همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اهداف بلندپروازانه‌ای را بیان می‌کنند، معیار واقعی در سرعت اجرای آنها نهفته است. بنابراین آینده انرژی منطقه اولاً به توانایی آن در مقیاس‌بندی تولید انرژی تجدیدپذیر و ثانیاً به ظرفیت آن در توسعه شبکه‌هایی بستگی دارد که انعطاف‌پذیری و قابلیت اطمینان لازم را برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده برق در بحبوحه تحولات عمیق اقتصادی فراهم می‌کنند.
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در تلاشند تا وابستگی داخلی خود به سوخت‌های فسیلی به ویژه در تولید برق را کاهش دهند
تقاضای برق در منطقه خلیج فارس به طور پیوسته در حال افزایش بوده است. با افزایش جمعیت و افزایش درآمد، پیش‌بینی می‌شود که مصرف منطقه‌ای برق تا سال ۲۰۳۵، ۵۰ درصد دیگر افزایش یابد. این روند با شهرنشینی سریع و تأثیر آب و هوا تقویت می‌شود، زیرا گرمای شدید اوج تقاضا را در بسیاری از کشورها به ویژه از طریق استفاده گسترده از سیستم‌های خنک‌کننده، مراکز داده و برنامه‌های شیرین‌سازی آب به دنبال دارد.
سرمایه‌گذاری در بخش برق نیز در حال افزایش است و در سال ۲۰۲۴ به ۴۴ میلیارد دلار می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۵ از ۶۶ میلیارد دلار فراتر رود. در حالی که اکثر کشورها مدت‌هاست که نفت را از تولید برق کنار گذاشته‌اند، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همچنان مجبورند حجم قابل توجهی از نفت را برای تأمین نیازهای حیاتی مانند شیرین‌سازی آب بسوزانند.
عربستان سعودی این معضل را به تصویر می‌کشد: هر تابستان، علیرغم اصلاحات تعرفه‌ای مداوم و اهداف قوی در بهره‌وری انرژی، مصرف نفت خام برای شیرین‌سازی و خنک‌سازی افزایش می‌یابد. این امر نشان‌دهنده هزینه مضاعف است: هر بشکه‌ای که به نیروگاه‌ها هدایت می‌شود، یکی کمتر برای صادرات در دسترس است، در حالی که همزمان ردپای کربن داخلی پادشاهی را افزایش می‌دهد.
در این زمینه و با آگاهی کامل از روندهای مصرف جهانی سوخت‌های فسیلی و تأثیر آنها، نمایندگان اوپک پلاس هفته گذشته در وین گرد هم آمدند تا در مورد راه‌های جدید و روش‌شناسی اصلاح‌شده برای ارزیابی ظرفیت‌های پایدار با هدف تعیین خطوط مبنای معتبرتر برای سال ۲۰۲۷، بحث کنند.
این تعریف مجدد، اهرمی تعیین‌کننده برای شکل‌دهی به مسیر درآمد تولیدکنندگان خلیج فارس و به طور غیرمستقیم‌تر، برای تعیین بودجه‌های موجود و تأمین مالی نوسازی سیستم‌های برق و جایگزینی گسترده نفت کوره با گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر است. در حالی که چنین اقداماتی باید مستقیماً تعادل انرژی کشورهای خلیج فارس را بهبود بخشد، تقریباً ۴۰ درصد از سرمایه‌گذاری‌های بخش برق همچنان باید به نوسازی شبکه‌های انتقال و گسترش ارتباطات منطقه‌ای اختصاص یابد. در واقع، شبکه منطقه‌ای متصل‌کننده خاورمیانه همچنان پاشنه آشیل استراتژی گسترده‌تر برق‌رسانی است.
تأمین انرژی آینده منطقه نیازمند اتکای بیشتر به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی است
باید گفت همکاری‌های مشترک برای تاب‌آوری اقتصاد کشورهای خلیج فارس در مواجهه با چالش‌های آتی انرژی بسیار مهم است. یک نمونه بارز از این افزایش گرایش به سمت برق‌رسانی، توافق‌نامه‌ای است که هفته گذشته توسط سازمان اتصال متقابل شورای همکاری خلیج فارس و بانک بین‌المللی صحار منعقد شد. این قرارداد تأمین مالی موقت ۵۰۰ میلیون دلاری از اجرای یک پروژه اتصال مستقیم برق که شبکه این سازمان را به شبکه عمان متصل می‌کند، پشتیبانی خواهد کرد. چنین همکاری‌های مشترکی برای تقویت تاب‌آوری اقتصاد کشورهای خلیج فارس در مواجهه با چالش‌های انرژی دهه آینده بسیار مهم است.
تأمین انرژی آینده منطقه همچنین نیازمند اتکای بیشتر به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی است و در نتیجه وابستگی به تولید برق مبتنی بر سوخت فسیلی، به ویژه برای مصرف داخلی را کاهش می‌دهد. کشورهای خلیج فارس قبلاً این اهداف را در دستور کار ملی خود قرار داده‌اند. عربستان سعودی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۵۰ درصد از برق خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید کند و امارات متحده عربی هدف ۴۴ درصد از انرژی‌های پاک را در ترکیب خود تا سال ۲۰۵۰ تعیین کرده است. عمان نیز به نوبه خود، هدف ۲۰ درصد از انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق تا سال ۲۰۳۰ را دنبال می‌کند.
منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پس از چین و هند، سومین رشد قوی در مصرف برق در این قرن را تجربه کرده است. چالش اصلی پیش رو، تطبیق منابع فراوان سوخت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با نیاز به تنوع اقتصادی از طریق پروژه‌های پایدار و برق‌رسانی است. این کشورها همچنان به نفت و گاز به عنوان منابع اصلی درآمد متکی هستند، در عین حال در برق تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری می‌کنند، اقتصاد خود را متنوع می‌کنند و مصرف سوخت‌های فسیلی داخلی را کاهش می‌دهند، هم برای آزاد کردن حجم بیشتری برای صادرات و هم برای مهار انتشار گازهای گلخانه‌ای.
نظر شما