به گزارش بازار، روز چهارشنبه هفته گذشته توافقی میان شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان در شهر ریاض به امضا رسید که در سطح منطقه و جهان بازتابی بسیار گسترده پیدا کرد. این توافقنامه با عنوان «پیمان دفاع متقابل راهبردی»، در زمانی میان دو کشور پاکستان و عربستان‌سعودی منعقد می‌شود که هنوز جهان عرب و به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس از شوک ناشی از حمله رژیم صهیونیستی به قطر خارج نشده‌اند.
در حالی که بسیاری این توافق را نوعی واکنش در برابر این رخداد ارزیابی کردند، مقامات عربستان سعودی بر این موضوع تأکید داشتند که این معاهده در واکنش به هیچ حادثه و یا رویداد خاصی نیست، بلکه بر اساس میراثی از همکاری‌های بلندمدت دو کشور پایه‌ریزی شده‌است. علاوه‌بر این دو طرف اعلام کردند که بحث بر سر این توافق دفاعی در چند سال گذشته در جریان بوده و سرانجام در چهارچوب فعلی رسمیت یافته است.
روشن است که این پیمان برای هر دو کشور بسیار حائز اهمیت تلقی می‌شود کمااینکه وزیر دفاع عربستان پس از امضای پیمان دفاع راهبردی تأکید می‌کند که هم‌اکنون در برابر متجاوز با پاکستان یکی هستیم. خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان نیز متقابلاً از یکسان بودن امنیت پاکستان و عربستان پس از این توافق خبر می‌دهد.
پیشینه همکاری‌های دفاعی-امنیتی پاکستان و عربستان
پیشینه همکاری‌های دفاعی و امنیتی میان پاکستان و عربستان‌سعودی به بیش از ۶ دهه قبل، یعنی اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان سربازان پاکستانی در سایه نگرانی‌های مربوط به جنگ مصر در یمن، به عربستان‌سعودی اعزام شدند. پس از آن نیز نیروهای ویژه ارتش پاکستان در سرکوب شورش مکه (۱۹۷۹) و خارج ساختن مسجدالحرام از کنترل شورشیان نقش مهم ایفا کردند.
در سایه این روند، دو کشور در سال ۱۹۸۲ میلادی توافقنامه همکاری امنیتی دو جانبه امضا کردند که امکان آموزش نظامی (به ویژه در حوزه نیروی هوایی)، پشتیبانی مشورتی و اعزام نیروهای پاکستانی به خاک عربستان را فراهم می‌کرد. در عوض عربستان نیز متعهد به ارائه کمک‌مالی و خرید تسلیحات از پاکستان شد که همین امر این کشور را به یکی از بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات پاکستانی تبدیل کرد.
روند شکل‌گیری و متن توافق دفاع راهبردی
همان‌طور که پیش از این اشاره شد برخی این توافق را غافلگیرکننده و تصمیمی مرتبط با تحولات اخیر خاورمیانه و به خصوص حمله رژیم صهیونیستی به قطر توصیف کرده‌اند. با این حال شواهد نشان می‌دهد که برنامه چنین توافقی از سوی دو کشور پیش از این نیز در حال پیگیری بوده و تحولات جدید صرفاً آن را تسریع کرده است. واکنش دولت هند به توافق پاکستان و عربستان تا حدی این موضع را تأیید می‌کند، در جایی که وزارت خارجه هند تصریح دارد که دولت این کشور آگاه است که این تحولات قبلاً در دست بررسی بوده و یک توافق طولانی‌مدت بین دو کشور را رسمیت می‌بخشد.
ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای توافق دفاعی
۱) افزایش ثبات و اقتدار دولت و ارتش پاکستان: با توجه به تنش‌های سیاسی درازمدت اخیر به‌خصوص میان حزب تحریک انصاف و ارتش، این توافق می‌تواند در بالا بردن اقتدار دولت و ارتش در داخل کشور نقشی چشمگیر ایفا کند. در همین راستا روزنامه جنگ پاکستان این پیمان را نشانه هماهنگی و همگرایی هر چه بیشتر دولت و ارتش تلقی می‌کند. در عین حال شاهد نوعی جهش اعتماد در سرمایه‌گذاری پس از اعلام توافق هستیم چنان‌که بورس کراچی به یکباره رشدی ۱۷۰۰ واحدی را نشان داده و به بالاترین سطح تاریخی خود می‌رسد.
۲) کاهش بارمالی دولت در حوزه امنیت: با توجه به این که از یک‌سو بحران اقتصادی در سال‌های اخیر دامنگیر پاکستان شده و از سوی دیگر شرایط امنیتی نیز رو به وخامت گذاشته است، حوزه امنیت بار مالی سنگینی بر دولت پاکستان وارد کرده و دست و بال ارتش پاکستان را نیز بسته بود. اکنون در سایه این توافق و با احتمالاً با ارتقای چشمگیر روند کمک‌های مالی عربستان به حوزه امنیتی و دفاعی پاکستان، بخشی از این دغدغه‌ها مرتفع و شرایط کمک به بهبود اوضاع امنیتی فراهم خواهد شد.
۳) تقویت مواضع پاکستان در برابر هند و در موضوع کشمیر: با توجه به رقابت سیاسی و نظامی شدید میان هند و پاکستان و از آن مهم‌تر رویارویی نظامی اخیر دو کشور، پیمان دفاعی اخیر پاکستان و هند می‌تواند در جلب حمایت کشورهای اسلامی و به خصوص عربستان در برابر تحرکات هند، بسیار مؤثر واقع شود. علاوه بر این پاکستان مدت‌هاست که از بی‌توجهی کشورهای اسلامی و عربی به مسئله کشمیر شکایت دارد.
نظر شما