بازار؛ گروه ایران-حسن روحانی رئیس جمهور در جلسات اخیر شورای سران قوا و ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، به این موضوع اشاره کردند که قرار است نقشه راه منسجمی از سیاست های کلان برای سال هشتم فعالیت دولت تهیه شود تا گشایش هایی در معیشت مردم ایجاد شود و تولید و بهبود کسب و کار، وضعیت بهتری را تجربه کنند.
پیش از این جلسات و این سخنان رئیس جمهور، رهبر معظم انقلاب در سخنرانی روز ۱۰ مرداد امسال، با صراحت تاکید کردند که مشکلات نظام بانکی و بهبود محیط کسب و کار باید برطرف شود.
در همین چارچوب در گفت و گوی «بازار» با مهندس علی نقیب، نایب رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب و کار و رفع موانع تولید اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران، مسائل مرتبط به رتبه نامناسب ایران در حوزه شاخص بهبود کسب و کار بررسی و راهکارهایی مطرح شد.
* در سخنرانی تلویزیونی که مقام معظم رهبری به مناسبت عید قربان داشتند به موضوعات اقتصادی هم اشاراتی کرده و از جمله گفتند در مورد حل مسائل نظام بانکی و بهبود کسب و کار، به صورت قابل توجهی پیشرفت اتفاق نیفتاده است. از طرفی، رتبه ایران در شاخص بهبود کسب و کار سال ۲۰۲۰ میلادی، رتبه ۱۲۷ است یعنی ۱۲۶ کشور وضعیت بهتری در این حوزه نسبت به ما دارند. به نظر شما، چرا کسب و کار ما دچار چنین وضعیتی شده؟
چندین سال است که شعارهای سال در مورد موضوعات اقتصادی، تولید و رونق اقتصادی، حمایت از کالای ایرانی است. این شعارهای سال، بسیار خوب و با ارزش است ولی باید یک الگو و ساختار سازگار برای تحقق این اهداف داشته باشیم.
اگر شما نگاه کنید تصمیمات مقطعی و آنی و تصمیماتی که به سرعت عوض می شود، برای کسب و کار، رونق اقتصادی و شعار سالی که در کشور داریم؛ سم است. اگر چه ما رتبه ۱۲۷ را در دنیا داریم ولی ساختار صنعتی و تولیدی و زیرساخت های ما بسیار قوی است و ما می توانیم خیلی از کالاها را برای ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون نفر تولید کنیم و صادرات داشته باشیم.
قوانین خلق الساعه و بخشنامه های بدون ثبات و بدون پشتوانه کار کارشناسی، سد راه صنعت است. مساله دوم، مساله سیستم بانکی کشور است. در تمام دنیا، سیستم های بانکی به کمک توسعه اقتصادی و زیرساخت های اقتصادی می آیند ولی سیستم بانکی ما به صورت جزیره ای عمل کرده و فقط خودش را می بیند یعنی در خدمت تولید و رونق اقتصادی نیست.
ما اگر می خواهیم زیرساخت های اقتصادی را رشد بدهیم و رتبه کسب و کار کشورمان را بالا ببریم باید تمامی این عوامل در خدمت کشور و در خدمت رونق تولید باشند. رونق تولید و جهش تولید، با این بوروکراسی سنگین حاکم بر مملکت تحقق پیدا نخواهد کرد. ما به دلیل این که از جایی الگو برداری نمی کنیم، خودمان هم کار کارشناسی انجام نمی دهیم و تصمیمات ما آنی و فوری است، در نتیجه به این نقطه می رسیم.
* شاخص سهولت کسب و کار که توسط بانک جهانی که از سال ۲۰۰۶ میلادی و هر ساله انجام می شود همه کشورها دنیا را از نظر مولفه های شاخص بهبود کسب و کار رتبه بندی می کند. در همه سال های اخیر و بین کشورهای مسلمان منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، امارات متحده عربی بهترین رتبه شاخص کسب و کار را به دست آورده و جزو رتبه های بالا و بهتر جهان در این رتبه بندی است. به اعتقاد شما، به چه علت امارات توانسته بهترین رتبه کسب و کار را بین کشورهای منطقه پیدا کند؟
امارات زیرساخت هایش را درست کرده است یعنی امارات برای توسعه اقتصادی کشورش بالغ بر ۲۰ سال است که مولفه های کسب و کار خودش را اصلاح کرده است. بهره بانکی در امارات را ببینید برای کسی که می خواهد فعالیت اقتصادی انجام بدهد چگونه است.
در کمتر از یک هفته می توان یک شرکت را به ثبت رساند و می شود فعالیت های تولیدی را انجام داد. شما ببینید اگر یک فرد بخواهد فعالیت تجاری در آن کشور انجام بدهد به چه صورت با او برخورد می شود و حکومت آن چگونه و چه کمک هایی را به او ارائه می کند و بانک ها چگونه در خدمت او هستند.
* به طور مشخص در امارات چه حمایت هایی در حوزه کسب و کار می شود؟
من وضعیت امارات را مطالعه کرده ام و آنچه که مسلم است این است که در عوامل ۱۰ گانه ای که در شاخص کسب و کار بررسی می شود امارات رتبه هایی بالایی کسب کرده است. همه این عوامل آنالیز می شود و بر اساس آن نمره داده می شود.
البته من اعتقاد دارم که سازمان های ما در حقیقت نتوانسته اند وضعیت ما را به خوبی تشریح کنند. به اعتقاد من، رتبه ایران ۱۲۷ نیست و رتبه ما زیر ۱۰۰ است. در خیلی از موارد، ما نتوانسته ایم ابراز کنیم. چون باید مستندات را ارائه کرده و ابراز کنیم و ما در این بخش هم مشکل داریم.
* در سال ۲۰۱۶ رتبه ایران ۱۱۸ بوده ولی بر اساس همین رتبه بندی که هر ساله اعلام می شود رتبه ایران در سال ۲۰۲۰ در حد ۱۲۷ شده یعنی نسبت به چند سال قبل، رتبه ایران بدتر شده.
این رتبه ۱۲۷ به این معنا نیست که ما بدتر شده باشیم بلکه کشورهای دیگر تلاش کرده و بهتر شده اند و از ما جلو زده اند. حتی ممکن است امتیاز ما در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۶ بالاتر رفته باشد.
* ممکن است ایران امتیاز بالاتری گرفته باشد ولی نسبت به بقیه کشورها رتبه ما برای سال ۲۰۲۰ بهتر نشده.
به هر حال، بقیه کشورها بیش تر تلاش کرده و رتبه بهتری کسب کرده اند.
* ایران در چارچوب سند چشم انداز ۲۰ ساله، باید در سال ۱۴۰۴ شمسی کشور اول منطقه در حوزه های اقتصادی، علمی و تکنولوژیک باشد. قبل از رتبه ایران، کشورهای ترکیه و عربستان قرار دارند و اقتصاد آنها دو برابر ایران است. با این حال، رتبه همین دو کشور، ده ها پله بعد از امارات است. چرا ترکیه و عربستان که از لحاظ اقتصادی بهتر عمل کرده اند ولی در شاخص کسب و کار نسبت به امارات جایگاه بهتری ندارند؟
کشورهای ترکیه و عربستان، حجم اقتصاد بالاتری دارند. امارات، کشور کوچکی است و مقایسه امارات و ترکیه و عربستان، قابل مقایسه نیستند و حتی ترکیه و عربستان هم با همدیگر قابل مقایسه نیستند.
درست است رقیب اقتصادی هستند ولی ترکیه زیرساخت های خودش را برای اقتصاد، پویا کرده و در یک سال ۱۶۰ میلیارد دلار صادرات داشته است. ترکیه از سال ۲۰۰۱ شروع کرده و توانسته تورم را مهار کند و اقتصادش را رونق بدهد اما عربستان، عملاً با پول نفت اداره می شود. البته قبول دارم و نمی خواهم بگویم وضع عربستان بد است ولی رتبه کسب و کار به معنای حجم اقتصاد نیست.
* در ۱۰ مولفه شاخص سهولت کسب و کار، در برخی مولفه ها بهتر از بقیه آنها عمل کرده و برای سال ۲۰۲۰ که رتبه ۱۲۷ را به دست آورده، در مولفه ثبت مالکیت رتبه ۷ داشته است و در این مولفه ۶۹ کشور بهتر از ایران عمل کرده اند. در مولفه مجوز ساخت و ساز رتبه ۷۳ را به دست آورده است. ایران در ۱۰ مولفه شاخص کسب و کار، در مولفه و زیرشاخص امور ورشکستگی دارد که رتبه ۱۳۳ را کسب کرده است و در حوزه حمایت از سرمایه گذاران رتبه ۱۲۸ دنیا را دارد. چرا در برخی مولفه ها ایران توانسته بهتر عمل کند؟
ما یک کشور بزرگ هستیم و کشوری هستیم با فرهنگ قدیمی و مولفه های خاصی در فرهنگ ما وجود دارد. این که در حوزه مالکیت رتبه بهتری دارد به این دلیل است که احترام به مالکیت وجود دارد.
من اعتقاد دارم که حتی رتبه ۶۹ برای ما ضعیف است و ما باید خیلی بهتر باشیم و کار کنیم. در مجموع باید برای ارتقای همه مولفه ها کار کنیم و بتوانیم جایگاه بالاتری را کسب کنیم. این کار نیاز به این دارد که تمرکز کرده و زیرساخت را درست کنیم.
ما به عنوان فعال اقتصادی، از رتبه ای که داریم راضی نیستیم ولی فعالیت می کنیم و باید تلاش کنیم. از آن طرف هم، ما در کمیسیون کسب و کار اتاق بازرگانی و صنایع، این موارد را باید آنالیز کرده و دیدگاه خودمان را برای مسئولان اتاق تهران ارائه کنیم. از آن طریق به دولت و وزارتخانه های ذیربط و خصوصاً وزارت اقتصاد و دارایی ارسال کنیم. ما هم با این وزارتخانه ها و دولتف همکاری داریم و هم این که مطالبه گری می کنیم.
* بین مولفه هایی که بانک جهانی در شاخص کسب و کار بررسی می کند، ایران بدترین رتبه را در مولفه شروع کسب و کار دارد و رتبه ۱۷۸ را به خود اختصاص داده است. چرا در شروع کسب و کار، ایران تا این حد رتبه نامناسبی گرفته است؟
این وضع به دلیل بوروکراسی سنگین حاکم است. بعضی اوقات این بوروکراسی سد راه شروع کسب و کار می شود.
* در سال های قبل مرکزی در وزارت اقتصاد مرتبط با بهبود کسب و کار ایجاد شد تا بهبود در این حوزه اتفاق بیفتد. به ظنر شما به عنوان فعال بخش خصوصی، در مجموع وزارت اقتصاد و این مرکز اقداماتی انجام داده است؟
من پیش از این در کمیسیون کسب و کار اتاق تهران، در این زمینه صحبت کرده ام. من احساس می کنم اگر کشور ما می خواهد این موضوع را جدی بگیرد نباید یک شاخه از وزارت اقتصاد، در این زمینه فعال باشد یعنی باید نهاد مربوطه از سطح بالاتری برخوردار باشد.
موضوع بهبود کسب و کار باید در چارچوب جلسه سران سه قوه کشور، پیگیری شود و یک کمیسیونی باید ایجاد شود. تصمیم گیری در این زمینه باید توسط سران سه قوه انجام شود تا تصمیمات قوی تری بگیریم.
وزارت اقتصاد و دارایی، از طرف دولت مسئول شده و زحمت هم می کشد. کارشناسان آن، خیلی با ما همکاری کرده و در جلسات کمیسیون کسب و کار اتاق تهران حضور پیدا می کنند و در عین حال اقدامات خوبی انجام داده اند ولی قدرت اجرایی کردن نظرات کارشناسی در وزارت اقتصاد و دارایی نسبت به جلسه سران سه قوه کمتر است. من نسبت به ساختار فعلی مرتبط با بهبود کسب و کار معترض بودم و اعتقاد دارم این کار در کمیسیونی بالاتر از سطح وزارتخانه مورد پیگیری قرار بگیرد.
* پیشنهاد شده به رهبر انقلاب که کارگروه ویژه ای تشکیل شود و مشکلات عمده که مانع جهش تولید هستند مثل مشکلات نظام بانکی و محیط کسب و کار در این کارگروه بررسی و رفع شود.
در حال حاضر کمتر از یک سال تا پایان دوره هشت ساله دولت آقای روحانی مانده است. آیا واقعا در این مدت، به معنای واقعی زمینه فراهم است که دولت تحرک ایجاد کرده و رتبه ما را ارتقا بدهد و بتوانیم جهش تولید را محقق کنیم؟
من به عنوان یک فعال اقتصادی و فردی که در مدت ۳۰ سال در بخش صنعت بوده و در اتاق بازرگانی و صنایع فعالیت کرده ام، می خواهم بگویم شجاعت می خواهد. تصمیم گیری های اینچنینی شجاعت می خواهد. شجاعت در مقامات دولتی ما باید ایجاد شود. در قانون «بهبود مستمر کسب و کار و رفع موانع تولید»، نکات خوبی مطرح شده و در آنجا گفته شده برای بهبود کسب و کار باید چه اقداماتی انجام شود.
در زمان تهیه پیش نویس این قانون، کار کارشناسی در اتاق بازرگانی و صنایع انجام شد ولی چرا یان قانون اجرایی نیم شود. به نظر من، همت و شجاعت آن در دولت برای اجرا وجود ندارد.
* همان قانون در اسفند سال ۱۳۹۰ در مجلس تصویب و ابلاغ شد. قانون وضع شده که اجرا شود. به چه علت عملاً این قانون تاثیری نگذاشته است؟
این قانون اجرا نشده و به همین دلیل می گویم همت و شجاعت می خواهد تا مقامات دولتی این قانون را به معنای واقعی اجرا کنند. مگر این قانون اجرا شده که جواب نمی دهد؟ اگر این قانون اجرا شود جواب می دهد.
* فرضاً این کارگروه ویژه تشکیل می شود و تصمیم گیری می کند تا به قول آقای روحانی، گشایشی در اقتصاد از طریق حل این مشکلات اتفاق بیفتد. فکر می کنید در مولفه شروع کسب و کار که بدترین مولفه را بین همه مولفه های این شاخص داریم، دولت باید چه اقداماتی انجام بدهد و آیا مجوزها و امضاهای طلایی که درباره آن صحبت می شود باید باطل شود و شروع کسب و کار راحت شده و انگیزه ایجاد کند؟
این یکی از کارهایی است که باید انجام شود. ما به طور یک بُعدی نمی توانیم به این مسائل نگاه کنیم یعنی ما باید همه جانبه نگر باشیم. الان کارخانه ها و شرکت های کوچک و متوسط (SME) یک به یک در حال تعطیل شدن هستند.
ما اگر کسب و کار این شرکت ها را رونق بدهیم، مشکلات آنها را برطرف کنیم و دولت با این نگاه به حل مشکلات بپردازد، می توانیم نتیجه خوبی بگیریم. ما اگر فقط بخواهیم یک مولفه را ارتقا بدهیم جواب نمی گیریم و باز هم دچار مشکل می شویم.
* در حال حاضر، اولویت باید به کسب و کارهای جدید داده شود که می خواهند شروع به فعالیت کنند یا این که باید به داد شرکت هایی برسیم که الان مشکل دارند و سرمایه گذاران آنها درگیر مشکلات آنها هستند؟
به نظرم، ما باید به مشکلات شرکت هایی رسیدگی کنیم که مشکل دارند. ما باید وضعیت موجود را بررسی کرده و شرکت هایی را که امروزه دچار مشکل هستند، سر و سامان بدهیم و بعد برنامه شرکت های جدید را داشته باشیم.
* این کارگروه ویژه قرار است تشکیل شود. آیا در قالب کمیسیون بهبود کسب و کار اتاق بازرگانی و صنایع تهران، برنامه خاصی دارید که بتوانید در این یک سال آخر دولت آقای روحانی، موثر واقع شوید و یک تغییری در اقتصاد از طرف شما ایجاد شود؟
ما قدرت اجرایی نداریم. ما مطالب را به صورت کارشناسی بررسی کرده و اعلام می کنیم. دولت باید برنامه کرده و اجرا کند.
* آیا عملاً سازوکاری وجود ندارد که اتاق بازرگانی و صنایع تهران برای واحدها و بنگاه های استان تهران کار انجام بدهد و اصولاً چه کاری می تواند انجام بدهد تا بهبود کسب و کار اتفاق بیفتد؟
اتاق بازرگانی و صنایع، در حقیقت مجلس اقتصادی فعالان اقتصادی است. اتاق، مشاور دولت است و عملاً مطالبه گری می کند. اتاق بازرگانی و صنایع، بر اساس کار کارشناسی مسائل مختلف را به دولت گوشزد می کند. ما اختیار دخالت در مسائل مختلف را نداریم. در عین حال اتاق بازرگانی، جلسات متعددی با تشکل ها برگزار کرده و در حد اختیارات خودش، مشکلات آنها را رفع و رجوع می کند.
نظر شما