خط لوله «قدرت سیبری۲»؛ تنوع بخش به بازار انرژی روسیه یا اهرم سیاسی چین علیه آمریکا؟

بازار؛ گروه بین الملل: اعلام اینکه روسیه و چین تفاهم‌نامه الزام‌آوری را در مورد خط لوله «قدرت سیبری ۲» امضا کرده‌اند، موضوعی مهمتر از توافق انرژی است. این اعلام در واقع بیانیه‌ای ژئوپلیتیکی است. سال‌هاست که مسکو جهت گسترش همکاری‌های گازی با پکن لابی می‌کند، به این امید که از دست دادن بازار اروپا را جبران کند. در حال حاضر با تنش‌های جهانی شدید، چین سرانجام چراغ سبز نشان داده است - نه به این دلیل که به گاز نیاز فوری دارد، بلکه به این دلیل که ارزش استراتژیک را در تعمیق روابط با روسیه و نشان دادن مخالفت با واشنگتن می‌بیند.
«سرگئی تسیویلف»، وزیر انرژی روسیه تأیید کرد که خط لوله جدید از طریق مغولستان عبور و سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز را حمل خواهد کرد. در حالی که این پروژه در مرحله امکان‌سنجی اولیه باقی مانده است، طرح کلی آن واضح است: یک خط لوله عظیم ۶۷۰۰ کیلومتری که ۲۷۰۰ کیلومتر آن در خاک روسیه است، با هزینه تخمینی ۱۰ تا ۱۳.۶ میلیارد دلار. برای مسکو این یک خط لوله، خط نجات و برای پکن یک اهرم فشار است.
تصمیم چین در زمانی اتخاذ می‌شود که اتحادیه اروپا در حال آماده شدن برای کنار گذاشتن کامل گاز روسیه تا سال ۲۰۲۷ است. تسلط قبلی مسکو بر بازار انرژی اروپا - که زمانی ۴۰٪ از تقاضای گاز طبیعی اروپا را پوشش می‌داد - از بین رفته است. این فروپاشی تا حدودی خودخواسته بود. مدت‌ها قبل از حمله به اوکراین، روسیه عمداً عرضه گاز به اروپا را در تلاش برای ایجاد بحران انرژی و منصرف کردن اتحادیه اروپا از دخالت در برنامه‌هایش کاهش داد. این قمار شکست خورد. اروپا منابع خود را متنوع کرد و به گاز طبیعی مایع (LNG) ایالات متحده و سایر تأمین‌کنندگان روی آورد و روسیه را در تلاش برای یافتن جایگزین‌ها رها کرد.

چین مسیر خود را ترسیم خواهد کرد، حتی اگر به معنای سرپیچی آشکار از تهدیدات ایالات متحده باشد

باید گفت پکن عجله‌ای برای وابستگی ندارد. تحلیلگران خاطرنشان می‌کنند که چین در حال حاضر به این گاز اضافی نیازی ندارد. بنابراین تصمیم آن در درجه اول، ژئوپلیتیکی است. تصمیم چین پیامی به جهان است که چین مسیر خود را ترسیم خواهد کرد، حتی اگر به معنای سرپیچی آشکار از تهدیدات ایالات متحده باشد. «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا هشدار داده است که واشنگتن با تعرفه‌های بالاتر برای کشورهایی که نفت روسیه را خریداری می‌کنند، پاسخ خواهد داد، اما پکن این هشدارها را نادیده گرفته است. در جریان سفر اخیر هیئت روسی، شرکت روسنفت با شرکای چینی قراردادی برای تحویل سالانه ۲.۵ میلیون تن نفت اضافی از طریق قزاقستان امضا کرد - چالشی مستقیم برای سیاست‌های تحریمی ایالات متحده آمریکا.
از دیدگاه مسکو، پروژه «قدرت سیبری ۲» ضروری است. با توجه به اینکه خط لوله اصلی «قدرت سیبری» در حال حاضر به حداکثر ظرفیت ۳۸ میلیارد متر مکعب رسیده است (به زودی به ۴۴ میلیارد متر مکعب افزایش می‌یابد) و با توجه به زیرساخت‌های آن که عمدتاً برای مسیرهای اروپایی طراحی شده است، روسیه نمی‌تواند به سادگی جریان‌های موجود را به چین تغییر مسیر دهد. یک خط لوله جدید تنها راه حل مناسب است. با این حال، حتی اگر ساخت و ساز بلافاصله آغاز شود، کارشناسان هشدار می‌دهند که ساخت آن پنج تا شش سال طول خواهد کشید و پنج سال دیگر طول خواهد کشید تا چین به تدریج واردات را به ظرفیت کامل برساند. تا آن زمان، چشم‌انداز ژئوپلیتیکی می‌تواند به طرز چشمگیری تغییر کند.
با این حال خطرات بسیار زیاد است. «سرگئی واکولنکو»، کارشناس انرژی از مرکز کارنگی برلین استدلال می‌کند که حتی با ظرفیت کامل، ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز در سال این خط لوله تنها یک سوم اوج صادرات گازپروم به اروپا و ترکیه قبل از جنگ است که در سال ۲۰۱۹ به ۱۶۵ میلیارد متر مکعب رسید. به عبارت دیگر، درآمد گازپروم می‌تواند به نصف کاهش یابد و نقش روسیه را در بازار جهانی انرژی برای همیشه کاهش دهد. آسیا فرصت و همچنین رقابت را ارائه می‌دهد. ایالات متحده در حال حاضر موقعیت خود را در اروپا تثبیت کرده است و واشنگتن احتمالاً برای جلوگیری از چرخش مسکو به آسیا تلاش خواهد کرد.
«ایگور یوشکوف»، تحلیلگر صندوق ملی امنیت انرژی هشدار می‌دهد که اگر تنش‌های ایالات متحده آمریکا و چین تشدید شود، واشنگتن می‌تواند تا آنجا پیش برود که مسیرهای تأمین انرژی جنوبی به چین، از جمله محموله‌های گاز مایع از استرالیا، بزرگترین تأمین‌کننده پکن را مختل کند. در این سناریو، گاز روسیه می‌تواند برای چین ضروری شود - اما تنها در صورتی که خط لوله به موقع آماده شود.

پکن یک پیروزی دیپلماتیک به شدت مورد نیاز را به مسکو هدیه و به کرملین اجازه داده است تا در اجلاس سازمان همکاری شانگهای و فراتر از آن، قدرت خود را به نمایش بگذارد

در حال حاضر، این اقدام بیشتر شبیه یک ژست سیاسی به نظر می‌رسد. پکن با تصویب این توافق، یک پیروزی دیپلماتیک به شدت مورد نیاز را به مسکو هدیه و به کرملین اجازه داده است تا در اجلاس سازمان همکاری شانگهای و فراتر از آن، قدرت خود را به نمایش بگذارد. این اقدام همچنین سیگنالی محاسبه‌شده به ایالات متحده آمریکاست: چین از تهدیدها یا تعرفه‌ها مرعوب نخواهد شد.
با این حال، این اقدام یک بازی خطرناک نیز است. در حالی که روسیه این تفاهم‌نامه را به عنوان پیشرفتی بزرگ جشن می‌گیرد، واقعیت پیچیده‌تر است. حتی در بهترین شرایط، پروژه «قدرت سیبری ۲» نمی‌تواند جایگزین درآمدهای هنگفتی شود که زمانی از اروپا به دست می‌آمد. اگر این پروژه با شکست مواجه شود، گازپروم در خطر کنار گذاشته شدن کامل از رقابت جهانی انرژی قرار می‌گیرد. در همین حال، چین دست بالا را دارد. پکن با طولانی کردن مذاکرات و کنترل سرعت اجرا، تضمین می‌کند که در موضع قدرت باقی بماند. توافق امروز ممکن است مانند یک برد برای مسکو به نظر برسد، اما در حقیقت، وابستگی فزاینده روسیه به پکن را تقویت می‌کند. در درازمدت، قدرت واقعی سیبری ممکن است نه در خطوط لوله، بلکه در اهرم سیاسی باشد که چین بر شریک به طور فزاینده منزوی خود به دست می‌آورد.