بازار؛ گروه آب و انرژی: برای بحران آب در این روزها دلایل متعددی اعلام می شود که یکی از آنها اقتصاد ناکارآمد آب است. کارشناسان مدعی اند که بحران فعلی از هم‌زمانی چند عامل ساختاری مانند بی‌توجهی به ارزش اقتصادی آب، قیمت‌گذاری نادرست، نبود سازوکارهای بهره‌وری در بخش کشاورزی و همچنین نابودی تدریجی نظام‌های سنتی مدیریت منابع ناشی می‌شود .
جالب است که بدانید بخش کشاورزی طبق گفته های سخنگوی صنعت آب بخش کشاورزان که سهمی حدود ۹۰ درصدی از مصرف آب کشور را به خود اختصاص داده، برای هر مترمکعب آب یعنی هزار لیتر تنها ۷۰ تومان پرداخت می کنند. برای درک بهتر از ناچیز بودن این قیمت باید اشاره شود که هم اکنون بهای یک بطری آب معدنی یک لیتر حدود ۱۰ هزار تومان است.
ارزان بودن آب در این صنعت باعث شده که بهره وری دیگر در آن جایگاهی نداشته باشد. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۳، نرخ بازده مصرف آب در بسیاری از حوضه‌های کشاورزی کشور کمتر از ۴۰ درصد است، درحالی‌که کشورهای خشک موفقی مانند استرالیا، با بهره‌گیری از ابزارهای نوین مدیریت و بازاریابی آب، توانسته‌اند این عدد را به بیش از ۷۰ درصد برسانند. بازنگری در نظام قیمت‌گذاری، کاهش یارانه پنهان، کنترل آب‌های بدون درآمد و ارتقای بهره‌وری، باید محور اصلاحات فوری در سیاست‌گذاری آبی کشور باشد.
در چنین شرایطی اما هنوز قوانین کشور روی مساله خودکفایی در تولید مواد غذایی تاکید داشته و آمارهای اعلامی در برخی موارد از افزایش سطح زیر کشت در برخی از استان های کشور خبر می دهد. در این میان برخی از کارشناسان شرایط پیش آمده را بی ارتباط با تحریم ها و اقتصاد سیاست زده کشور نمی دانند.
مسعود تابش رییس هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران که از منتقدان اصلی قیمت گذاری غیر واقعی در کشور است، در گفتگو با بازار می گوید: اگر قیمت گذاری به درستی انجام می شد، خانوار به اندازه توان مالی خود اقدام به مصرف آب می کردند. از طرفی قیمت واقعی آب مشترکان را به سمت استفاده از تکنولوژی های روز با مصرف پایین سوق می داد. اما از آنجایی که آب را همواره به ارزان ترین قیمت ممکن عرضه کردیم نه خبری از ابزارهای کاهنده مصرف است و نه مدیریت مصرف جدی گرفته می شود.
اصلاح الگوی کشت با واقعی شدن قیمت آب
این کارشناس حوزه آب افزود: اگر قیمت آب واقعی بوده و سهم قابل توجهی از قیمت تمام شده محصول را به خود اختصاص می داد، کشاورزان ناچار بودند که به سمت اصلاح الگوی کشت حرکت کرده و محصولاتی را کشت کنند که ارزش افزوده بالاتری دارد.
رییس هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران ادامه داد: در زمان قبل از انقلاب در دشت خوزستان مارچوبه تولید می شد. این در حالی است شاید نیاز آن روزها کشت گندم، جو و غلات بود. اما به دلیل ارزش افزوده و قیمت بالایی که این محصول داشت، تولید آن بر تولید محصولات دیگر ارجح شناخته شده بود. در واقع کشت محصول دارای بازار مناسب منافع مالی بیشتری داشت.
این کارشناس حوزه آب در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته بخشی از مشکلات امروز ما در حوزه آب و سایر بخش های اقتصادی مسایل سیاسی است، ادامه داد: متاسفانه سیستم حکمرانی به گونه ای طراحی شده که خودمان را یک کشور یونیک در دنیا معرفی کرده ایم و بسیاری از کشورها را مخالف خود می دانیم. در چنین شرایطی ناچار هستیم به نوعی استقلال دست یابیم تا در صورت تشدید تحریم ها قادر به تامین بخش زیادی از نیازهای خود از داخل کشور باشیم. همین مساله خود باعث اتلاف منابع در کشور ما شده است.
در برنامه هفتم توسعه آمده که باید تا ۹۰ درصد در تامین مواد غذایی کشور خودکفا شود. با این مقدار آبی که داریم این قانون صد درصد غلط است. از بعد نٌرم جهانی ما باید آب خود را در جایی مصرف کنیم که ارزش افزوده بالاتری برای کشور به همراه داشته باشد
به گفته تابش، در برنامه هفتم توسعه آمده که باید تا ۹۰ درصد در تامین مواد غذایی کشور خودکفا شود. با این مقدار آبی که داریم این قانون صد درصد غلط است. از بعد نٌرم جهانی ما باید آب خود را در جایی مصرف کنیم که ارزش افزوده بالاتری برای کشور به همراه داشته باشد اما از آنجایی که ما امکان تبادل با دنیا را از خود گرفته ایم، تبدیل این مقدار محدود آب به گندم و جو و کالاهای اساسی تبدیل به یکی از سیاست های اصلی ما شده است.
او که معتقد است مسایل سیاسی و مسایل مربوط به حوزه در هم تنیدگی پیچیده ای با یکدیگر دارند، در پاسخ به این سوال که آیا حوزه آب کشور هم سیاست زده است، گفت: همه اقتصاد و زندگی ما سیاست زده است. هیج بخشی را در کشور پیدا نمی کنید که ردپای سیاست در آن وجود نداشته باشد و این اتفاق خوبی نیست.
همه اقتصاد و زندگی ما سیاست زده است. هیج بخشی را در کشور پیدا نمی کنید که ردپای سیاست در آن وجود نداشته باشد و این اتفاق خوبی نیست
تابش افزود: البته شاید اگر کسی امروز وارد سیستم شود، حق را به حاکمیت بدهد و اعلام کند که راه چاره دیگری برای کشور باقی نمانده است. اما اتفاق به هیچ وجه خوب نبوده و ما را هر روز از نٌرم جهانی دورتر می کند. باید تلاش کنیم که در عین حال استقلال خود را حفظ می کنیم به استانداردهای جهانی بازگردیم. در غیر این صورت در شرایط استثنا توسعه معنایی نخواهد داشت.
به گفته رییس هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران همانظور که رییس جمهور نیز گفته اند می توانیم در قفس به زندگی نباتی خود ادامه دهیم ولی توسعه ای نخواهیم داشت.
نظر شما