روسیه، برنده بازی ایران- آمریکا

بازار-مونا مشهدی رجبی: ولادیمیر پوتین را می­توان یکی از با نفوذترین مقامات سیاسی در روسیه دانست که موفق شد قدرت از دست رفته روسیه در جریان فروپاشی شوروی را احیا کند. او در سالهای اخیر به یک قدرت بزرگ در مقابل سیاستهای ترامپ در خاورمیانه تبدیل شده است. ولی به نظر می­رسد قلدری های ترامپ در دنیا به خصوص تنشهایی که در خاورمیانه ایجاد کرده منافع مالی زیادی را نصیب اقتصاد روسیه کردو حتی جایگاه سیاسی این کشور را نیز در جهان بهبود بخشید.

یکی از مهمترین ابزارهای در اختیار روسیه برای افزایش سطح نفوذ در جهان، نفت و گاز طبیعی است. این کشور بیشترین ذخایر تاییدشده گاز طبیعی را دارد و یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غیر اوپکی نفت است. به گزارش سایت اویل پرایس در سال گذشته تولید روزانه این کشور به بیش از 11.2 میلیون بشکه رسید که تقریبا مشابه تولید روزانه امریکا و عربستان است. بزرگترین بازار صادراتی روسیه کشورهای اروپایی هستند و سهم آنها در سالهای اخیر افزایش یافته است زیرا اروپایی در تلاش برای کاهش وابستگی به نفت خاورمیانه و کاهش سطح آسیب پذیری اقتصادی خود در نتیجه تنشهای این منطقه هستند. راشا تودی در گزارش خود از سهم 80 درصدی درآمد صنعت نفت در بودجه دولتی روسیه نوشت. در این گزارش آمده است: «درآمد این کشور از صادرات نفت سهم بزرگی در اقتصاد و بودجه دولت روسیه  دارد و به همین دلیل است که تلاش برای یافتن بازارهای تازه برای صادرات انرژی روسیه اهمیت زیادی برای اقتصاد این کشور اروپایی دارد.»

با توجه به اهمیت صادرات نفت و گاز در اقتصاد روسیه، افزایش قیمت این منابع انرژی یک عامل محرک اقتصادی است و این افزایش قیمت در سالهای اخیر به دلیل تنش های ژیوپولتیک ، جنگ با عراق و تحریم های نفتی وضع شده توسط امریکا علیه صنعت نفت ایران بود . به همین دلیل است که رسانه های دنیا از روسیه به عنوان برنده اصلی قلدری های امریکا در خاورمیانه، تنش بین امریکا و ایران و حتی بالا گرفتن درگیری ها در کشورهایی از قبیل عراق و سوریه و دریای عمان و خلیج فارس نام می برند.

رویترز نوشت: «روسیه برنده اصلی مناقشات در منطقه خاورمیانه و حتی سیاستهای ترامپ مبنی بر تحریم نفتی ایران است. با حذف شدن نفت ایران از  بازار جهانی، روسیه یکی از گزینه های مناسب برای تامین نفت در دنیا است. این کشور دارای ذخایر نفت و گاز زیادی است و نفت صادراتی اش هم کیفیت بسیار بالایی دارد. بنابراین نفت صادراتی روسیه به سادگی می تواند جایگزین نفت حذف شده ایران در بازار جهانی شود.»

قدرت گیری روسیه در عرصه بازار انرژی

سیاستهای اخیر ترامپ باعث شد تا مصرف کنندگان بزرگ نفت در دنیا نگران ایجاد اختلال در مسیر انتقال نفت خاورمیانه باشند. این نگرانی در دوره ترامپ بیشتر شده است ولی نمی توان از این نکته غفلت کرد که حتی در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما هم تحریم نفتی زمینه را رشیدن قیمت نفت به مرز 140 دلار فراهم کرد.

سه اقتصاد بزرگ وارد کننده نفت در شرق آسیا کشورهای چین و ژاپن و کره جنوبی هستند که اقتصادشان کاملا وابسته به نفت خاورمیانه هستند. سی ان ان  نوشت: «در سال 2019 میلادی 44 درصد نفت مورد نیاز چین ، 88 درصد نفت مورد نیاز ژاپن و 82 درصد نفت مورد نیاز کره جنوبی از کشورهای خاورمیانه تامین می شود. سهم ایران در تامین نفت این سه کشور هم  بسیار بالا است  و در نتیجه تنشهای اخیر بین امریکا و ایران یا تحولات منفی دیگر در خاورمیانه مانند احتمال بسته شدن تنگه هرمز یا اختلال در مسیر رفت و آمد کشتی های نفتی، حمله به تاسیسات نفتی درعربستان یا درگیری های دیگر در سوریه و عراق، تلاش برای خرید نفت از یک کانال دیگر آغاز شد و روسیه برای تبدیل شدن به مهره اصلی تامین نفت این سه کشور یک گزینه مطلوب است.»

آمارهای ارایه شده توسط آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد در سال 2016 عربستان بزرگترین صادر کننده نفت به چین بود ولی در سال 2019 روسیه به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت به چین معرفی شد . سرمایه گذاریهای  انجام شده توسط  کشورهای غربی در حوزه های نفتی و توسعه نفت شیل هم تلاشی برای افزایش قدرت در این بازار استراتژیک و مهم است و حتی تحلیل گر واشنگتن پست از سیاستهای اخیر ترامپ  مبنی بر تحریم نفتی ایران و تقابل با این کشور به بهانه های مختلف به عنوان تلاش غرب برای تصاحب سهم ایران در بازار نفت دنیا نام می برد.

روسیه در عرصه سیاسی هم پیروز شد

اویل پرایس در ادامه گزارش از افزایش قدرت سیاسی روسیه در خاورمیانه هم نوشت. طبق گزارش منتشر شده در این نشریه با وجود اینکه قدرت اقتصادی و نظامی روسیه پایین تر از امریکا است ولی به دلیل استراتژی مناسب و روابط منسجم در خاورمیانه توانسته جایگاه دیپلماتیک قدرتمندی تری نسبت به امریکا در خاورمیانه داشته باشد و روابط خود را با کشورهای مهم خاورمیانه منسجم تر کند.

در نهایت پیروزی  روسیه در عرصه سیاسی و اقتصادی در مقابل امریکا ،منافع زیادی برای کشورهای خاورمیانه دارد زیرا روسیه همیشه یکی از اصلی ترین شرکای سیاسی و اقتصادی آنها بوده است و قدرت گیری این کشور دوست باعث قدرت گیری انها در عرصه های جهانی می شود. فایننشال تایمز نوشت: « باید در نظر داشت هدف اصلی امریکا از خارج شدن از توافق هسته ای ایران، بازگرداندن تحریم و حتی درگیری های بعدی با ایران و دیگر کشورهای خاورمیانه تصاحب بازار نفت آنها بود ولی  روسیه و نقش این کشور در بازار انرژی را در نظر نگرفته بود . حال امریکا باید بازار را با روسیه شریک شود. »