بازار؛ گروه استانها: اگرچه تاکنون آثار مخرب کرونا بر اقتصاد بین‌المللی و هم‌چنین جوامع محلی بیش از نکات مثبت آن بوده است اما واقعیت اینست که این بیماری نه‌تنها در ایران بلکه برای تمامی مردم دنیا درس‌های عبرت‌آمیز و تجربه‌های جدیدی را به همراه داشت که به‌منظور بررسی این موضوع با دکتر حسین امیر رحیمی مدیرکل امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
* کرونا چه تغییراتی را در شیوه تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی داشت؟
مهم‌ترین درسی که کرونا برای اقتصاد ماه به همراه داشته است توجه به متغیرهای محیطی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است.
تا قبل از شیوع کرونا، در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی موردی که به آن بسیار توجه می‌شد بازده سرمایه‌گذاری،منابع برای تأمین مالی، وضعیت سودآوری و امکان‌سنجی مطالعات اقتصادی بود که آیا این طرح امکان اجرا و پیاده‌سازی ازنظر اقتصادی را دارد یا خیر؟ اما با ورود کرونا علاوه بر مباحث اقتصادی، موضوعات اجتماعی و متغیرهای محیطی نیز موردتوجه قرار گرفت.
با شیوع کرونا، تصمیم برای سرمایه‌گذاری‌های زودبازده در میان فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران رشد پیدا کرد و لذا همه در شرایط فعلی به دنبال موضوعاتی هستند که به‌وسیله آن بتوانند منافع حاصل از سرمایه‌گذاری خود را به دست آورند لذا این مهم‌ترین تغییر در رویه‌هایی است که بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران به دنبال خواهند داشت.
* کرونا برای دولت چه درس‌هایی به همراه داشت؟
تأثیر کرونا از اقتصاد خرد تا کلان و به‌تناسب در تمامی کشور آثار مخرب و البته عبرت‌آموزی را به همراه داشته که دولت و نظام نظارتی و نظام حکومتی اقتصادی ما نیز از آن مستثنا نبوده است.
این تأثیر موجب شد تا اول اینکه تمام یا بخش قابل‌توجهی از اقدامات جاری و روزمره دولت با شرایطی که امروز در کشور ما حاکم است بدون نیاز به برگزاری جلسات، نیاز به حضور فیزیکی نهادها قابل‌اجرا و پیاده‌سازی شود یعنی با شیوع بیماری کرونا، برای پیاده‌سازی اقتصاد هوشمند به ما کمک شد و زیرساخت‌های ما در این حوزه به‌واسطه این ویروس تقویت شد که این امر با استقبال از روش‌های مجازی به‌جای انجام امور به‌صورت فیزیکی انجام شد.
دولت در سال جهش اقتصادی در مسیر درستی قرارگرفته است و وزارت اقتصاد و دارایی بر روی پیاده‌سازی کامل اقتصاد هوشمند تمرکز کرده است و لذا شاید بتوان گفت که شیوع بیماری کرونا نیز به این مسئله کمک کرد.
افزایش تراکنش‌ها و حذف کامل پول کاغذی از تراکنش‌های مالی ازجمله این موارد بود و لذا تا پیش از بیماری کرونا تقریباً پنج درصد معاملات با پول کاغذی صورت می‌گرفت و در حال حاضر این رقم به زیر نیم درصد کاهش‌یافته است.
اگر کرونا شیوع پیدا نمی‌کرد شاید یک سال زمان لازم بود تا به این حد از تراکنش‌های بانکی بدون نیاز به حضور فیزیکی پول برسیم.
بحث برگزاری جلسات به‌صورت اینترنتی، هماهنگی فعالیت‌ها بدون نیاز به حضور افراد و موارد مشابه دیگر، هرکدام یک بستر و یک بخش از اقتصاد هوشمند هستند لذا دولت برای گسترش بازارهای سرمایه می‌توانست مانند گذشته از روش‌های مزایده و مناقصه استفاده کند اما با بهره‌گیری از بازار بورس، به‌سوی مردمی شدن اقتصاد و کاهش فساد گام برداشته است.
* تأثیر کرونا بر اقتصاد کشور چه بود؟
ازآنجاکه ابعاد تأثیرگذاری این ویروس بر کشور و در تمامی جهات نمایان است لذا ایجاد محدودیت توسط این ویروس با آسیب به مراودات بین‌المللی و انسداد مرزها خسارات بسیاری به اقتصاد کشور وارد ساخت.
این ویروس موجب ایجاد محدودیت و ممنوعیت ورود و خروج افراد، کالا و امکانات از کشور و بالعکس شد و لذا این آسیب در درآمد ارزی و مبادلات تجاری بسیار مشکل‌آفرین شد.
این بسته شدن مرزها که هنوز هم ادامه دارد و به‌طور کامل بازگشایی نشده‌اند درسی که برای اقتصاد دارد این است که ما می‌بایست هرچه زودتر محصولات و کالاهای داخلی را جایگزین تولید کالاهای وارداتی کنیم و برای کالاهای صادراتی نیز می‌بایست ارزش‌افزوده ایجاد کنیم تا خارجیان برای تأمین این کالاها مجبور باشند به اقتصاد ایران روی بیاورند.
به‌عنوان‌مثال ما در صادرات محصولاتی مانند نفت خام ، نفت پالایش‌شده یا نفت سفید ،محصولات پتروشیمی و صنایع تولیدی از آن‌ها قطعاً باید به دنبال محصولاتی باشیم که با وزن کمتر، ارزش‌افزوده بیشتری داشته باشند که می‌توان به‌عنوان یکی از دستاوردهای کرونا به این موضوع نگاه کرد.
* در حوزه داخلی این تأثیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی دیگر از درس‌های کرونا را باید در حوزه خانواده‌ها و مصرف کالاهای تولید داخل اشاره کرد درواقع درس دیگر کرونا برای خانوارها و افراد مصرف‌کننده بوده است.
در صادرات محصولاتی مانند نفت خام ، نفت پالایش‌شده یا نفت سفید ،محصولات پتروشیمی و صنایع تولیدی از آن‌ها قطعاً باید به دنبال محصولاتی باشیم که با وزن کمتر، ارزش‌افزوده بیشتری داشته باشند که می‌توان به‌عنوان یکی از دستاوردهای کرونا به این موضوع نگاه کرد
ازنظر من هیچ پدیده‌ای در تاریخ بشر، تا این حد اهمیت رعایت مسائل بهداشتی را برای یک فرد که هم به نفع جامعه و هم به نفع خود فرد باشد را مشخص نکرده است.
ما در برهه‌ای که در حال حاضر قرار داریم علاوه بر سلامتی جامعه، استفاده از وسایل بهداشتی و رعایت پروتکل‌ها را برای رعایت سلامت فردی خود ضروری می‌دانیم.
اگر این موضوع را به حوزه اقتصاد انتقال دهیم به این معنا که خانواده‌ای که مصرف‌کننده محصولات است این باور را داشته باشد که با تهیه و مصرف محصولات داخلی به اشتغال هم‌وطن خود کمک می‌کند زنجیره ارزشمند تولید و مصرف در داخل کشور اتفاق خواهد افتاد.
این مهم‌ترین درس‌هایی بود که در سه حوزه تولید، مصرف و سیاستمداری، کرونا برای ما به همراه داشت.
* آسیب‌هایی که کرونا به کشور ما وارد کرد چه تفاوت‌هایی با کشورهای دیگر در منطقه داشته است؟
قبل از کرونا که ما در شرایط تحریم به سر می‌بردیم، روابط بین‌المللی سایر کشورها در مقابل ایران در محدودترین حالت خود به سر می‌برد.
به علت شرایط تحریمی و قیمت نفت در بازار جهانی، در بودجه سال جاری، ما بر روی بحث صادرات نفت حساب چندانی باز نکردیم و توجه ما به حوزه‌های دیگری مانند کشاورزی معطوف شد
با گسترش و شیوع ویروس کرونا، بحث تحریم‌ها باعث شده است که اقتصاد ایران تاب‌آوری و مقاومت اقتصادی لازم را در شرایط فعلی داشته باشد.
به‌عنوان‌مثال در حوزه تولید ماسک، مواد ضدعفونی و مواد بهداشتی در کمتر از یک هفته توانستیم کسری‌های موجود در حوزه تولید این وسایل و مواد را پوشش داده و افزایش دهیم. این مهم نشان‌دهنده این است که اقتصاد ما ، انعطاف لازم برای سرمایه‌گذاری و تغییر جهت در سرمایه‌گذاری و تولید را دارد و این باعث می‌شود که ما درمجموع، ضرر اقتصادی کمتری نسبت به سایر کشورهای منطقه داشته باشیم.
مسئله دیگر این است که به علت شرایط تحریمی و قیمت نفت در بازار جهانی، در بودجه سال جاری، ما بر روی بحث صادرات نفت حساب چندانی باز نکردیم و توجه ما به حوزه‌های دیگری مانند کشاورزی معطوف شد.
این حوزه جزو آخرین رده‌های آسیب‌دیده از کرونا به شمار می‌رود و آسیب چندانی از زمان شیوع ویروس به آن وارد نشده است.
* در خراسان رضوی آسیب ناشی از کرونا در کدام بخش بیشتر و در کدام حوزه کمتر بود؟
البته در استان خراسان رضوی و به‌خصوص مشهد، مادر حوزه توریسم زیارتی بسیار آسیب دیدیم که این موضوع توریسم و گردشگری، جزو معدود مواردی است که آسیب استان خراسان رضوی نسبت به سایر استان‌های کشور بیشتر است اما در خصوص اینکه کدام بخش کمترین آسیب را متحمل شده باید گفت در این بین حوزه کشاورزی کمترین آسیب را در میان سایر حوزه ها داشته است.
نظر شما