شکاف دیجیتالی در منطقه خاورمیانه و آفریقا

فرحناز سپهری؛بازار: سایت «زد نت» نوشت: همه گیر کروناویروس باعث اختلال در مشاغل و عادات کاری و زندگی میلیاردها نفر در سراسر جهان شده است. اما همچنین باعث شد تا چالش های گسترده تر فناوری اطلاعات که بسیاری از دولت ها، مشاغل و جوامع با آن روبرو هستند، را آشکار کرد.

در حالی که اتحادیه بین المللی ارتباطات از راه دور (ITU) این مسائل را تصدیق و خاطرنشان کرده است: بحران کووید ۱۹ شکاف دیجیتالی کشورها را نمایان کرده است، جایی که بسیاری از خانواده ها، کارگران، مشاغل و جمعیت ها قادر به دستیابی یا استطاعت بهره بردن از مزایای فن آوری دیجیتال نیستند.

در خاورمیانه و شمال آفریقا، این اختلافات دیجیتال با توجه به تنوع فرهنگی و مالی منطقه قابل تامل است. اگرچه این موارد قبل از همه گیری هم بوده، اما با این وجود شرایط کنونی نیاز به مقابله با آنها را تقویت کرده است. از سویی منطقه با این سه ‌مساله دست به گریبان است:

۱. دسترسی و اطمینان
انجمن بین‌المللی شبکه‌های موبایل (GSMA) اظهار داشت: در خاورمیانه و شمال آفریقا، نسبت جمعیتی که تحت پوشش شبکه پهن باند تلفن همراه قرار ندارند، از سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ کاهش یافته و اکنون یه ۱۱ درصد رسیده است.

با این حال، همانطور که انجمن بین‌المللی شبکه‌های موبایل نشان می دهد، تقریبا نیمی از جمعیت به اینترنت دسترسی ندارند حتی اگر تحت پوشش شبکه ۳G یا ۴G باشند. چراکه  یکی از دلایل، هزینه نسبتاً بالای گوشی و بسته های داده است.

در نتیجه، داده های این انجمن بین المللی نشان می دهد که در سال ۲۰۱۸ نفوذ گوشی های هوشمند در کشورهای معمولاً مرفه خلیج فارس ۷۵ درصد، در حالی که در آفریقای شمالی ۵۲ درصد و در کشورهای عربی دیگر مانند سودان ۳۹ درصد بوده است. در عین حال که در زمان رشد بیکاری و کاهش یارانه های دولتی، ممکن است هزینه خدمات دیجیتال برای بسیاری از خانواده ها سخت تر هم شود. از طرفی در کنار این مشکل، عامل مهم دیگر  ، موقعیت شکاف جنسیتی است که در بیشتر نقاط منطقه هنگام دستیابی به فناوری وجود دارد.

۲. در دسترس بودن خدمات آنلاین
برای کسانی که قادر به کار از خانه هستند، مسئله بالقوه دیگری مطرح می شود: بسیاری از خدمات محبوب تماس ویدیویی و مکالمات تلفنی بر بستر اینترنت توسط تنظیم کننده ها مسدود شده اند. البته این محدودیت ها در طول همه گیری برطرف شده است و به افراد امکان می دهد از برخی خدمات مانند زوم و اسکایپ، استفاده کنند اما هنوز مشخص نیست که آیا این تغییرات دائمی خواهند بود یا خیر. استفاده موثر از خدمات همچنین می تواند با میزان سرعت ارتباط سنجیده شود. در حالی که این منطقه  از نقاطی تشکیل شده که دارای  کندترین و همچنین  سریعترین ارتباطات جهان است.

علاوه بر این، در بسیاری از کشورها بین فوریه و مارس سال ۲۰۲۰، میانگین دانلود برای ارتباطات ثابت با تلفن همراه و اینترنت ثابت افت قابل توجهی داشت. سیمون کمپ، تحلیلگر ارشد  دیتا ریپرتال (DataReportal ) می نویسد، میانگین سرعت بارگذاری برای اینترنت موبایل در اسرائیل ۱۳، در مراکش ۱۲ و در ترکیه ۹.۷ درصد  کاهش یافته است.

در عین حال، چالش های دیگر نیز وجود دارد، از جمله عدم وجود محتوا و خدمات در دسترس به زبان عربی است به طوری که  تعداد زیادی مشاغل کوچکتر  در فضای دیجیتالی قرار ندارند. در عین حال که پرداختن به این موضوعات با فراهم کردن بسترها برای پذیرش و توسعه فضای دیجیتال، می تواند به کاهش شکافهای این حوزه کمک کند.

تقریبا بیش از دو سوم جمعیت خاورمیانه دسترسی به اینترنت دارند.

تصویر: آمار Iberdrola / آمار جهانی اینترنت مربوط به مه ۲۰۲۰

۳. مهارت ها و سواد دیجیتالی 
از گذشته تاکنون، تلاش هایی برای ایجاد مهارت های دیجیتالی بر روی کاهش شکاف های مهارت فناوری اطلاعات انجام شده است. درحالی که این تلاشها همچنان برای کشورهای منطقه از اولویت برخوردارند. زیرا آنها درحال  تبدیل شدن به اقتصادهای دانش بنیان هستند. از سو ی دیگر گفته می شود، مهارت های دیجیتال باید فراتر از آموزش معمولی فناوری باشد. نکته مهم دیگر، حتی در کشورهایی که سطح بالایی از تکنولوژی را در اختیار دارند، وسعت و عمق استفاده دیجیتالی هم باید در نظر گرفته شود. احتمال دارد این همه گیری با ایجاد فرصتهایی برای عادتهای جدید دیجیتالی مانند خرید آنلاین و یادگیری، در رفع این چالشها کمک کند. اما، همچنان نیاز است تا سواد دیجیتالی تقویت شود.

از طرفی به گفته دکتر تدروس آدهانوم گبرای سوس، مدیر کل سازمان بهداشت جهانی (WHO)، این نگرانی بیشتر وجود دارد که در شرایط کنونی  اخبار جعلی سریعتر و راحت تر پخش می شود،  که می تواند  حتی از خود ویروس خطرناک تر باشد. خاورمیانه و شمال آفریقا نیز مانند سایر مناطق به طور فزاینده ای در معرض اطلاعات غلط دیجیتالی قرار دارند، گرچه این روند مختص به شرایط فعلی نیست. از طرفی چالش دیگر به دلیل نگرانی درباره حریم خصوصی و نظارت آنلاین، در شبکه - مانند گروه های واتس اپ  است- که بسیاری از شهروندان به آن روی اورده اند، می تواند مشکل ساز باشد.

برای مقابله با گسترش این مشکل، مصرف کنندگان باید سواد  و اطلاعات بیشتری در این زمینه  پیدا کنند. با توجه به اینکه شکاف دیجیتالی مشخص است. از بین بردن این بی عدالتی اجتماعی درصورتی که منافع اقتصادی و اجتماعی در زمینه فن آوری دیجیتال در منطقه فراهم شود، می تواند  حایز اهمیت باشد.

ITU پیشنهاد می کند: اکنون، بیش از هر زمان دیگر، دولت ها، صنایع، سازمان های بین المللی، سازمان های غیر دولتی، آکادمی ها و سایر ذینفعان باید با هم همکاری کنند تا راه حل های سودمند را بیابند. در عین حال که سابقه این نوع همکاری و نوآوری وجود دارد. برای نمونه  فیس بوک و توییتر سعی کرده اند از طریق راه اندازی نسخه های «lite» خدمات خود را، به صورت مقرون به صرفه ارایه کنند. همچنین شرکتهای مخابراتی برای بهبود دسترسی، به اشتراک گذاری زیرساخت ها  اقداماتی انجام داده اند  و در حالی که دولت ها و غول های سیلیکون ولی از ابتکارات متمرکز بر آموزش مهارت ها و نوآوری پشتیبانی کرده اند.

به این لیست، باید سرمایه گذاری های بیشتری را در زمینه آموزش فنی محلی و محتوای دیجیتالی عربی، جابجایی های فرهنگی به سمت پذیرش بیشتر کار از خانه و ایجاد محصولات و خدمات جدید - مانند کیف پول های موبایل - که نیازهای واقعی مصرف کننده را برآورده می کند، را نیز اضافه کرد.

از طرفی برقراری برخی خدمات دولتی فقط به صورت آنلاین، همراه با تلاشهایی مانند استراتژی بدون کاغذ در  دبی، و شناسایی شناسه های دیجیتال  در مصر به عنوان ابزاری برای دسترسی به خدمات، باعث تحریک بیشتر تغییرات رفتاری و عادت های جدید دیجیتال خواهد شد.

بستن شکاف دیجیتالی به نفع دولتها، ارائه دهندگان خدمات مخابراتی و مشاغل دیگر است که همه  این مواردبه نفع کل منطقه خواهد بود. در عین حال که، با بهبود دیجیتالی، مصرف کنندگان نیز باید از مزایای آن استفاده کنند، و از طرفی  باید اشاره کرد که شیوع این بیماری همه گیر لزوم رسیدگی به این مسائل را زودتر از آن چه باید نشان داده است.