محمد ابورمان پژوهشگر اردنی؛ بازار: با سقوط بشار اسد و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در سوریه به رهبری احمد الشرع، جماعت اخوان‌المسلمین سوریه مواضع سیاسی آرام، میانه‌رو و حتی نسبتاً عمل‌گرایانه‌ای اتخاذ کرده است. این چرخش در گفتمان سیاسی، به‌ویژه در بیانیه‌های رسمی این گروه و سخنان عامر البوسلامه (ناظر کل اخوان سوریه) به‌وضوح مشهود است.
اخوان در این مواضع از ثبات سیاسی حمایت می‌کند و تلاش دارد پیام‌های اطمینان‌بخشی به داخل سوریه و کشورهای عربی مخابره کند. حتی در اقدامی قابل توجه، جماعت اخوان از لغو تحریم‌های سوریه توسط دونالد ترامپ استقبال کرده و از عربستان سعودی نیز به‌خاطر «نقش مثبت» آن در این تحولات، تشکر نموده است.
با این حال، محمد ابو رمان تصریح می‌کند که این مواضع رسمی، نمایانگر واقعیت پیچیده و پشت‌پرده روابط میان اخوان و دولت جدید نیست.
ابورمان می‌نویسد که در پشت درهای بسته، فضای بی‌اعتمادی و تردید حاکم است. نمونه بارز این موضوع، عدم صدور مجوز فعالیت برای حزب الوعد به‌عنوان بازوی سیاسی اخوان است؛ با اینکه این حزب بارها تلاش کرده خود را با قانون اساسی جدید تطبیق دهد، اما تاکنون اجازه فعالیت نیافته است.
ابو رمان می‌افزاید که این موضوع صرفاً یک مانع حقوقی نیست؛ بلکه بیانگر رویکرد محتاط و حساب‌شده‌ای از سوی احمد الشرع نسبت به اخوان است. به اعتقاد او، این موضع ریشه در مسائل عمیق‌تری دارد؛ از جمله ملاحظات مربوط به اتحادهای منطقه‌ای، فشارهای بین‌المللی، و رقابت‌های ایدئولوژیک که از زمان آغاز انقلاب سوریه تاکنون پابرجا مانده‌اند.
در سطح داخلی نیز، رابطه میان اخوان و دیگر جریانات به‌ویژه جریان‌های موسوم به «پساجهادی» با تنش و سوءتفاهم همراه است. به‌زعم نویسنده، احمد الشرع – که خود سابقه فعالیت در جریان‌های جهادی را دارد و به سیاست‌مداری تحول یافته – احساس مثبتی نسبت به اخوان ندارد. برخی نزدیکان او گفته‌اند که وی اخوان را خطری جدی تلقی می‌کند؛ چرا که اخوان، برخلاف جریانات مسلح، از مشروعیت مردمی، تجربه سیاسی، ابزارهای دموکراتیک، و سازماندهی ریشه‌داری برخوردار است.
بُعد مهم‌تر، سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است. ابو رمان با استناد به اظهارات یک دیپلمات عربی سابق می‌گوید که برخی کشورهای عربی نگران بودند که تغییر در سوریه به بازگشت اسلام‌گرایان، به‌ویژه اخوان، منجر شود و آن را «قبله‌الحیاة» (بوسه حیات) برای پروژه اسلام سیاسی می‌دانستند. از همین رو، کشورهای عربی برای حمایت از دولت جدید سوریه، شرط مخالفت با بازگشت اخوان را مطرح کرده‌اند. بر همین اساس، احمد الشرع در تعامل با این دولت‌ها، ناچار به ارسال سیگنال‌هایی برای طرد اخوان بوده است.
در تحلیل محمد ابو رمان، بهبود روابط دولت جدید سوریه با برخی کشورهای عربی در گرو ارسال پیام‌هایی شفاف از سوی دمشق درباره موضع خود نسبت به اخوان‌المسلمین بوده است. او همچنین به نقش میانجی‌گرانه ترکیه در اقناع این کشورها اشاره می‌کند. با این حال، این وضعیت نوعی پارادوکس را آشکار می‌سازد: نیروهای جهادی سابق که از دل هیئت تحریر الشام برخاسته‌اند، اکنون از پذیرش نسبی منطقه‌ای برخوردار شده‌اند، در حالی که جماعت اخوان‌المسلمین سوریه ـ با وجود تأکید مکرر بر دموکراسی و فعالیت‌های مسالمت‌آمیز ـ از صحنه سیاسی کنار رانده شده‌اند.
این رویکرد حاکی از آن است که برخی کشورهای عربی، تهدید جهادی‌ها را گذرا و امنیتی تلقی می‌کنند، اما اخوان را خطری عمیق، بلندمدت و ساختاری می‌دانند. در این میان، اخوان سوریه نیز با درک شرایط پیچیده، راهبردی محتاطانه را در پیش گرفته و از مواجهه مستقیم با نظام جدید پرهیز کرده است. با تکیه بر انسجام سازمانی و تجربه تاریخی، این گروه همچنان در حاشیه فعال باقی مانده و منتظر تغییر در توازن‌های داخلی و منطقه‌ای است تا بار دیگر به عرصه بازگردد.
نظر شما