شیما عبداله خانی؛ بازار: کرونا نشان داد، کشورهایی که پیش از این در زمینه پیشبرد دولت الکترونیک، مجازی سازی کسب و کارها و دورکاری و حتی تولید خانگی پیشرفت داشته اند، بهتر می توانند اقتصاد خود را با این شرایط وفق دهند.
از طرفی کسب و کارهایی که حضور در محل به عنوان یک الزام در آن ها مطرح بود با شرایط پیش آمده با چالش های بسیاری مواجه شدند و حتی در بسیاری موارد به ورشکستگی و تعطیلی آن ها منجر شد.
انسان در این دوران متوجه شد ویروسی کوچک چگونه می تواند حکمرانی مطلق انسان بر زمین را مختل کند و فرمان ایست به آنچه تاکنون در جریان بود بدهد. انسان باید نگاهی دقیق تر به آنچه پیش آمده بیاندازد و خود را با شرایط پیش آمده وفق دهد.
البته تجربه تاریخی نشان داده است که انسان با بهره از هوش خود همواره به سختی های پیش رو فائق آمده و خود را با شرایط تطبیق داده است. به نظر می رسد شوک کرونا اهمیت و روند پیشرفت بعضی علوم چون رباتیک و هوش مصنوعی، علوم زیستی، فناوری اطلاعات و نانو را بیشتر کرده است و آینده جهان می تواند دستخوش تغییرات زیادی در نحوه زندگی و کار انسان ها باشد.تغییراتی که روابط، فعالیت های اجتماعی، کسب و کارها و زندگی را به سوی مجازی شدن سوق می دهد و حتی دور از ذهن نیست که استفاده از هوش مصنوعی و ربات ها جای نیروی کار انسانی را بگیرد.
گفت و گوی بازار با «یزدان‌شیر محمدی» دکترای مدیریت بازرگانی و استاد دانشگاه را در این مورد می خوانید.
حرکت کسب و کارها به سوی مجازی سازی
شیرمحمدی معتقد است دوران کرونا باعث «تغییر پارادایم» در بسیاری حوزه ها از جمله کسب و کارها شده است. در تعریف کلمه پارادایم باید گفت این واژه از سال ۱۹۶۰ به الگوی تفکر در هر رشته علمی یا دیگر متون شناخت شناسی گفته می شود.
شیرمحمدی می افزاید: توماس کوهن معتقد است پارادایم یک علم تا مدت‌های مدید تغییر نمی‌کند اما دیر یا زود بحرانی پیش می‌آید که پارادایم را درهم می‌شکند و دگرگونی علمی به وجود می‌آید که پس از مدتی پارادایم جدیدی به وجود می‌آورد و دوره‌ای جدید از علم و جهان بینی علمی آغاز می‌شود. امروزه اکثر اندیشمندان بر این باورند که تغییر پارادایم در حوزه کسب و کارها نیز رخ می‌دهد.
به گفته این استاد دانشگاه اگرچه که عمده کارشناسان اقتصادی بر تهدیدهای ظهور کرونا تأکید دارند ولی برخی در درون این تهدیدها به دنبال فرصت‌های جدید هستند و معتقدند تغییر پارادایم رخ داده است؛ در تغییر پارادایم همه به نقطه صفر باز می گردند و این می‌تواند برای برخی از کسب و کارها و افراد فرصت خلق کند.
شیرمحمدی می گوید: کرونا خوب یا بد، زشت یا زیبا، شیوه کسب و کارهای امروزی را تغییر داده است و به عنوان یک شتاب‌دهنده عمده در مجازی‌سازی کلیه فعالیت‌های بشر عمل کرده است. امروزه در عصر کرونا اکثر فعالیت‌های مجازی بشر از آموزش تا کسب و کار در بستر الکترونیک و از طریق فضای مجازی و نرم‌افزارهای متعدد در حال انجام است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در شرایط کنونی مفهوم دولت الکترونیک شتاب بیشتری گرفته است و دنیای مجازی اهمیت بیشتری پیدا کرده است، تصریح می کند: در عصر کرونا فرصت‌های جدیدی خلق شده و بشر ناگزیر است خود را با شرایط جدید وفق دهد، یکی از این فرصت‌ها توسعه گردشگری مجازی است که گردشگری مجازی در بستر فضای الکترونیک در حال انجام است.
وی ادامه می دهد: در دنیای امروز که بیماری کرونا شایع شده است، افراد در انتخاب‌های خود به دنبال گزینه‌هایی هستند که رفاه روانی آنان را برآورده سازد. به عنوان مثال گردشگری مجازی می تواند یکی از مصادیق تطبیق با دوران کرونا باشد.
شیر محمدی اظهار می کند: از آنجا که گردشگری مجازی به نسبت گردشگری واقعی از نظر دسترسی راحت‌تر و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه تر وهمچنین فاقد محدودیت‌های زمانی و مکانی نیز می‌باشد، کاربران هنگام تعامل با آن احساس لذت می‌کنند که این امر می‌تواند موجب رفاه روانی و استفاده مداوم آنان از این نوع گردشگری باشد.
به گفته وی مزایای گردشگری مجازی نظیر عدم محدودیت زمانی و مکانی، در دسترس بودن، ارزان بودن، ریسک کمتر و برخی مزایای دیگر باعث شده است که گردشگران زیادی جذب این فناوری شوند که بسیاری از آنها را برای سفر واقعی ترغیب کرده است.
شیرمحمدی می گوید: به دلیل محدویت‌های فیزیکی در دنیای واقعی و بیشتر شدن محدودیت‌های سفر، سفر مجازی امکان بازید از بسیاری از جاذبه هایی که افراد در آرزوی دیدن آنها هستند را فراهم کرده است. با توجه به ظرفیت های بسیار بالای ایران از نظر جاذبه های طبیعی و تاریخی وبا توجه به مسائلی مانند بروز کرونا، تحریم، نگرش منفی بعضی از رسانه‌های دنیا به ایران، ضروری است از گردشگری مجازی نهایت بهره برده شود.
کرونا و تحول اقتصاد در دنیا
وی با اشاره به اینکه در طول تاریخ بحران های زیادی از جمله بلایای طبیعی، سیل، زلزله یا جنگ ها و بیماری های همه گیر وجود داشته اند که بر اقتصاد کشورها تاثیرگذار بوده اند، می گوید: بحران کرونا نیز مانند بسیاری از بیماری های فراگیر و جنگ های جهانی اثرات ماندگار و متحول کننده ای بر اقتصاد جهان خواهد داشت و حتی سرعت تغییر اقتصاد را بیشتر می کند.
به گفته شیرمحمدی در دنیای پساکرونا باید از علوم جدید چون رباتیک و سلولهای بنیادی نهایت بهره را برد و همچنین به سوی استفاده بیشتر از فضای مجازی حرکت کرد و کسب و کارها را مجددا طراحی و باز مهندسی کرد.
وی معتقد است دنیای پساکرونا از نظر اقتصادی تغییرات زیادی خواهد کرد و دولت‌ها، تولیدکنندگان و اصناف باید خود را برای شرایط جدیدی آماده کنند. حتی باید تولید به سمت خانگی شدن سوق پیدا کند همانگونه که اکنون نیز بخشی از اقتصاد کشور چین بر پایه تولید خانگی است.
این استاد بازرگانی با اشاره به اینکه اقتصاد ایران با تمام نقدهایی که بر آن وارد است اما همواره خود را با شرایط وفق می دهد، می افزاید: این موضوع در مواجه با بحران های پیشین و حتی تحریم ها که نقاط مثبتی را نیز برای تولید داخلی ما به همراه داشت، صادق است؛ به همین ترتیب کرونا هم می‌تواند فرصت‌های زیادی را برای ما بیافریند.
شیرمحمدی می گوید: دنیای پسا کرونا دنیای نرم افزارها، اپ‌ها، شرکت‌های مجازی و اقتصاد مجازی خواهد بود. همه چیز در عصر پسا کرونا از نو تعریف می‌شود و همه به نقطه صفر تحول باز می‌گردند.
پیشرفت چشمگیر رباتیک در دوران پساکرونا
شیر محمدی با اشاره به اینکه فناوری، رفتار، کسب و کار، دانش، فرهنگ و روابط انسان‌ها در دوران پساکرونا تغییر اساسی می‌کند، می افزاید: حتی علوم هوش مصنوعی و رباتیک پیشرفت چشمگیری می کند همانگونه که چین نیز از ربات ها برای خدمات به بیماران بیمارستان کرونایی استفاده کرد.
وی ادامه می‌دهد: کرونا به ما آموخت که دولت ها باید به سوی استفاده از فضای مجازی، دولت الکترونیک و همچنین توسعه استفاده از هوش مصنوعی حرکت کنند.
شیرمحمدی تاکید می کند: گسترش خدمات الکترونیک اکنون به یک اجبار تبدیل شده و خلا اقداماتی که باید در دستیابی به دولت الکترونیک انجام می شد اکنون بیش از پیش احساس می شود. بنابراین کرونا قطعا باعث تسریع در ایجاد دولت الکترونیک و فعالیت هایی می شود که در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام می شود و ضعف های موجود در این زمینه نیز باید به سرعت برطرف شوند تا بتوان با شرایط تطبیق یافت.
این استاد دانشگاه می گوید: به عنوان مثال اکنون سال هاست کارت های اعتباری رایج است و در شرایط کنونی فروشگاه‌های مختلف به جای دریافت پول نقد از کارت های اعتباری استقبال و حتی از قبول اسکناس خودداری می کنند. خدمات بانکی و اداری به صورت الکترونیک‌انجام‌می شود ولی هنوز خلاء های زیادی در اینباره در کشورمان وجود دارد که این موضوع رعایت حضور کمتر در جامعه در شرایط بیماری را سخت می کند.
شیرمحمدی می افزاید: اما در مجموع این بحران ها به ما آموخت که چقدر نیازمند توسعه همه جانبه خدمات الکترونیک و همچنین فراهم‌کردن شرایط دور کاری و آموزش از راه دور هستیم.
به اعتقاد وی، پس از تجربه‌ی کرونا دولت مجازی، پزشکی مجازی، پول مجازی، کسب و کار مجازی و حتی گردشگری مجازی رشد کرده و با جدیت بیشتری دنبال می‌شود، فرهنگ دورکاری و پزشکی و علوم زیستی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. حتی جنگ ها نیز به جنگ‌های بیولوژیک تغییر پیدا می کنند.
نظر شما