افزایش نقش چین در آسیای میانه؛ آهسته و پیوسته در جاده ابریشم

فاطمه محمدی پور؛ بازار : سایت تحلیلی نشنال اینترست اخیرا مقاله ای با قلم «بردلی جاردین» در مورد افزایش نقش چین در اقتصاد کشورهای آسیای میانه منتشر کرده است. ترجمه متن مقاله در ادامه آمده است.

جاده های ابریشم احساسات نرم و دلپذیری را برانگیخته و حقیقت این است که چین برنده میدان بوده و طرح یک کمربند – یک جاده  یک برنامه هژمونیک جهانی بسته بندی شده است. براساس اعلام بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی آسیای میانه ممکن است تا پایان سال ۵.۴ درصد باشد و باید گفت در این شرایط اقتصادی تاریک، پکن فرصت گسترده ای برای گسترش نفوذ خود پیدا می کند.

در حالی که تجارت چین با منطقه در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ به شدت کاهش یافته است، عطش آن برای انرژِی  درست زمانی شروع می شود که قیمت ها در سطح پایین قرار دارند. با افزایش روابط بین آسیای میانه و چین، رهبران منطقه به احتمال زیاد خود را با پکن قوی تر مواجه خواهند دید. برای کشورهای آسیای میانه، سقوط قیمت منابع طبیعی تهدیدی اساسی محسوب می شود زیرا منابع طبیعی تقریباً ۶۵ تا ۷۵ درصد صادرات را در قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و بیش از ۹۰ درصد در قزاقستان و ترکمنستان تشکیل می دهد.

منبع گاز بیشتر بسیار آسیب پذیر است.  تقریباً تمام صادرات گاز ترکمنستان به چین صادر می شود و عشق آباد سالانه سی میلیاردمتر مکعب گاز به چین صادر می کند که ۹۰ درصد تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می دهد. ازبکستان کمتر در معرض آسیب پذیری قیمت انرژی است و صادرات منابع طبیعی کمتر از ۱۵ درصد تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می دهد.

در ماه فوریه قرنطینه های اجباری ناشی از شیوع ویروس کرونا در چین منجر به کاهش ۱۷ درصدی تقاضای گاز طبیعی از سوی پکن شد. غول انرژی PetroChina در ماه مارس برخی واردات گاز طبیعی را به حالت تعلیق درآورد و در ۱۱ مارس، «نورلان نوگایف»، وزیر انرژی قزاقستان گفت : صادرات گاز به درخواست چین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافته است. اما با شروع تولید در کشور چین، تقاضای انرژی این کشور به زودی به حالت سابق باز خواهد گشت و در طولانی مدت تولید و صادرات گاز بهبود می یابد اما احتمالاً قیمتها پایین خواهند ماند.

برآوردها حاکی از افزایش نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۰ به میزان ۳ درصد در قزاقستان، ۷ درصد در تاجیکستان، ۸ درصد در ازبکستان و ۱۵ درصد در قرقیزستان است. چین بزرگترین طلبکار جهان بوده و ۵۰ تا ۸۰ درصد بدهی خارجی جدید در منطقه را به خود اختصاص داده است

داده های شرکت دولتی نفت و گاز قزاقستان در ۳ ژوئن نشان می دهد که فروش این شرکت بعد از اتمام قرنطینه ۱۵.۳ درصد افزایش یافته است. از آنجایی که چینی ها منابع انرژی ترکمنستان و ازبکستان را تمام می کنند، شرکت های چینی می توانند برای به دست آوردن شرایط مطلوب تر و گسترش قدرت سیاسی پکن، بازیگران منطقه ای را در مقابل یکدیگر بازی دهند. این خبر بد برای آسیای میانه است، جایی که اقتصادها در حال تلاش برای بازپرداخت وام به بانک های چینی هستند. اختلال در صنعت ناشی از همه گیری کووید ۱۹ ممکن است باعث شود که شرکت های چینی در ازای تسویه بدهی، فرصت هایی را برای ورود به سرمایه گذاری های مشترک بدست آورند. با پایین آمدن قیمت انرژی، چنین معاملات تجاری به چین اجازه می دهد واردات انرژی خود را تأمین کرده و به ذخایر خود بیفزاید.

افزایش بدهی
کاهش شدید قیمت کالاها و حواله های نقل و انتقال از روسیه به نظر می رسد باعث افزایش بار بدهی در منطقه می شود. برآوردها حاکی از افزایش نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۰ به میزان ۳ درصد در قزاقستان، ۷ درصد در تاجیکستان، ۸ درصد در ازبکستان و ۱۵ درصد در قرقیزستان است. چین بزرگترین طلبکار جهان بوده و ۵۰ تا ۸۰ درصد بدهی خارجی جدید در منطقه را به خود اختصاص داده است. دو جمهوری فقیر آسیای میانه یعنی قرقیزستان و تاجیکستان آسیب پذیرتر هستند.

 براساس آمارهای رسمی، قرقیزستان در سال ۲۰۱۹ حدود ۳.۸ میلیارد دلار بدهی خارجی داشت که از این رقم تقریبا ۱.۸ میلیارد دلار به بانک صادرات و واردات چین بدهکار است. در همین حال، تقریبا نیمی از بدهی های خارجی تاجیکستان مربوط به پکن است. در حال حاضر چین مجبور است از تعدادی وامها که به وام های بد معروف هستند، چشم پوشی کند. علاوه بر این، چین اعلام کرد قصد دارد برنامه تسویه بدهی G۲۰ را پشتیبانی کند.

با توجه به زمینه ژئوپلیتیکی وخیم تر شدن روابط ایالات متحده و چین، این موضع گیری به چین اجازه می دهد تعهد خود را به جامعه جهانی نشان دهد در حالی که خود را به عنوان یک ذینفع مسئول معرفی می کند.

رشد بدهی ها، منطقه را نیز در موقعیت ژئواستراتژیکی نادرست قرار می دهد. برخلاف بانک جهانی، وام های چینی تمایل دارند نرخ بهره بالاتری داشته باشند و از دارایی های ملی به عنوان وثیقه استفاده کنند.

  به نظر می رسد بعد از شیوع ویروس کرونا با ارائه کمک های پزشکی، فرصت های قابل توجهی برای به دست آوردن اعتبار برای چین فراهم شده باشد. رئیس جمهوری چین، در افتتاحیه یک نشست جهانی بهداشت که در ماه مه برگزار شد اعلام کرد که چین برای مقابله با ویروس کرونا دو میلیارد دلار در سراسر جهان اختصاص خواهد داد. تا اواخر همین ماه، تاجیکستان سومین تیم پزشکی چینی خود را در سال جاری دریافت کرد. مشاغل چینی نیز درگیر این روند می شوند. غول تجارت الکترونیک Alibaba در حال ارسال مواد برای هر دو کشور ازبکستان و قزاقستان است.

در حالی که روابط تجاری میان چین و کشورهای آسیای میانه همچنان در حال رشد است، ممکن است روزهای سرمایه گذاری در  مقیاس بزرگ طرح یک کمربند – یک جاده به پایان رسد. اگر رشد اقتصاد جهانی کاهش یابد و تولید بومی شود بنابراین شرایطی که یک پروژه ای مانند یک کمربند – یک جاده را حفظ می کند، از بین می روند. اما چین برای تثبیت فضاهای بحرانی مانند سین کیانگ نیز به آسیای میانه و پاکستان نیاز دارد.

کندی ناشی از شیوع ویروس کرونا مطمئناً از علاقه چین به منطقه آسیای میانه نکاسته است. کارگران و مهندسان چینی در سراسر مرزهای بسته ازبکستان در طول ماه مارس و آوریل مشتاق ادامه تجارت هستند. در حالی که آسیای میانه به طور فزاینده ای از سایر نقاط جهان جدا می شود، چین هدف اصلی خود را در منطقه تقویت خواهد کرد. در نهایت باید گفت هیچ جایگزینی برای پکن در آسیای میانه وجود ندارد.