ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها در بورس معضل خریداران سهام

احمدرضا صباغی؛ بازار: تالار شیشه‌ای در چند ماه گذشته به‌ ندرت قرمزپوش بوده، در حقیقت با توجه به عنایت دولت به بازار بورس از یک طرف و عرضه سهام شرکت‌های دولتی و غیردولتی در تالار شیشه‌ای، شاهد تداوم رشد شاخص بورس در ماه‌های گذشته بودیم اما نکته مهم اینجاست که در شرایط کنونی که استارتاپ‌ها کسب رخصت کرده‌اند تا عیار خود را در بازار بورس به سنجش بگذارند سوال مهمی که برای بسیاری از سرمایه گذاران و شرکای تجاری استارتاپها مطرح می‌شود، این است که آیا بورس می‌تواند به عنوان یک بازار مالی مهم در رشد ارزش واقعی آنها و ایجاد شفافیت در عرضه سهام کمک کند؟

 در چند ماه گذشته عرضه سهام چند شرکت استارتاپی از جمله دیجی کالا، کافه بازار، تپسی و شیپور سوژه محافل خبری شد اما این چند استارتاپ برای ورود بورس کافی هستند؟ و به ‌طور کلی سازوکار ورود استارتاپها به بورس چگونه است؟

در حقیقت ورود استارتاپها به بورس برای تامین و جذب سرمایه است که با توجه به شرایط اقتصادی که کشور دارد که ایده خوبی به نظر می‌رسد اما آیا شرکت‌های استارتاپی می‌توانند خود را با قوانین بازار سرمایه تطبیق دهند؟

ازسوی دیگر نباید از ذکر این نکته مهم غافل شویم که بعضی از استارتاپ‌های بزرگی که در حال ورود به بورس هستند دیگر بر روی آنها نمی‌توان نام استارتاپ گذاشت زیرا ماهیت این شرکت‌ها به ‌قدری بزرگ است که استارتاپ نامیدن آنها به نوعی کوچک شمردن آنهاست.

ارزش بازاری بعضی از شرکتهایی که در قالب استارتاپ می خواهند وارد بورس شوند حدود یک میلیارد دلار برآورد می شود  اما اگر بخواهیم واقعیت ماجرا را درک کنیم باید به این نکته مهم اشاره کنیم که بسیاری از شرکتهای بزرگ و کوچک استارتاپی که می‌خواهند وارد بورس شوند در شرایط شیوع ویروس کرونا زیان‌ده هستند و نمی‌توان میزان سود و زیان آن‌ها را مانند شرکت‌های معمولی و سنتی سنجید.

به علاوه  شرکت‌های استارتاپی بر پایه ارائه‌ یک ارزش افزوده شکل می‌گیرند و از طرف دیگر موجودیت این شرکت‌ها تا حدود زیادی وابسته به این است که بتوانند چابکی خود را حفظ کرده و با تغییرات زمان همراه شوند. شرکت‌های استارتاپی عمدتا برپایه نوعی ارزش افزوده بنا شده‌اند که شرکت‌های سنتی توان ارائه آن را ندارند و سپس به کمک این ارزش افزوده شبکه‌ای از متقاضیان را ایجاد می‌کنند.

اگر بخواهیم ارزش یک شرکت سنتی با یک تاکسی اینترنتی را مقایسه کنیم باید به موارد متعددی اشاره کرد. در واقع اگر یک استارتاپ تاکسی اینترنتی نتواند دامنه گسترش خود در جامعه را افزایش دهد نمی‌تواند ارزش چندانی چه به لحاظ ریالی و چه به لحاظ محبوبیت در بین مردم کسب کند در حالی که اگر یک شرکت استارتاپی بتواند ارزش افزوده بیشتری برای مشتریان یا رانندگان ایجاد کند، می‌تواند آن‌ها را به سمت خود جذب کرده و سهم بیشتری از بازار را کسب کند و یا حتی موجب حذف رقیبان شود.

لذا رسیدن به استاندارد موردنظر برای ایجاد ارزش افزوده از نکات مهم دیگر استارتاپها برای ورود بورس است. به طورمثال اگر فرض کنیم که تا ۲۰ سال گذشته بستن کمربند ایمنی در خودروها به یک توصیه محدود می‌شد اما در شرایط کنونی این محدودیت به خود رنگ قانون و الزام گرفته است به طوری‌ که اگر راننده رعایت نکند جریمه خواهد شد.

شیوه حسابداری، نحوه درآمدزایی، شکل هزینه‌ها از جمله تفاوتهای استارتاپها با شرکتهای سنتی است برای واگذاری و عرضه سهام است و سرمایه گذاران استارتاپها باید برای ورود استارتاپ‌های خود به تالار شیشه‌ای تفاوت‌های یک استارتاپ با یک شرکت سنتی در امور مالی و حسابداری و حتی هزینه و کارکردها را در نظر بگیرند.

بر طبق آخرین آمار منتشر شده در جهان بیش از ۸۰ درصد استارتاپ‌ هایی که برای بار نخست وارد بورس شده‌اند رنگ قرمز را در برابر نام خود دیده‌اند که نشان از زیان انباشته این شرکتهای استارتاپی تا قبل از ورود به بورس است و در شرایط کنونی این شرکت‌های استارتاپی وارد بورس شده‌اند تا زیان انباشته خود را جبران کنند.

البته همان‌طور که استارتاپها برای بورس یک فرصت مغتنم به شمار می‌آیند تالار شیشه‌ای هم برای استارتاپها مزایای دیگری دارد به‌ طوری که یکی از این مزایا افزایش سرمایه است. بسیاری از استارتاپ‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر دارند اما به دلیل ماهیت این شرکت‌ها و همین طور وضعیت تزریق سرمایه در شرایط کنونی، کمتر کسی حاضر به سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های استارتاپی است. در واقع بورس می‌تواند یک راهکار مطمئن برای جذب سرمایه توسط استارتاپ‌ها باشد.

بنابراین باید حضور تدریجی استارتاپها در تالار شیشه‌ای را به فال نیک گرفت اما نکته مهم اینجاست که ارزش گذاری استارتاپها با توجه به معیارهایی که به آنها اشاره شد کار بسیار دشواری است که جز در بورس تحقق‌پذیر نخواهد بود. از طرف دیگر استارتاپ‌ها برای زیان انباشته چند سال گذشته نیاز به ورود به بورس هستند به شرطی که بورس‌ بازان را ترغیب به خرید سهام خود کنند و هر چه زودتر نمادهای قرمز استارتاپها تبدیل به سبز شود، نقدینگی بیشتری از سوی خریداران در تالار شیشه‌ای به سوی آنها سرازیر خواهد شد.