بازار؛ گروه بین الملل: مرکز تحقیقات عربی در واشنگتن دی سی اخیرا مقاله ای با قلم «کریستین کوتس اولریکسن» با عنوان «کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و جنگ علیه غزه: مواضع، برداشت ها و منافع» منتشر نموده است. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.
جنگ غزه محوریت موضوع فلسطین را به سیاست منطقه ای و بین المللی خاورمیانه بازگردانده است. هم تعداد کشته ها و هم فاجعه انسانی در حال آشکار شدن، مناقشه ۲۰۲۳ را به جدی ترین جنگ بین اسرائیل و فلسطین طی دهه ها تبدیل کرده است. ابعاد حمله حماس به اسرائیل و کشتار غیرنظامیان در ۷ اکتبر اساساً گفتمان اسرائیل را در قبال مسائل فلسطین به گونه‌ای تغییر داده است که احتمالاً برای سال‌های آینده ادامه خواهد داشت.
نگرانی ها در مورد چشم انداز جابجایی دسته جمعی فلسطینی ها از غزه به شبه جزیره سینا مصر و افزایش قابل توجه خشونت علیه جوامع در کرانه باختری اشغالی به وجود آمده است. مهم‌تر از همه جنگ غزه رویکرد «بیرون به درون» به عادی‌سازی اعراب با اسرائیل را که در قلب توافقنامه ابراهیم در سال ۲۰۲۰ و پیگیری دولت بایدن برای توافق عربستان سعودی و اسرائیل قرار داشت، آزمایش کرده است.
در حالی که درگیری عمدتاً به اراضی اشغالی فلسطین و درگیری تاکتیکی در امتداد مرز اسرائیل و لبنان محدود شده است و تا کنون ابعاد منطقه ای به خود نگرفته است - جنگ قبلاً بر روابط گسترده تر مانند روابط بین اسرائیل و اعراب تأثیر گذاشته است.
در مورد اسرائیل (یا فلسطین) یک موضع واحد «در وسعت خلیج فارس» وجود ندارد و شاید هرگز واقعاً وجود نداشته است. درعوض شش کشور شورای همکاری خلیج فارس طیفی از مواضع را در قبال اسرائیل از عدم روابط (کویت) تا همزیستی عملی (عمان، قطر و عربستان سعودی) تا عادی سازی کامل (بحرین و امارات متحده عربی) در بر می گیرند.
بیانیه های اولیه دولت های خلیج فارس در واکنش به حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر این مواضع را منعکس کرد، زیرا امارات و بحرین حماس را به دلیل فوران خشونت محکوم کردند در حالی که چهار کشور دیگر از جمله عربستان سعودی تمرکز بیشتری را بر اشغالگری اسرائیل نشان دادند.
پیگیری مواضع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس
مواضع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر با توجه به تحولات میدانی تغییر کرده است. با تشدید بمباران نوار غزه توسط اسرائیل در ماه دوم و تغییرات اولیه در لحن به نفع حمایت از آتش بس، مواضع این کشورها شدیدتر شد.
تقسیم کار نیز به دلیل اینکه رهبران عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر نقش‌هایی را بر عهده گرفته‌اند که با انباشت و پیش‌بینی سرمایه دیپلماتیک هر کشور سازگار است، به وجود آمده است. بنابراین، سعودی ها از قدرت خود در جهان عرب و اسلام استفاده کرده اند، امارات متحده عربی از طریق حضور خود به عنوان یک عضو بدون رای در شورای امنیت سازمان ملل کار کرده است و قطر بر میانجیگری با حماس تمرکز کرده است.
سه کشور دیگر - بحرین، کویت و عمان - دارای موقعیت‌های پایین‌تری هستند، اگرچه همه مقامات خلیج فارس باید مواضع سیاسی را با سطوح بالای خشم عمومی نسبت به وضعیت غزه متعادل کنند.
تقسیم کار به دلیل اینکه رهبران عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر نقش‌هایی را بر عهده گرفته‌اند که با انباشت و پیش‌بینی سرمایه دیپلماتیک هر کشور سازگار است، به وجود آمده است
در واکنش به حمله ۷ اکتبر رهبری عربستان سعودی خطی را اتخاذ و حفظ کرد که سخت تر و انتقادی تر از ناظران خارجی و حامیان چشم انداز عادی سازی عربستان سعودی و اسرائیل بود. به هر حال هفتم اکتبر، کمتر از سه هفته پس از مصاحبه محمد بن سلمان با فاکس نیوز بود که در آن گفت: هر روز به بزرگ‌ترین معامله تاریخی از زمان پایان جنگ سرد نزدیک‌تر می‌شویم.
پس از ۷ اکتبر رهبری عربستان سعودی با سازماندهی نشست اضطراری کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) در جده در ۱۸ اکتبر و نشست مشترک اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی در ریاض در صدد رهبری یک واکنش جمعی عربی و اسلامی برآمد.
انشعاب در اتحادیه عرب و بین کشورهای حاشیه خلیج فارس عدم توافق منطقه ای در مورد عقب نشینی از ارتباط با اسرائیل و اعمال اقدامات تلافی جویانه را برجسته کرد. اختلافات درون منطقه ای آنها بر سر عادی سازی هرچه که باشد، هیچ یک از کشورهای حاشیه خلیج فارس بخشی از اردوگاه «رادیکال» متشکل از ایران، سوریه، لبنان و الجزایر در اجلاس را تشکیل ندادند و یا به سطح اظهارات رهبران لیبی و ترکیه نزدیک نشده اند. نه عربستان سعودی و نه امارات خواستار اقدام سخت‌تر نشده‌اند، حتی در شرایطی که مقامات در انتقاد از اقدامات اسرائیل زبان سخت‌تری را اتخاذ کرده‌اند و مسائلی مانند کمک برای بازسازی و بازیابی یا مشارکت در هرگونه ترتیبات پس از جنگ در غزه هنوز به نتیجه نرسیده است.
اختلافات درون منطقه ای آنها بر سر عادی سازی هرچه که باشد، هیچ یک از کشورهای حاشیه خلیج فارس بخشی از اردوگاه «رادیکال» متشکل از ایران، سوریه، لبنان و الجزایر در اجلاس را تشکیل ندادند و یا به سطح اظهارات رهبران لیبی و ترکیه نزدیک نشده اند
امارات متحده عربی به دلیل حضور این کشور در شورای امنیت که در ۳۱ دسامبر به پایان می‌رسد، قدرت متفاوتی دارد. مقامات اسرائیلی پس از حملات حوثی‌ها از امارات حمایت اطلاعاتی کردند، برخلاف خشمی که رهبران اماراتی از واکنش ضعیف و تاخیری آمریکا نشان دادند. نگرانی در مورد عدم مشارکت ایالات متحده از خاورمیانه و تمایل به تنوع بخشیدن و گسترش مشارکت های امنیتی و دفاعی (همچنین سیاسی و اقتصادی)، توضیح می دهد که چرا مقامات امارات متحده عربی تاکنون حمایت عمومی از توافقنامه ابراهیم و روابط بلندمدت با اسرائیل را حفظ کرده اند.
مقامات قطری در موقعیت کاملا متفاوتی قرار گرفته‌اند زیرا دوحه به قلب مذاکرات دیپلماتیک برای آزادی بیش از ۲۰۰ گروگان گرفته شده توسط حماس در ۷ اکتبر تبدیل شده است. قانون اساسی قطر در سال ۲۰۰۳ «حل و فصل اختلافات بین‌المللی» را در مرکز سیاست خارجی این کشور قرار می‌دهد و مقامات قطری برای دو دهه نقش واسطه‌هایی را ایفا می‌کنند که طرف‌هایی را که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند مستقیماً درگیر شوند، به هم متصل می‌کنند.
نقش قطر در آخرین توافق آتش بس میان اسرائیل و حماس بود که بر اساس آن اسرای اسرائیلی و فلسطینی آزاد می شوند و آتش بس چهار روزه اجرایی می شود. میانجیگری قطر در واکنش به جنگ ۵۰ روزه اسرائیل علیه غزه در تابستان ۲۰۱۴، زمانی که دیپلمات های قطری در جریان درگیری با مقامات آمریکایی، ترکیه و حماس به طور گسترده درگیر شدند، برجسته بود. هیئتی از رهبران سیاسی حماس از سال ۲۰۱۲، زمانی که در مراحل اولیه جنگ داخلی سوریه از دمشق نقل مکان کردند، با تایید ایالات متحده در دوحه مستقر شده اند. حضور آنها در دوحه موضوع دورهای فشرده دیدارهای قطر با مقامات آمریکایی و اسرائیلی و کانال های پشتیبان با حماس بوده است.
چالش های شورای همکاری خلیج فارس در تعامل با غزه
چالش‌های متعددی مقابل کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در ارتباط با پیشروی تعامل آنها با غزه است. رهبران سیاسی ممکن است از قطع رابطه علنی با اسرائیل در بالاترین سطح خودداری کنند، اما باید با مردم خشمگین و چشم اندازی که در آن اصطلاحاتی مانند «نسل کشی» به طور فزاینده ای برای توصیف اقدامات اسرائیل استفاده می شود، مقابله کنند.
در بحرین، مجلس بیانیه‌ای صادر کرد که پادشاهی روابط اقتصادی خود را با اسرائیل قطع کرده است که به منزله خروج اولین کشور از توافقنامه ابراهیم بود که در سال ۲۰۲۰ امضا شد. این امر نشان دهنده عمق خشمی بود که رهبران اکنون باید در هنگام بررسی گام های بعدی به ویژه در بحرین با صحنه سیاسی داخلی بسیار پر جنب و جوش تر و بحث برانگیزتر آن در مقایسه با امارات تعادل برقرار کنند.
رهبران سیاسی ممکن است از قطع رابطه علنی با اسرائیل در بالاترین سطح خودداری کنند، اما باید با مردم خشمگین و چشم اندازی که در آن اصطلاحاتی مانند «نسل کشی» به طور فزاینده ای برای توصیف اقدامات اسرائیل استفاده می شود، مقابله کنند
این واقعیت که بعید است بازگشتی به وضعیت پیشین وجود داشته باشد - همانطور که در ۶ اکتبر وجود داشت - مجموعه جداگانه ای از مسائل را برای عادی سازها و غیر عادی سازان در خلیج فارس ارائه می دهد. دیگر مقامات اماراتی یا بحرینی (یا مراکشی) نمی‌توانند ادعا کنند که تصمیم به رسمیت شناختن اسرائیل بدون هیچ پیشرفت معنی‌داری در مسائل فلسطین، منطقه را امن‌تر یا باثبات‌تر کرده است. مقامات سعودی ممکن است در گفتگوهای خود در مورد عادی سازی وقفه ای را اعلام کرده باشند، اما این واقعیت که آنها درها را برای از سرگیری باز گذاشته اند، به پادشاهی اهرم بالقوه می دهد.
ممکن است در ماه های آینده مشخص شود که آیا نسخه به روز شده طرح صلح عربی که در سال ۲۰۰۲ توسط سعودی ها رونمایی شد ارائه می شود یا گام های دقیق و عملی تری به سوی واقعیت دو کشوری قابل دوام پیشنهاد می شود. آنچه کاملاً روشن شده این است که ۷ اکتبر و پیامدهای آن نشان داد که همگرایی اعراب و اسرائیل نمی تواند به طور پایدار از موضوع اسرائیل و فلسطین جدا شود.
تأثیر طولانی‌مدت جنگ در غزه و ناآرامی در پایتخت‌های منطقه بر سر موضع کاخ سفید بایدن، ممکن است به تسریع چندقطبی بودن روابط بین‌المللی در خلیج‌فارس و خاورمیانه گسترده‌تر منجر شود
تأثیر طولانی‌مدت جنگ در غزه، و ناآرامی در پایتخت‌های منطقه بر سر موضع کاخ سفید بایدن، ممکن است به تسریع چندقطبی بودن روابط بین‌المللی در خلیج‌فارس و خاورمیانه گسترده‌تر منجر شود. وزیر امور خارجه عربستان به همتایان خود از مصر، اردن، تشکیلات خودگردان فلسطین و اندونزی و همچنین رئیس سازمان همکاری اسلامی در دیدار با وانگ یی وزیر امور خارجه چین در ۲۰ نوامبر در پکن پیوست.
عربستان سعودی و امارات همچنین دعوتنامه هایی برای شرکت در نشست مجازی سران بریکس در ۲۱ نوامبر قبل از پیوستن به گروه بزرگتر بریکس پلاس در سال ۲۰۲۴ دریافت کردند. باید گفت شورای همکاری خلیج فارس تمایل خود را برای گسترش دایره تأثیرگذاران در عرصه جهانی فراتر از وابستگی سنتی خود به ایالات متحده اعلام می کند.
نظر شما