بازار؛ گروه بین الملل: «ماجد الانصاری» سخنگوی وزارت خارجه قطر اخیرا در اظهاراتی گفته است که دوحه شاهد استقبال گسترده بین‌المللی از موفقیت قطر در ایجاد توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن بود؛ به‌ویژه که این اتفاق در آغاز نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل رخ داد.
الانصاری همچنین گفته بود که در جریان دیدار «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر با «حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه ایران در نیویورک از نقش دوحه در این مسئله تمجید شد و وزیر خارجه ایران از نقش‌آفرینی قطر تقدیر و تشکر کرد.
سخنگوی وزارت خارجه قطر همچنین افزوده بوود که مسئولان آمریکایی نیز در دیدارهای دوجانبه از نقش قطر در این مسئله تمجید کردند. ما استقبال گسترده را لمس کردیم و در سطح بین‌المللی نیز این خوشبینی وجود دارد که این توافق منجر به وساطت‌های بیشتر میان ایران و آمریکا می شود.
وی تاکید کرده بود که قطر بر پایبندی خود در این روند دیپلماتیک برای رسیدن به توافقات بیشتر در آینده میان تهران و واشنگتن از جمله در زمینه برنامه هسته‌ای ایران و مجموعه ۱+۵ پافشاری دارد.
وی افزوده بود: پس از توافق تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا احتمال دستیابی به توافق‌های جدید میان ۲ طرف افزایش یافته است. توافق‌شده که موضوعات اختلافی موجود در پرونده هسته‌ای ایران به موضوعاتی کوچکتر شکسته شوند تا گفتگو پیرامون آنها آسانتر شود.
سخنگوی وزارت خارجه قطر در ادامه با اشاره به نقش قطر در دستیابی به توافق میان تهران و واشنگتن گفته بود: وجود یک بستر انسانی در دوحه، گفتگو و دستیابی به توافق را آسانتر می‌کند.
در خصوص این موضوع خبرنگار بازار گفتگویی با پروفسور شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا انجام داده است که در ادامه می آید.
هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده‌است و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت نمود. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. وی همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست.کتاب «روابط ایرانی-عربی، فرایندهای تنش و سازگاری» از جمله کتابهای متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.
توافقات جزئی در صورتی مفید هستند که به عنوان گام هایی در جهت حل نهایی مشکلات باقی مانده بین ایران و ایالات متحده در نظر گرفته شوند
*وزیر خارجه قطر در اظهارنظر اخیر خود اعلام کرده توافق جزء به جزء هسته ای بهترین راه رسیدن به توافقی جامع میان ایران و آمریکا است. ارزیابی شما از این راه حل چیست؟
توافقات جزئی در صورتی مفید هستند که به عنوان گام هایی در جهت حل نهایی مشکلات باقی مانده بین ایران و ایالات متحده در نظر گرفته شوند. آنها همچنین ممکن است به ایران کمک های مالی محدودی ارائه دهند، مانند آزادسازی برخی از دارایی های مسدود شده آن که پس از توافق در مورد مبادله زندانیان اتفاق افتاد. اما چنین اقدامات محدودی مشکلات ایران ناشی از تحریم های شدید آمریکا را حل نخواهد کرد.
کشورهایی مانند قطر و بسیاری از دیگر همسایگان ایران، وضعیت فعلی را ترجیح می دهند که ایران را ضعیف نگه می دارد و در عین حال خطر درگیری نظامی را کاهش می دهد که می تواند منافع آنها را به خطر بیندازد.
*یکی از موانع توافق جزء به جزء تعیین اولویتهای هر گام است. مشکل دیگر این است که اجزای این گامها مرتبط با هم هستند و بدون داشتن تصویری کلی از آنچه باید نهایتا بدان دست یافت، تعیین اولویت زمانی گامها کار دشواری است. اررزیابی شما چیست؟
به نظر من، با توجه به اینکه ایران نه ظرفیت و نه قصد تولید سلاح هسته‌ای را دارد، در ازای تمایل آمریکا برای کاهش یا لغو تحریم‌ها، چیز زیادی نمی‌تواند به آمریکا ارائه دهد. حتی در منطقه، ایران قبلاً تعاملات مستقیم خود را در مناطقی مانند سوریه و لبنان بسیار محدود کرده است.
در خلیج فارس نیز، ایران با عربستان سعودی و دیگر اعراب خلیج فارس آشتی کرده است، اگرچه تنش‌های اساسی همچنان پابرجاست. بنابراین، دشوار است که ببینیم ایران چه امتیازات دیگری می تواند بدهد تا از تغییر اساسی در رویکردش نسبت به مسئله فلسطین و نگرشش نسبت به اسرائیل جلوگیری کند.
مبادله زندانیان یک مورد خاص بود و نمی توان نمونه آن را با توجه به سایر مشکلات باقیمانده ایران و آمریکا تکرار کرد
*یکی از موارد موفقیت توافق جزء به جزء مبادله زندانیان و تواقف غنی سازی ایران روی ۶۰ درصد عنوان می شود. این فرایند قابل اطلاق به سایر اختلافات اساسی میان ایران و آمریکا است؟
مبادله زندانیان یک مورد خاص بود و نمی توان نمونه آن را با توجه به سایر مشکلات باقیمانده ایران و آمریکا تکرار کرد.
*آمریکا از وضعیت کنونی مبتنی بر تفاهم موقت راضی است ولی ایران خواهان برداشته شدن تحریمهاست که از رهگذر توافقی جامع حاصل می شود. هر چند هنوز هیچ مقام ایرانی در خصوص پیشنهاد توافق جزء به جزء از سوی قطر موضع گیری نکرده است. ولی با توجه به زمانبر بودن چنین توافقی، به نظر می رسد در کوتاه مدت ایران به منافع اقتصادی مد نظر خود نخواهد رسید. ارزیابی شما چیست؟
من چندان مطمئن نیستم که تفاهم موقتی بین واشنگتن و تهران وجود داشته باشد. ایران می‌داند که افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم خود به میزان مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، واکنش تند آمریکا و اروپا و احتمالاً چین و روسیه را در پی خواهد داشت.
بنابراین، آمریکا نگران این موضوع نیست. در همین حال، نگرش نسبتا تساهل آمیز واشنگتن در قبال فروش نفت ایران بیشتر به حفظ قیمت نفت و در نتیجه کنترل فشارهای تورمی مربوط می شود تا معامله با ایران. ایالات متحده می تواند این نگرش را هر زمان که بخواهد تغییر دهد.
من هیچ نشانه ای از آمادگی آمریکا برای کاهش فشار اقتصادی بر ایران نمی بینم. پیشنهادات قطر عمدتاً تلاشی از سوی دوحه برای پیشبرد نقش بین المللی خود به عنوان میانجی و بازیگر است. دوحه نیز از انزوای ایران در زمینه تصاحب بازارهای مهم انرژی به ویژه گاز سود برده است. قطر علاقه ای به حل مشکلات ایران، بهبود اقتصاد و در نتیجه ارتقای نقش منطقه ای اش ندارد.
* به چه میزان تفاهم موقت فعلی می تواند پایدار باشد؟
وضعیت فعلی تا زمانی که ایالات متحده بخواهد ادامه خواهد داشت. مدتهاست که مشخص شده است که مشکلات اقتصادی ایران بدون تغییر اساسی در سیاست خارجی این کشور به ویژه در رابطه با روابط با آمریکا و مهمتر از آن در قبال فلسطین حل نخواهد شد. با نزدیک شدن به عادی سازی عربستان و اسرائیل، ایران حتی در منطقه محاصره خواهد شد.
ایران توسط همسایگان متخاصم در شمال (جمهوی آذربایجان)، جنوب (چند کشور خلیج فارس، به ویژه بحرین، امارات)، شرق (افغانستان و تا حدودی پاکستان) و غرب (ترکیه) احاطه شده است، شرایط ایران تنها در صورتی تغییر خواهد کرد که ایران رویکرد دیگری اتخاذ کند. هیچ توافقنامه جزء به جزئی با آمریکا نمی تواند معضلات امنیتی حاد ایران را حل کند.
نظر شما