به گزارش بازار، محمدرضا فرزانه گفت: منابع آب زیرزمینی به‌عنوان منبع استراتژیک و بسیار ارزشمند و حیاتی مطرح است که بهره‌برداری ناپایدار ازاین منابع آبی باعث ایجاد روند روز افزون دشتهای ممنوعه در دهه‌های اخیر شده است و تبعاتی همچون نشست زمین و از دست رفتن ظرفیت آبخوان‌ها را به همراه داشته است.
وی افزود: در چنین شرایطی که منابع آب زیرزمینی از منظر کمی با مشکلات متعدد همراه است مشکلات مرتبط با کیفیت آب یکی دیگر از نگرانیهای مرتبط با مدیریت منابع آب زیرزمینی است؛ یک جنبه از مشکلات مذکور به کاهش ذخایر و به تبع آن کاهش کیفیت آب مربوط است و از سوی دیگر ورود آلاینده‌های مختلف به منابع آب زیرزمینی دیگر نگرانی در این زمینه به شمار می‌رود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار ادامه داد: آلاینده‌هایی که در اثر فعالیتهای انسانی مختلف این منابع آب حیاتی را تهدید میکند آلاینده‌های ناشی از پسابهای صنعتی، آلاینده‌های ناشی از استخراج منابع آب ژرف، آلاینده‌های ناشی از پسابهای بخش کشاورزی و ورود فاضلاب از این قبیل آلاینده‌ها است که هر کدام بر اساس خصوصیات کیفی مرتبط چالشهای جدی را به همراه دارد.
وی در همین رابطه تصریح کرد: در شرایطی که یکی از منابع اصلی تامین آب شرب منابع آب زیرزمینی است و از سوی دیگر روشهای تصفیه آب مبتنی بر روشهای بیولوژیکی است و از روشهای پیشرفته تصفیه آب استفاده نمی‌شود این نگرانی دوچندان می‌شود.
وی گفت: وجود عناصر ویژه و آلاینده‌های ناشی از پسابهای مختلف در منابع آب زیرزمینی می‌تواند فرآیند تصفیه بیولوژیکی را نیز مختل کند و راهکار اصلی که در این زمینه قابل تامل است جلوگیری از ورود آلاینده‌های مختلف به منابع آب زیرزمینی است.
فرزانه به نقش بازچرخانی آب و استفاده ازپساب در دنیای امروز پرداخت و اضافه کرد: منابع آب نامتعارف دسته‌بندی گسترده‌ای دارد که با توجه به اقلیم غالب خشک و نیمه خشک کشور توجه به این منابع بر اساس ملاحظات محیط زیستی که هر منبع دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است. یکی از مهمترین آن که منبعی پایدار به شمار می‌رود فاضلاب‌ها هستند. استفاده مجدد از این قبیل منابع آب نامتعارف به‌ویژه در کشورهای توسعه یافته سابقه تاریخی دارد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر در کشور سنگاپور روزانه ۲۰۰ هزار متر مکعب فاضلاب تصفیه شده برای مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایالات متحده در حال حاضر۶۶ درصد مصارف آب سیستم‌های خنک کننده صنایع و ۱۷ درصد مصارف آب مورد نیاز دیگ‌های بخار صنایع از پسابهای تصفیه شده تخصیص داده می‌شود.
وی با بیان اینکه استفاده مجدد از پسابها به صورت کلی در دو بخش مصارف شهری و مصارف صنعتی قابل طبقه‌بندی است، افزود: در بخش مصارف شهری مصادیقی همچون تخصیص به فضای سبز، استفاده تجاری در مشاغلی همچون شستشوی اتومبیل، شستشوی خیابانها، آتشنشانی، کنترل گرد و غبار و تولید بتن و استفاده در ساختمان سازی، استفاده بهداشتی منازل و مراکز تجاری و شتسشوی مسیرهای جمع آوری فاضلاب است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار در ادامه صحبت‌های خود یادآور شد: استفاده مجدد از پساب برای مصارف صنعتی مصادیق متنوعی همچون خنک کردن، شستشو، تولید محصول و تغذیه دیگ بخار و غیره را شامل می‌شود که مزایایی همچون کاهش مصرف آب، کاهش بار آلودگی ورودی به محیط زیست، کاهش هزینه‌های تولید به دلیل بازیافت مواد موجود در فاضلاب، کاهش سمیت و حجم فاضلاب خروجی را دارا است اما همزمان نگرانی‌هایی همچون رسوب‌گذاری، خوردگی، رشد زیستی و گرفتگی غشا را برای مصارف صنعتی به همراه خواهد داشت.
وی بخش کشاورزی را سومین دیگر مصرف‌کننده اصلی آب در کشور ایران عنوان کرد و گفت: تاریخچه استفاده از پساب در بخش کشاورزی به سال ۱۶۵۰ میلادی باز می‌گردد که در انگلستان از پساب برای استفاده در کشاورزی استفاده شده است. در حال حاضر ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی در ۱۵ کشور با پساب آبیاری می‌شوند.
وی در همین زمینه توضیح داد: انواع آبیاری با پساب شامل آبیاری محدود شده و آبیاری نامحدود استفاده شده است که مزایایی همچون افزایش بازده مصرف آب، کاهش استفاده از منابع آب در دسترس، کاهش نیاز به کودهای شیمیایی، کاهش بار آلودگی ورودی به منابع آب و ایجاد ذخایر محلی را به همراه دارد.
فرزانه تاکید کرد: مهمترین ویژگی استفاده مجدد از پساب جهت آبیاری توجه به مسائل بهداشتی است. آسیب به کشاورزان، آسیب به مصارف کنندگان محصولات و آسیب به حیوانات نمونه‌ای بارز از چالشهای استفاده مجدد از پسابهای جهت تخصیص به بخش کشاورزی است؛ استفاده مجدد از پساب برای مصارف تفریحی نیز نمونه دیگری از کاربرد استفاده مجدد از پساب است که به دلیل امکان دسترسی انسان نیازمند رعایت شدن ملاحظات محیط زیستی و بهداشتی است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار یادآور شد: استفاده مجدد از پساب برای تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها نیز نمونه دیگری از کاربردهای استفاده مجدد از پساب به شمار می‌رود که ضرورت دارد معیارها و استانداردهای تزریق به آبخوان رعایت شود.
وی بکارگیری رویکردهای فناورانه برای استفاده مجدد از منابع آب نامتعارف به ویژه پسابها و فاضلاب‌ها را مهم برشمرد و بیان کرد: کشور ایران با دارا بودن اقلیم غالب خشک و نیمه خشک در طول تاریخ با محدودیت‌های منابع آبی مواجه بوده است و روند روز افزون افزایش جمعیت و وابستگی ببشتر به منابع آب باعث شده است که میزان مصارف آب از ظرفیت برد سیستم‌ها فراتر رفته و در چنین شرایطی سیستم‌ها با الگوی رشد بیش از حد و افول (overshoot and collapse) مواجه می‌شوند.
وی ادامه داد: خشک شدن باغات و رعایت نشدن الگوی آبیاری نمونه‌ای بارز از این الگو در بخش کشاورزی است و در سایر بخش‌ها همچون صنعت و شرب و خدمات نیز چنین محدودیت‌های منابع آبی تبعات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای را به همراه خواهد داشت و مهم‌تر اینکه در شرایط محدودیت‌های روز افزون منابع آبی تخصیص حقابه محیط زیستی نیز با مشکل مواجه می‌شود خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها و همه تبعات نگران کننده آن نمونه بارزی از مشکلاتی است که کشور با آن مواجه است.
فرزانه، تغییر ریل‌گذاری توسعه‌ای کشور از توسعه آب‌بر به توسعه آب‌اندوز و برنامه‌ریزی مبتنی بر آمایش سرزمین را به عنوان راهکار اصولی در این زمینه در گام نخست لازم و ضروری دانست و افزود: در گام دوم استفاده خردمندانه از منابع آب در دسترس موجود با کاهش مصرف سرانه آب در بخش شرب، ارتقای بهره‌وری آب در بخش‌های کشاورزی و صنعتی راهکارهای مهمی هستند که نیاز به پیگیری جدی دارد.
وی با بیان اینکه کاهش میزان آب به حساب نیامده دیگر موضوعی است که ضرورت دارد به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد، اظهار کرد: در گام سوم تمرکز بر منابع آب نامتعارف به‌ویژه پسابها که چالش مهمی برای محیط زیست و سلامت انسانها هستند و استفاده مجدد از آن مصداق عینی از تبدیل تهدیدات مرتبط به فرصت کاهش تفاوت بین عرضه و تقاضا است از اهمیت بسزایی برخوردار است.
نظر شما