اهمیت عضویت دائم ایران در بریکس| غرب، تهران را به سمت «شرق» سوق داد!

بازار؛ گروه بین الملل: محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور با انتشار مطلبی در حساب کاربری خودر در فضای مجازی، نوشت: جمهوری اسلامی ایران عضو بریکس شد. عضویت دائم در گروه اقتصادهای نوظهور جهانی یک پیشرفت تاریخ‌ساز و موفقیت استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. این موفقیت را به رهبر معظم انقلاب اسلامی و ملت سربلند ایران تبریک می‌گوییم.

ایده ایجاد گروه بریکس با نزدیکی ۴ قدرت اقتصادی در حال ظهور جهان شامل برزیل، روسیه، چین و هند در دوران اوج یکجانبه‌گرایی آمریکا در اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی شکل گرفت. سابقه شکل‌گیری این گروه به حضور ۴ عضو موسس، به سال ۲۰۰۱ باز می‌گردد و نهایتاً «گروه بریک» در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ رسماً تاسیس شد. آفریقای جنوبی نیز در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۰ به این گروه اضافه شد و نام آن پس از پیوستن این کشور از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت.

رئیس‌جمهور روسیه بعد از آن که رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در نشست سران «بریکس» اعلام کرد شش کشور ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر و آرژانتین از اول ژانویه ۲۰۲۴ (دی ۱۴۰۲) به‌عنوان اعضای جدید به این گروه می‌پیوندند، برای همکاری با اعضای جدید و علاقه‌مندان به تعامل با بریکس اعلام آمادگی کرد.

«ولادیمیر پوتین»، رییس جمهور روسیه، نیز گفت: «مذاکره درباره بیانیه نهایی (نشست بریکس) از جمله در مورد گسترش آن آسان نبود. پذیرش اعضای جدید در بریکس اولین مرحله از روند گسترش بلوک است». رئیس‌جمهور روسیه همچنین تاکید کرد: به گسترش نفوذ بریکس در سراسر جهان ادامه خواهیم داد. رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی مهارت دیپلماتیک خود را در بحث درباره گسترش بلوک نشان داد. پوتین همچنین درباره موضوع استفاده از ارزهای ملی بجای دلار و تعیین واحد پولی مشترک گفت: ارز واحد (بریکس) برای پرداخت‌ها موضوع بسیار پیچیده‌ای است اما به این سمت حرکت خواهیم کرد.

امروز پنجشنبه (۲۴ اوت، دوم شهریور) رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی به عنوان میزبان نشست سران بریکس خبر داد که این گروه از شش کشور ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر، اتیوپی و آرژانتین برای عضویت به عنوان اعضای جدید به گروه بریکس دعوت کرد که با پیوستن این کشورها این گروه با افزایش اعضا روبرو می شود که تعداد بیشتری در جمعیت «جنوب جهانی» را راهبری خواهد کرد.

چرا بریکس مهم است؟

این گروه به عنوان مخفف BRIC آغاز شد که در سال ۲۰۰۱ توسط اقتصاددان جیم اونیل در بانک سرمایه گذاری ایالات متحده گلدمن ساکس ابداع شد تا چهار مورد از بزرگترین و سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد را در آن زمان گرد هم آورد. اونیل تاکید کرد که چگونه چهار اقتصاد - برزیل، روسیه، هند و چین - می توانند در یک دهه آینده به یک نیروی اقتصادی جهانی تبدیل شوند.

سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران در آن کشورها نیز این کار را انجام دادند. کشورهای در حال توسعه با کنار گذاشتن تفاوت‌های سیاسی و اجتماعی خود، احساس می‌کردند که باید در راستای بازسازی نظام‌های اقتصادی و مالی سیاسی جهانی تحت رهبری ایالات متحده به‌منظور «عادلانه و متعادل» کردن آن گام بردارند. رهبران BRIC اولین نشست سالانه خود را در سال ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه برگزار کردند. یک سال بعد، آنها از آفریقای جنوبی برای پیوستن به باشگاه سیاسی دعوت کردند و یک S به مخفف BRIC اضافه شد.

بریکس در طول دو دهه گذشته شاهد افزایش نفوذ اقتصادی خود بوده است که عمدتاً به لطف سال‌ها رشد سرسام آور چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر تولید ناخالص داخلی علیرغم کندی فعلی آن، و هند به عنوان پنجمین اقتصاد، بوده است

اعضای بریکس بیش از ۴۲ درصد از جمعیت جهان، نزدیک به یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) و ۱۸ درصد تجارت را تشکیل می‌دهند. این گروه بندی توسط برخی از کارشناسان، به عنوان وزنه تعادلی در برابر مجامع و موسسات اقتصادی و سیاسی غربی مانند G۷ و بانک جهانی مورد استقبال قرار می‌گیرد. آنها معتقدند که این بلوک می‌تواند از نفوذ سیاسی و نفوذ اقتصادی خود برای تحریک اصلاحات بسیار مورد نیاز در بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در راستای نشان دادن واقعیت‌های دنیای چندقطبی‌تر استفاده کند.

بریکس تلاش کرده است تا از پتانسیل خود برای ارائه جایگزینی برای سیستم‌های مالی و سیاسی سنتی استفاده کند.از جمله دستاوردهای قابل توجه آن، تأسیس بانک توسعه جدید یا بانک بریکس، یک بانک توسعه چندجانبه با ۵۰ میلیارد دلار (۴۵.۶ میلیارد یورو) سرمایه پذیرفته شده برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی در کشورهای در حال توسعه است. این بانک که شامل اعضای بریکس و همچنین بنگلادش، مصر و امارات متحده عربی است، از زمان تاسیس خود در سال ۲۰۱۵ تاکنون بیش از ۳۰ میلیارد دلار وام تصویب کرده است.

بریکس در طول دو دهه گذشته شاهد افزایش نفوذ اقتصادی خود بوده است که عمدتاً به لطف سال‌ها رشد سرسام آور چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر تولید ناخالص داخلی علیرغم کندی فعلی آن، و هند به عنوان پنجمین اقتصاد، بوده است. اقتصادهای روسیه و برزیل نتوانسته اند شتاب خود را حفظ کنند و از نظر سهم خود از تولید ناخالص داخلی جهانی به همان جایی که در سال ۲۰۰۱ بودند، سقوط کرده‌اند. اقتصاد آفریقای جنوبی نیز از زمان پیوستن به بریکس برای تغییر روند خود دچار مشکل شده است.

در بخش سرمایه‌گذاری، این بلوک شاهد ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی سالانه (FDI) بیش از چهار برابر از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ بوده است. با این حال، سرمایه‌گذاری درون بریکس اندک است و سهمی کمتر از ۵ درصد از مجموع سهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی داخلی آنها را نشان می‌دهد. گسترش بریکس یکی از موضوعات کلیدی اجلاس سالانه در آفریقای جنوبی بود. ۲۳ کشور از جمله عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، آرژانتین، اندونزی، مصر و اتیوپی به طور رسمی برای عضویت تمام وقت بریکس درخواست داده بودند.

چین به منظور افزایش نفوذ سیاسی خود در بحبوحه رقابت فزاینده با ایالات متحده، برای گسترش بریکس فشار آورده است. BRICS با استفده از پتانسیل اقتصادی خود تلاش کرده تا خود را به عنوان یک جایگزین ژئوپلیتیکی برای نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده مطرح و خود را به عنوان نماینده جنوب جهانی معرفی می کند. اعضای جدید علاقمند به استفاده از نفوذ بریکس در بخش سرمایه گذاری هستند.

ایران با داشتن منابع عظیم نفت و گاز خود وزن بریکس در بازار انرژی را افزایش دهد. یکی دیگر از مزایای ایران در این گروه، تقویت جایگاه این گروه در بخش ترانزیت جهانی است که تهران به دلیل حلقه واسط شرق - غرب و شمال-جنوب و نیز اتصال دریای خزر و خلیج فارس به عنوان دو قطب تولید نفت و گاز جهان، شرایط ویژه ای برای این گروه ایجاد میکند

ایران و بریکس

در این راستا، ایران پتانسیل‌های زیادی برای ارائه به عنوان عضو جدید در بریکس دارد. ایران علاوه بر نفوذ عمده ژئوپلیتیکی خود، علیرغم تحریم‌های وحشتناکی که غرب بر آن تحمیل کرده، دارای اقتصاد رو به رشد و در حال گسترش است. در واقع این روند نشان می‌دهد که تهران چقدر مصمم است که در آینده به یکی از اقتصادهای پیشرو تبدیل شود. ایران مانند آفریقای جنوبی و برزیل به توانایی هسته‌ای دست یافته است اما همچنان یکی از اعضای سرنوشت ساز NPT است. این کشور در هر موقعیتی استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از جمله سلاح‌های هسته‌ای را نفی می‌کند. ایران به‌عنوان یک قدرت تأثیرگذار در مناطق ناآرام اطراف خود در خاورمیانه و غرب آسیا، متعهد شده است که راه‌حل‌های صلح‌آمیز برای بحران‌های منطقه‌ای‌اش ارائه دهد.

همچنین ایران با داشتن منابع عظیم نفت و گاز خود وزن بریکس در بازار انرژی را افزایش دهد. یکی دیگر از مزایای ایران در این گروه، تقویت جایگاه این گروه در بخش ترانزیت جهانی است که تهران به دلیل حلقه واسط شرق - غرب و شمال-جنوب و نیز اتصال دریای خزر و خلیج فارس به عنوان دو قطب تولید نفت و گاز جهان، شرایط ویژه ای برای این گروه ایجاد میکند.

نباید فراموش کرد که تحریم های غرب علیه ایران، روسیه و چین باعث شد که در سالهای اخیر روابط مالی و بانکی این کشورها به هم نزدیک شود. از همین روی، روند دلارزایی و استفاده از ارزهای ملی شتاب گرفت و حتی ایران و روسیه موفق به اتصال به شبکه بین بانکی یکدیگر شدند تا به نوعی تحریم‌های سوئیف را دور بزنند.

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط گمرک جمهوری اسلامی، تجارت غیرنفتی ایران و اعضای ائتلاف بریکس در سال مالی گذشته به ۳۸.۴۳ میلیارد دلار رسید که نشان دهنده افزایش ۱۴ درصدی نسبت به سال مالی قبل است. چین با ۳۰.۳۲ میلیارد دلار تجارت که ۳۷ درصد افزایش داشته است، شریک اصلی تجاری ایران در اتحاد بریکس باقی مانده است. هند با ۴.۹۹ میلیارد دلار و ۴۷ درصد افزایش، در رتبه بعدی قرار دارد.

نتیجه

در مجموع، به نظر می‌رسد که هدف نهایی BRICS یافتن راه‌حل‌هایی برای تغییرات در نظام بین‌المللی است. با این حال، میزان موفقیت آن به عوامل مختلفی بستگی دارد که عمدتاً مربوط به چالش‌هایی است که برای تغییر اساسی در نظم بین المللی وجود دارد.

با این حال، به نظر می‌رسد رویکرد اولیه بریکس برای بسیاری از کشورهایی مانند ایران که مشتاق نظام عادلانه‌تر حاکم بر سیاست جهانی هستند، بسیار جذاب است. در ایران، طرفداران سیاست «نگاه به شرق» منافع مشترک بسیاری با BIRCS پیدا خواهند کرد. رویکرد غرب در قبال پرونده هسته‌ای ایران و تحریم‌های یکجانبه آن، ایرانیان را از غرب دور و به سمت «شرق» سوق داد.