بازار؛ گروه استان ها: اگر چه ظرفیت واحدهای فولادی و نوردکاران ایرانی بیش از ظرفیت تولید امروزی است اما عوامل متعدد از جمله تحریم‌ها و انحصار فناوری نزد کشورهای پیشرفته، مداخله دولت در قالب قیمت‌گذاری دستوری و عدم ایفای نقش تنظیم گری، پایین بودن ظرفیت حمل‌ونقل، بحران بی‌آبی، کمبود برق و گاز و در نهایت تأمین مواد اولیه به عنوان بزرگترین چالش تولید محسوب می شود.
به گزارش خبرنگار بازار، عوامل مطروحه و سد راه تولید موجب شده تا فاصله تولید فعلی فولاد با سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ چشمگیر باشد. در حال حاضر ۳۴ واحد صنعتی در زمینه تولید شمش فولاد و سایر طرح های فولادی با اشتغال زایی برای ۹ هزار و ۲۶۲ نفر در استان خراسان رضوی فعالیت دارند که یکی از پر چالش ترین موانع تولید کمبود انرژی از جمله گاز و برق در این استان است.
افزایش هزینه تولید
عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران در گفت و گو با بازار در خصوص موانع و مصائبی که فولادکاران برای تولید با آن روبرو هستند اظهار می کند: مهمترین و اساسی ترین چالشی که در حال حاضر فولاد کاران در این استان با آن دست و پنجه نرم می کنند کمبود انرژی و قطعی گاز در زمستان و کمبود برق در تابستان است.
سید احمد رضوی نیک می افزاید: با قطعی برق و گاز در هرروز حداقل ۶۰ هزار تن تولید روزانه واحدها از دست می‌رود و لذا این موضوع به همین جا ختم نمی شود زیرا با وجود تعطیلی کارخانه ها و بیکاری کارگر اما پرداخت حقوق پایدار است و لذا هزینه تولید را برای نوردکاران افزایش می دهد.
وی اذعان می کند: از طرف دیگر تعهدات بورسی واحدها به بورس مشمول جرائمی خواهد شد که این موضوع نیز به افزایش هزینه تولید دامن می زند.
رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت مجتمع فولاد نیک صدرا توس با بیان اینکه تورم و گرانی نیز در صنعت فولاد تاثیر مستقیم داشته اذعان می کند: در صنعت فولاد که ۱۶ درصد صنعت کل کشور را تشکیل می‌دهد عامل متغیر هزینه و قیمت تمام‌شده محصولات در سه رسته معدن، ذوب و نورد در طول زنجیره فولاد تاثیر گذار است.
رضوی می گوید: این تورم در نهایت باعث تشدید افزایش قیمت‌ها و بیکاری و ریزش شدید اشتغال و تولید در مقاطع مختلف و نیز هزینه‌بر شدن قطعات یدکی برای کارخانه جات اعم از بالادستی و پائین‌دستی می شود.
رضوی، عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران: متأسفانه برخی عوامل داخلی با خام فروشی و صادرات شمش ایرانی به زیر قیمت های جهانی موجب شدند تا شرکت‌های تجاری و حاکمان حوزه خلیج‌فارس که قبلاً واردکننده محصولات طویل نهایی ایران بودند در حال حاضر با وضع تعرفه از ورود محصولات طویل نهایی ایران جلوگیری کنند
وی در خصوص سایر عوامل تاثیر گذار بر تولید به ما می گوید: در قبال تأمین اجتماعی بابت ۶۰هزار نفر ۳۰ درصد حق مسلم از حقوق کارگران را اخذ و حق بیمه را از واحدها وصول می‌کند و تعهدات صادراتی هم بر اساس هرروز بازماندن از تولید شامل خسارات و ایجاد هزینه‌های مضاعف برای تولیدکننده و از دست رفتن بازار صادرات و مشتری می‌گردد.
عقب ماندگی در بازارهای جهانی
عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران در خصوص جایگاه ایران در تولید و جذب بازار های جهانی نیز می گوید: در حال حاضر صادرات برای مواد خام جذابیت بیشتری دارد، زیرا ازیک سو شمش فولاد را با قیمت های پایین تر از جهانی صادر می کنند و از سوی دیگر نسبت به محصولات فولادی در بازارهای جهانی با قیمت های بیشتری فروخته می شود.
رضوی بیان می کند: متاسفانه در طی سال های گذشته دولتمردان به دلیل خام فروشی و فروش بیش‌ازحد مواد اولیه زیر قیمت جهانی موجب شدند تا بازار های مصرف منطقه که تا دیروز تمام محصولات خود را از ایران تامین می کردند حالا به تولید کننده محصولات طویل تبدیل شوند و اشتغال داخلی کشور با بحران مواجه شود.
وی دلیل به وجود آمدن این مشکل را خام فروشی و صادرات شمش ارزان و با کیفیت از ایران عنوان کرده و می گوید: متأسفانه برخی عوامل داخلی با خام فروشی و صادرات شمش ایرانی به زیر قیمت های جهانی موجب شدند تا شرکت‌های تجاری و حاکمان حوزه خلیج‌فارس که قبلاً واردکننده محصولات طویل نهایی ایران بودند در حال حاضر با وضع تعرفه از ورود محصولات طویل نهایی ایران جلوگیری کنند.
وی یادآور می شود: با صادرات شمش و خام فروشی عملاً ارزش‌افزوده کشور دو دستی تحویل تجار خارجی شده و صادرات ارزان مواد اولیه شامل شمش، بیلت، بلوم، اسلب موجب تحریم صادرات محصولات نهایی فولاد ایران از سمت‌وسوی تجار خارجی و کشورهای همسایه شده است.
رضوی هم چنین با اشاره به این موضوع که در خصوص واردات ماشین‌آلات و نصب و تجهیزات نیز در طی سال های گذشته دچار عقب ماندگی های بسیاری هستیم اذعان می کند: با توجه اینکه صنعت فولاد ایران صنعتی است که باید بازسازی شود و از فنّاوری روز برخوردار شود لذا اکثر صنایع فولادی ایران مانند ذوب‌آهن و مابقی صنایع زیرساخت قدیمی دارند و نیاز به بازسازی و نوسازی و تجهیز ماشین‌آلات دارند.
ضمن اینکه قطع بدون اطلاع برق باعث خسارات غیرقابل‌جبران در تأسیسات و تجهیزات کارخانه‌ها فولادی گردیده که هیچ متولی و پاسخگویی متأسفانه ندارد و عین خلاف قانون تسهیل کسب کار و اصل ۴۴ قانون اساسی است.
متأسفانه تورم و گرانی قیمت‌ها سبب عدم بهینه‌سازی آن و درنتیجه باعث افزایش هزینه تولید و پرت و ضایعات و مصرف بی‌رویه حامل‌های انرژی تا سقف دو برابر استاندارد جهانی شده است.
رضوی، رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت مجتمع فولاد نیک صدرا توس: شرکت های دولتی از رانت مواد اولیه ارزان تا محصول نهایی و مدیریت بازار برخوردارند می افزاید: این شرکت‌ها به دلیل دسترسی در طول زنجیره به مواد اولیه از سنگ‌آهن گرفته تا محصول نهایی و یارانه ویژه برخوردارند لذا بخش خصوصی از آن بی‌بهره است و با این حجم از قدرت و انحصار بازار مقاطع تخت تحت سیطره این دسته قرارگرفته و اجازه دخالت به هیچ نهاد و ناظری را نمی‌دهند
وی در خصوص پیامد های این آشفتگی و دودی که به چشم تولید کننده ایرانی می رود به ما می گوید: متاسفانه تاوان این افزایش غیرمنطقی، عدم رقابت‌پذیری در بازار داخلی و صادراتی و ایجاد رانت و سو استفاده برخی واحدهای متکی به دولت و خصولتی و فنا شدن واحدهای کوچک و زودبازده و کوچک شدن قدرت خرید مصرف‌کننده داخلی و دوری از بازار صادرات و ایجاد رکود و تعطیلی واحدهای فولادی و ریزش شدید اشتغال را به همراه داشته است.
رضوی تاکید می کند: با وضع تعرفه از یکسو و خودزنی نهادهای داخلی با وضع عوارض صادراتی بر روی مقاطع طویل سبب از بین رفتن کل بازار صادرات این نوع محصول و رونق خام فروشی برخلاف منویات مقام معظم رهبری هستیم لذا باید گفت که نفس نورد کاران مقاطع طویل به شماره افتاده و کسی نیست بداد این رسته برسد و فولاد کشور متولی عادل ندارد.
رقابت نابرابر دولت با بخش خصوصی
عضو انجمن نوردکاران فولاد ایران هم چنین رقابت بخش خصوصی و فعال در این حوزه را با دولت بسیار نابرابر دانشته و اظهار می کند: تبعیض منافع شدید بین تولیدکنندگان دولتی که از منابع و قدرت برخوردار هستند در حال حاضر رقیب جدی و نابرابر بخش خصوصی در طول زنجیره فولاد است.
وی با بیان اینکه شرکت های دولتی از رانت مواد اولیه ارزان تا محصول نهایی و مدیریت بازار برخوردارند می افزاید: این شرکت‌ها به دلیل دسترسی در طول زنجیره به مواد اولیه از سنگ‌آهن گرفته تا محصول نهایی و یارانه ویژه برخوردارند لذا بخش خصوصی از آن بی‌بهره است و با این حجم از قدرت و انحصار بازار مقاطع تخت تحت سیطره این دسته قرارگرفته و اجازه دخالت به هیچ نهاد و ناظری را نمی‌دهند.
رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت مجتمع فولاد نیک صدرا توس بیان می کند: در بخش مقاطع تخت نیز فعالیت شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه و چند شرکت دیگر که خود تولیدکننده مواد اولیه و محصول به‌صورت انحصاری هستند موجب شده تا هیچ قدرتی تاب رویارویی با این رسته دولتی را پیدا نکند.
فعال حوزه فولادی: متاسفانه بورس کالا در انحصار گرایی کامل قرار داشته و لذا برای شمش های فولادی قیمت سازی می کنند از این رو دولت در بورس کالا قیمت شمش را برای تولید کننده داخلی ۵۲۰ دلار قیمت گذاری می کند در حالی که همین شمش را به کشور های عربی به قیمت ۴۶۵ دلار صادر می کند!
رضوی می گوید: این پارادوکس ایجادشده در بخش دولتی وخصولتی سبب رانت شدید در حوزه مقاطع تخت و تبعیض منافع در صنعت فولاد گردیده به‌نحوی‌که قیمت بین مواد اولیه و محصول در مقاطع طویل که عمده تولیدکنندگان آن بخش خصوصی است کمتر از ۷ درصد و حتی ۳ درصد در بازار انحصاری بورس می باشد که عملا هزینه تولید نوردکاران را هم پر نمی‌کند و سبب ریزش اشتغال و نیمه فعال بودن این صنعت و تعطیلی و ریزش ظرفیت تولید آن گردیده است.
این تولید کننده ادامه می دهد: در مقابل مقاطع تخت که صنعتی حاکمیتی بوده دارای مارجین بالغ‌بر ۳۵ درصد است و سود و رانت سرشاری را نصیب این بخش دولتی کرده و این امر نماد خام فروشی و صادرات مواد اولیه در سال‌های قبل در حدود چهار برابر محصول نهایی در کشور و باقیمت پایین‌تر از عرضه در بازار داخل گردیده است.
کمر به قتل صنعت داخلی
یکی دیگر از فعالان حوزه فولاد خراسان رضوی نیز با بیان اینکه دولتمردان کمر به تعطیلی واحد های تولید داخل بسته اند به ما گفت: متاسفانه بورس کالا در انحصار گرایی کامل قرار داشته و لذا برای شمش های فولادی قیمت سازی می کنند.
این فعال حوزه فولادی در مقاطع طویل که حاضر به فاش شدن نامش نیست به ما اظهار کرد: دولت در بورس کالا قیمت شمش را برای تولید کننده داخلی ۵۲۰ دلار قیمت گذاری می کند در حالی که همین شمش را به کشور های عربی به قیمت ۴۶۵ دلار صادر می کند!
وی با بیان اینمه صادرات شمش ارزان کشورهای خلیج فارس را به رقیب صنایع داخل کشور تبدیل کرده است اظهار کرد: وقتی شمش را پائین تر از قیمت به کشور های عربی صادر می کنند لذا طبیعی است که دیگر آن ها صالب خردیاری میلگرد و محصولات ایرانی نیستند.
این تولید کننده اذعان کرد: در حال حاضر کارخانه های داخلی ظرفیت ۳۴ میلیون تن تولید نبشی و میله گرد را در اختیار دارند اما مشکلات و تحریم های داخلی و بی توجهی دولتمردان به این موضوع موجب شده تا تولیدات نوردکاران به زیر ۱۸ میلیون تن برسد.
وی با بیان اینکه در طول سال به مراتب برق و گاز تولید کنندگان قطع می شود و نه تنها خسارتی پرداخت نم یوشد بلکه تولید کنندگان را دچار خسارت های سنگین نیز می کنند لذعان کرد: این در حالی است که مدام در جلسات صحبت از تولید و حمایت از تولید می شنویم اما فقط شعار است.
چه باید کرد؟
حسین شریعت مقدم اقتصاددان و کارشناس بازار های انرژی در گفت و گو با بازار اظهار می کند: عرضه قطره‌چکانی مواد اولیه، مهندسی قیمت، مصوبات خلق‌الساعه و اجباری و انحصارگرایی و عدم عدالت در توزیع و انحصارگرایی و یکه‌تازی شرکت بورس کالای ایران وعدم تخصیص مواد اولیه مناسب با ظرفیت قابل‌قبول از مشکلات پیش روی صنعت فولاد است.
وی یادآور می شود: در زنجیره فولاد، از معدن گرفته تا صنایع پایین دستی، کارخانجات مختلفی فعالیت می‌کنند و با یکدیگر تفاوت دارند و منافع همه کارخانجات بزرگ و کوچک و متوسط باید مورد توجه قرار گیرد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به مقایسه ای بین صنعت فولاد ایران و ترکیه به ما می گوید: میزان تولید فولاد ترکیه در سال ۲۰۲۰ برابر با ۳۵,۸ میلیون تن بوده است که در رتبه‌بندی جهانی تولیدکنندگان فولاد این کشور را در ردهٔ هشتم و دو رتبه بالاتر از ایران قرار داد.
کارشناس انرژِی: صنایع فولاد امروزه با مسائلی چون مسئله تامین انرژی، مسئله تامین سنگ آهن، وجود ظرفیت‌های خالی در پایین‌دست و تولید محصول با ارزش افزوده پایین، روبرو است و لذا این چهار مسئله که مهمترین مسائل این صنعت را تشکیل می‌دهند منجر به عدم تحقق انتظارات از این صنعت مادر جهت کمک به توسعه صنعتی کشور شده است
شریعت مقدم اذعان می کند: تولید ایران در همان سال ۲۹ میلیون تن گزارش شد و این در حالی است که ترکیه برخلاف ایران، بدون داشتن معادن و سنگ آهن و با تکیه بر تأمین فولاد پایه با خرید قراضه آهن به عنوان بزرگترین وارد کننده قراضه آهن در جهان تبدیل به یکی از قطب‌های تولید فولاد در جهان شده است.
وی بیان می کند: تمام این موفقیت ها در حالی است که ترکیه با قیمت‌های جهانی انرژی که در حدود ۱۰ برابر قیمت حامل‌های انرژی در ایران است دست به تولید می زند.
این کارشناس اقتصادی می گوید: زمانی که میزان عرضه و تقاضا مشخص کنندهٔ قیمت در بازار خرید و فروش است، میزان حاشیه سود صنایع در هر قسمت از زنجیره فولاد بر اساس نیاز به محصولات مرتبط با آن مشخص می‌شود، در نتیجه میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های سودآور بیشتر شده و موتور صنعت فولاد حرکتی رو به رشد خواهد داشت.
شریعت مقدم بیان می کند: اما در ایران شاهد هستیم که مدل قیمت‌گذاری دستوری موجب با کندی و یا توقف تولید کننده شده است.
وی یادآور می شود: جایی که سرمایه‌گذاران امنیت سرمایه‌گذاری را پایین دیده و سود خود را گره خورده با سیاست‌های انحصاری یک یا چند شرکت بزرگ می‌بینند، محل مناسبی برای سرمایه‌گذاری نخواهد بود فلذا رشد این صنایع نیز در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.
وی حرکت تدریجی به سمت واقعی کردن قیمت نهاده‌های تولید به منظور افزایش بهره‌وری واحدهای موجود و غلبه بر معضل تامین انرژی را یکی ار راه های مقابله با مشکلات امروزی دانسته و می گوید: اقتصاد ایران با برخورداری از صادرات ۵ میلیارد دلاری محصولات فولادی و برخورداری از ۱.۶ درصد از کل ذخایر سنگ معدن دنیا، ظرفیت مناسبی برای توسعه این صنعت و بهره‌گیری از آن در جهت تقویت توسعه صنعتی دارد.
شریعت مقدم اذعان می کند: با این وجود، علی‌رغم این ظرفیت‌های صنعتی، صنایع فولاد امروزه با مسائلی چون مسئله تامین انرژی، مسئله تامین سنگ آهن، وجود ظرفیت‌های خالی در پایین‌دست و تولید محصول با ارزش افزوده پایین، روبرو است و لذا این چهار مسئله که مهمترین مسائل این صنعت را تشکیل می‌دهند منجر به عدم تحقق انتظارات از این صنعت مادر جهت کمک به توسعه صنعتی کشور شده است.
نظر شما