فرصتی به نام قزاقستان؛ در مجاورت و در غفلت | «اینچه برون» بدون کریدور مزیتی ندارد

الهام رئوفی فر؛ بازار: هرچند که گلستان استانی صنعتی نیست و پیشه غالب مردم کشاورزی است اما می توان از ظرفیت مجاورت گلستان با کشورهای cis برای توسعه مبادلات تجاری بهره برد. یکی از این کشورهایی که تمایل زیادی برای برقرار روابط تجاری بیشتر با کشورمان به خصوص استان گلستان دارد، قزاقستان است. وجود شش هزار قزاق در شهرستان گرگان، قرابت فرهنگی بین مردم دو کشور و از همه مهمتر نزدیکی استان با قزاقستان باعث شده تا دولت این کشور تمایل به تجارت با این منطقه و ارتباط از طریق مرز گلستان برای رسیدن به آب های گرم داشته باشد.

به باور کارشناسان به واسطه وجود چنین پتانسیلی مسئولان استانی سال ها قبل تلاش برای تصویب منطقه آزاد اینچه برون داشتند تا مقدمه ای برای توسعه تجارت خارجی ایران باشد اما هنوز در این منطقه زیرساخت های لازم برای این بخش فراهم نشده است.

فقدان امکاناتی نظیر، سیستم حمل و تخلیه بار، انبار و سیلو، کانتینرهای یخچالدار، مسیر دسترسی مناسب و صدها کمبود و کاستی دیگر باعث شده تا بازرگانان و تجار گلستانی میلی به صادرات در این منطقه نداشته باشند. در همین راستا خبرگزاری بازار برای بررسی بیشتر موضوع نشست هم اندیشی با موضوع «بررسی فرصت و چالش های تجارت با قزاقستان» ترتیب داد که «حسینقلی قوانلو» مدیرعامل شرکت کیمیا دانه ماهان، «پرویز تنی» نماینده اتاق بازرگانی گرگان در قزاقستان و «طائف پوربیگی» بازرگان گلستانی از مهمانان این نشست بودند. مشروح مطالب مطرح شده در این جلسه را در ذیل می خوانید.

شراکت تجاری

پوربیگی: کشور قزاقستان با دو میلیون و ۷۱۷ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد همچنین بعد از روسیه و اوکراین سومین کشوری است که صنعت و کشاورزی در آن رونق دارد. این کشور با ۲۱ میلیون جمعیت، بین کشورهای حوزه cis بالاترین رشد اقتصادی را دارد. مطابق آماری که سال ۲۰۲۲ از سوی سازمان توسعه تجارت قزاقستان ارائه شده، ۱۳۸ میلیارد دلار عواید اقتصادی داشته است و این درحالی است که ایران با ۸۰ میلیون جمعیت حتی در رتبه دهم هم قرار ندارد.

پوربیگی، بازرگان گلستانی: از آنجایی که قزاقستان ۹۵ درصد مواد غذایی مورد نیازش را وارد می‌ کند، گلستان می‌تواند از این فرصت برای صادرات تولیدات استان استفاده کند

بزرگترین شریک تجاری قزاقستان، چین است که نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار عواید اقتصادی دارد. همچنین بعد از چین کشورهای روسیه، ترکیه، ژاپن، کره و امارات متحده عربی بیشترین مراودات اقتصادی را با کشور قزاقستان دارند. به این ترتیب می توان از گلستان به عنوان مبادی ورودی مسیر شمال به جنوب کشور برای توسعه تجارت خارجی بهره برد. از طرفی چین یک نقشه جامعی به نام مسیر جاده ابریشم دارد که یکی از مهمترین راه‌های آن از طریق قزاقستان به ایران و پس از آن به ترکیه و سایر کشورهای اروپایی متصل می‌ شود با این وجود متاسفانه تاکنون نتوانستیم به نحو احسن از این فرصت استفاده کنیم.

دومین مزیت گلستان صنعت کشاورزی آن است؛ از آنجایی که قزاقستان ۹۵ درصد مواد غذایی مورد نیازش را وارد می‌ کند، گلستان می‌تواند از این فرصت برای صادرات تولیدات استان استفاده کند. همچنین از پتانسیل اقوام قزاق مسلط به زبان روسی و قزاق، می‌توان به عنوان سفیر دو کشور بهره برد.

بروکراسی اداری

مشکلاتی مانند فرایند پیچیده بروکراسی اداری و موانع دست و پاگیر در سیستم دستگاه های دولتی کشور باعث بی انگیزگی بخش خصوصی برای بسترسازی تبادلات تجری می شود. یکی دیگر از دلایل عقب ماندگی کشور فقدان توسعه صادرات تکنولوژی است همچنین از دیگر مشکلات موانع ایجاد روابط تجاری بیشتر با قزاقستان بحث تحریم هاست. این موضوع جابجایی پول را برای تجار با مشکل مواجه کرده و به این ترتیب بسیاری از شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌ها به واسطه تحریم‌ها نگران برقراری ارتباط تجاری با دنیا هستند.

موارد دیگری نظیرعدم امضای قراردادFATF ، عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی یا WTO هم مانع توسعه تجارت خارجی می شود و در کنار آن ضعف در دیپلماسی اقتصادی به خصوص در بخش امور خارجه هم در ضعیف عمل کردن بسیار موثر خواهد بود این درحالی است که شرکت امور خارجه رقیبی مانند چین کار بازاریابی و رایزنی را به خوبی انجام می دهد.

نبود شرکت‌های بزرگ در بخش لجستیک و پشتیبانی هم از دیگر مشکلات به شمار می رود درحالیکه حمل بار از طریق خطوط راه آهن دو و نیم برابر از حمل ترانزیتی ارزان تر است، اتصال راه آهن گرگان به مشهد یک ضرورت به شمار می رود زیرا در چنین شرایط به طور حتم صادرات و روابط اقتصادی گلستان چندین برابر افزایش خواهد یافت.

شفافیت نیست

تنی: از ظرفیت های تجارت با قزاقستان می توان به تولیدات قابل توجه محصولات زراعی و باغی گلستان و نیاز قزاقستان به واردات مواد غذایی اشاره کرد با اینحال به دلیل وجود کمبودها و نبود شفافیت لازم در این حوزه، تاکنون این ظرفیت مغفول مانده است و اینکه آن بخش از محصولاتی که قرار به صادرات آن است به دلیل نبود کانتینر یخچالدار بازرگانان با مشکل مواجه هستند. همانطور که در قبل هم اشاره شد قزاقستان کشوری وسیع است که اراضی جنوبی آن به واسطه آب و هوای مناسب خاک بسیار حاصلخیزی دارد اما کمبود نیروی انسانی به این کشور اجازه کار در بخش گسترده را نمی دهد از این رو با توجه به نیروی کار در استان می توان از این ظرفیت برای کشت فراسرزمینی بهره برد.

نماینده اتاق بازرگانی گرگان در قزاقستان: هزینه بالای پزشکی در قزاقستان و سایر کشورهای همسایه در مقایسه با ایران، ظرفیتی برای توسعه گردشگری است

اتفاق مثبتی که در چند وقت اخیر افتاد ایجاد پرواز هوایی هفتگی و به صورت مستمر از گرگان به آکتائو است که به افزایش مراودات دو کشور می‌انجامد. هزینه های بالای پزشکی در قزاقستان و سایر کشورهای همسایه در مقایسه با هزینه های ایران، ظرفیتی برای توسعه گردشگری سلامت را می تواند ایجاد کند و یا بالعکس می‌توان با ایجاد کلینیکی در کشور قزاقستان پزشکان گلستانی در این مرکز درمانی مستقر شده و ویزیت و جراحی های مختلف را انجام دهند.

موضوع حمل و نقل از چالش های بازرگانان به شمار می رود که اگر آن را به خصوص حوزه خط راه آهن برطرف کنیم، تحول زیادی در این منطقه ایجاد خواهد شد زیرا بیش از ۸۰ درصد حمل و نقل کالا و مسافر در قزاقستان از طریق خطوط ریلی انجام می‌شود در حالی که ایران در حوزه حمل و نقل ترانزیتی قوی است که این یک ضعف برای ما به شمار می‌رود به نظرم استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای تقویت خطوط ریلی یک ضرورت است.

کریدور ریلی و اهمیت آن برای گلستان

قوانلو: کشور قزاقستان از دیرباز نیاز داشت که خودش را به آب‌های گرم برساند و به همین دلیل هم در ایجاد خط ریلی گلستان و کریدور شمال به جنوب هزینه بسیار بالایی کرد تا بتواند به آب‌های آزاد دست یابد که متاسفانه تاکنون میسر نشده است اما با توجه به چنین ظرفیت‌هایی نیاز است تا مسئولان گلستانی به عنوان دروازه ورودی قزاقستان قدری جدی‌تر عمل کنند چراکه حدود هشت سال است که از امضای تفاهمنامه و تعیین نقشه راه در این زمینه گذشته اما اتفاق خاصی به دلایل مختلف تاکنون نیفتاده است و سرمایه‌گذاری که گلستان در این بخش انجام داد هم بسیار پایین بود با اینحال حیف است که این مزیت کریدور را از دست بدهیم.

با توجه به اینکه بیشتر از صنعت این روزها می‌توان از خدمات، کسب درآمد کرد ایجاد کریدورها می‌تواند اقدامی خدماتی برای رونق اقتصادی استان گلستان باشد. امروزه با توجه به تغییر شرایطی که ایجاد شده، شاید به جای نفت و گاز و سایر منابع زیرزمینی در حال حاضر کریدورها حرف اول را می‌زنند. زیرا اهیمت کریدورها از منابع زیرزمینی کمتر نیست بنابراین باید در استان گلستان تلاش کنیم تا این کریدور را فعال‌تر از قبل کنیم.

مدیرعامل یک مجموعه تولیدی: اهیمت کریدورها از منابع زیرزمینی کمتر نیست بنابراین باید در استان گلستان تلاش کنیم تا این کریدور را فعال‌تر از قبل کنیم

استفاده از کریدور به عنوان یک فرصتی برای توسعه اقتصادی است چراکه با توجه به تغییر اقلیم این منطقه و شیوع خشکسالی، صنعت کشاورزی هم مانند گذشته رونق زیادی ندارد بنابراین ایجاد کریدور شمال به جنوب یک ضرورت برای گلستان به شمار می رود. اگر در خط ریلی سوادکوه مشکل داریم باید هرچه زودتر این مسئله رفع شود با راه‌اندازی خط آهن شاهرود به گلستان راه اندازی چنین خط ریلی قطعاً می‌تواند تحولات زیادی در استان گلستان ایجاد کند.

مزیت اینچه برون به ریل است

بدون ظرفیت کریدور شمال به جنوب منطقه آزاد اینچه برون هم مزیتی نخواهد داشت تمام دلایل توجیهی منطقه آزاد استفاده از این کریدور بود که اگر آن مورد استفاده قرار نگیرد خود به خود منطقه آزاد هم ابتر خواهد ماند. در نتیجه باید همه تلاش دولت فعلی بر این باشد تا خط ریلی را در کنار خطوط ترانزیتی فعال‌تر کند تا مراودات تجاری در منطقه افزایش یابد. یکی از ظرفیت های مناسب برای صادرات، ماشین آلات صنعتی است زیرا در چند سال اخیر این صنعت در کشور پیشرفت‌های بسیار خوبی کرده است.

از طرفی صادرات ماشین الان برخلاف محصولات کشاورزی ارزش افزوده بالایی دارد و از آنجاییکه عمده واردات کشور قزاقستان ماشین آلات خطوط تولید است و با توجه به پیشرفت‌های خوبی که کشور ما در این حوزه ظرف چند سال گذشته داشته، می‌توان در این حوزه هم ورود پیدا کنیم چراکه این صنعت ما قابل رقابت با ترکیه است. صرف نظراز صادرات به قزاقستان، با تولید ماشین آلات صنعتی، ظرفیت خوبی برای تجارت با ترکمنستان، ارمنستان و ازبکستان داریم که باید از آن به هبترین نحو استفاده کنیم.