عربستان و مدیریت روزهای ناخوش اوپک پلاس| آیا از قدرت کارتل نفتی کاسته شده است؟

بازار؛ گروه بین الملل: موسسه مطالعات خاورمیانه اخیرا مقاله ای با قلم دکتر «نیکولای کوژانوف»، دانشیار پژوهشی در مرکز مطالعات خلیج‌فارس دانِشگاه قطر با عنوان «عربستان سعودی و مدیریت روزهای ناخوش اوپک پلاس» منتشر نموده است. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید؛

تحولات کنونی در اقتصاد جهانی به وضوح به نفع کارتل نفت اوپک پلاس نیست. تصمیم آوریل این گروه مبنی بر کاهش تولید به میزان ۱.۶۶ میلیون بشکه در روز که از می ۲۰۲۳ آغاز شد، منجر به افزایش بلندمدت قیمت نشد. با این وجود در نشست بعدی در ۴ ژوئن، کشورهای عضو اوپک پلاس نه تنها تصمیم گرفتند کاهش تولید فعلی خود را تا پایان سال ۲۰۲۴ تمدید کنند، بلکه در محاسبات سهمیه تولید خود برای سال آینده نیز تعدیل هایی انجام دادند.

سناریو منفی

شرط اصلی کارتل اوپک پلاس این است که اقتصاد جهانی همچنان بتواند از رکود جلوگیری کند و همراه با رشد فعال چین، کمبود نفت در بازار را در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ تضمین کند. به عبارت دیگر تولیدکنندگان نفت باید تولیدات خود را کاهش دهند؛ فداکاری به منظور تسریع کاهش عرضه لازم برای بالا بردن قیمت نفت تا پایان سال ۲۰۲۳. این انتظارات تا حدودی با واقعیت های فعلی در تضاد هستند - نشانه های انقباض اقتصادی در اروپا، کندتر از حد انتظار بودن روند توسعه تولید چین.

در حال حاضر عوامل کاهش تقاضای نفت نقش تعیین کننده ای در تعیین وضعیت بازار دارند، در حالی که عوامل عرضه در بالا بردن قیمت ها موثر نیستند. اگر شرط بندی اوپک پلاس بر کسری بازار تا سال ۲۰۲۴ به نتیجه نرسد، عربستان سعودی و شرکای کارتل آن ممکن است تاوان این اشتباه را با از دست دادن سهم بازار به سایر تولیدکنندگان بپردازند.

البته این بدان معنا نیست که زیان اعضای اوپک پلاس را فقط می‌توان بر حسب سهم بازار اندازه‌گیری کرد: با توجه به نقش مرکزی بخش نفت در اقتصاد آنها، کاهش مصنوعی تولید ناگزیر شاخص‌های رشد اقتصاد کلان آن‌ها را بدتر می‌کند و مشکلات بودجه را ایجاد می‌کند.

صندوق بین المللی پول (IMF) پیش از این انتظارات خود را از رشد اقتصادی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ از ۳.۱ درصد به ۲.۱ درصد (در مقابل ۸.۷ درصد در سال ۲۰۲۲) کاهش داده است. به‌علاوه تخمین‌های سخت‌تری نیز ارائه شده است: بر اساس برآوردهای مونیکا مالک، اقتصاددان ارشد بانک تجاری ابوظبی، اقتصاد عربستان سعودی احتمالاً در سال ۲۰۲۳ به جای ۱ درصد، ۰.۷ درصد رشد خواهد کرد.

سناریو مثبت

اوپک پلاس و آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) رشد تقاضای بازار نفت را بیش از ۲ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی کردند که متعاقباً باعث کسری عرضه در بازار در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ می‌شود. حتی اگر این پیش‌بینی محقق شود، کارتل همچنان مشکلاتی خواهد داشت.

از آنجایی که اعضای اوپک پلاس ظرفیت های واقعی برای پوشش کسری را خواهند داشت، این کارتل تحت فشار جدی طرف مصرف کننده از جمله ایالات متحده قرار خواهد گرفت. بسیاری از قانون‌گذاران آمریکایی لایحه نوپک را فراموش نکرده‌اند که در صورت تصویب، تولیدکنندگان اوپک پلاس را به دلیل دستکاری قیمت‌های نفت تحت تعقیب مقامات آمریکایی قرار می‌دهد.

با وجود اینکه تلاش های اوپک پلاس برای حمایت از قیمت های بالای نفت در سال جاری از طریق کاهش بی سابقه تولید تا حد زیادی شکست خورده بود، کمیته قضایی مجلس نمایندگان ایالات متحده بار دیگر گزینه های اقدام علیه اوپک را چندی پیش - در ماه مه ۲۰۲۳ - مورد بحث قرار داد. در درازمدت کاهش تولید مصنوعی توسط اوپک پلاس همراه با قیمت‌های بالای جهانی نفت، ممکن است انتقال بسیاری از کشورهای مصرف‌کننده غربی به سمت منابع انرژی سبز را تسریع کند.

بسیاری از قانون‌گذاران آمریکایی لایحه نوپک را فراموش نکرده‌اند که در صورت تصویب، تولیدکنندگان اوپک پلاس را به دلیل دستکاری قیمت‌های نفت تحت تعقیب مقامات آمریکایی قرار می‌دهد

تحلیلگران اغلب با برجسته کردن حقیقت تلاش های عربستان سعودی برای افزایش قیمت نفت، به جای تمرکز بر دلایل اساسی چنین رفتاری، کارتل و رهبران آن را به عنوان کشورهای شرور معرفی می کنند که تنها هدف آنها سود است. اما در واقع اقدامات اوپک پلاس عمدتاً واکنشی و با هدف حفاظت از رفاه اعضای خود است: تقریباً یک سال است که قیمت‌های جهانی نفت در حال کاهش است و این سازمان مجبور به اقدام و تلاش برای جلوگیری از کاهش بیشتر آن‌ها شده است.

علاوه بر این در کشورهای عربی تولیدکننده نفت خلیج فارس، سطح قیمت فعلی یا نقطه سربه سر بودجه دولتی آنها نزدیک شده یا به زیر آن رسیده است. این به نوبه خود آینده برنامه‌های تحول اقتصادی بلندپروازانه آنها را زیر سوال می‌برد.

تولیدکنندگان سنتی نفت برای ادغام موفقیت‌آمیز در سیستم اقتصادی جدید «پس از نفت» و در عین حال تضمین تقاضای گسترده برای منابع هیدروکربنی، باید اجرای برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه و پیچیده‌ای را آغاز کنند که شامل اقداماتی با هدف کربن زدایی تولید نفت، گاز و پتروشیمی است؛ تنوع بخشیدن به اقتصاد خود، توسعه منابع انرژی پایدار و بازسازی سیستم های انرژی خود.

همه این اهداف به منابع مالی قابل توجهی نیاز دارند که دولت ها تصور می کردند از درآمدهای نفتی ایجاد می شود. با این حال، وضعیت فعلی نمی تواند جریان ثابت درآمد آنها را تضمین کند.

نگرانی رهبران اوپک پلاس و مهم‌تر از همه عربستان سعودی، تلاش برای دستیابی به یک بازار باثبات و قیمت‌های بالا و سود مازاد نیست، بلکه نگرانی درباره جایگاه آینده این کشورها در جهان است

در این شرایط نگرانی رهبران اوپک پلاس و مهم‌تر از همه عربستان سعودی، تلاش برای دستیابی به یک بازار باثبات و قیمت‌های بالا و سود مازاد نیست، بلکه نگرانی درباره جایگاه آینده این کشورها در جهان است.

بنابراین رفتار کارتل به طور فزاینده ای منعکس کننده منافع صرفاً تولیدکنندگان خلیج فارس است. اگر در دوران پیش از همه‌گیری اوپک پلاس بیشتر به بازاری باثبات با قیمت‌های نسبتاً بالا علاقه داشت که منعکس‌کننده نظر اجماع اکثریت شرکت‌کنندگان در کارتل بود، تصمیم برای کاهش حجم تولید از می ۲۰۲۳ به بعد بیشتر توسط تمایل سنتی عربستان سعودی و نزدیکترین شرکای آن در خلیج فارس برای افزایش هر چه بیشتر قیمت ها برای تامین مالی برنامه های بلندپروازانه اقتصادی آنهاست.

با عادت کردن بازار نفت به واقعیت‌های جدید، به نظر می‌رسد اثربخشی اهرم اوپک پلاس کاهش می‌یابد در حالی که تعداد عوامل شکل‌دهنده بازار خارج از کنترل آن افزایش می‌یابد و پیچیده‌تر می‌شود

با این حال کارتل آنقدر که ادعا می کند قدرتمند نیست. با عادت کردن بازار نفت به واقعیت‌های جدید، به نظر می‌رسد اثربخشی اهرم اوپک پلاس کاهش می‌یابد در حالی که تعداد عوامل شکل‌دهنده بازار خارج از کنترل آن افزایش می‌یابد و پیچیده‌تر می‌شود.

بنابراین، بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، به نظر می رسد مطالعات مداوم در مورد تضعیف شرایط اقتصادی جهانی، ریسک درک شده در بخش بانکداری جهانی و تورم مداوم از جمله عواملی هستند که از افزایش قیمت نفت جلوگیری کردند.

در واقع اوپک پلاس ممکن است ابزارهایی را که برای تأثیرگذاری بر بازارها در اختیار دارد، به پایان رسانده باشد. کاهش تولید ابزاری نیست که بتوان به دفعات از آن استفاده کرد. با در نظر گرفتن خطرات و عوارض جانبی احتمالی، همه اعضای اوپک پلاس قادر به تعدیل حجم تولید به صورت ماهانه نیستند. بنابراین در ماه مه ۲۰۲۳، تنها هشت عضو اوپک پلاس تصمیم به کاهش تولید داوطلبانه گرفتند و تا ژوئن فقط عربستان سعودی آماده کاهش تولید نفت بود.

باید دید که آیا اقدامات ژوئن به اوپک پلاس کمک می کند تا نفوذ خود را در بازار جهانی نفت بازگرداند یا خیر. عربستان سعودی بار دیگر ثابت کرد که رهبر اصلی کارتل است و آماده است مسئولیت تصمیمات گرفته شده را بپذیرد.

اگر انتظارات اوپک و آژانس بین المللی انرژی مبنی بر کسری بازار اواخر سال ۲۰۲۳ محقق شود، اوپک پلاس ممکن است حتی برای جلوگیری از درگیری با مصرف کنندگان تولید را افزایش دهد

علیرغم این واقعیت که تلاش ماه مه برای افزایش قیمت ها ناموفق بود، ریاض قرار نیست از تاکتیک های نفوذ فعال در بازار از طریق تعدیل حجم تولید عقب نشینی کند، حتی اگر پادشاهی را ملزم به اقدام به تنهایی کند.

با این حال شانس پیروزی اوپک پلاس در این نبرد در حال حاضر نامشخص است زیرا بسیاری از عوامل تعیین کننده قیمت نفت خارج از کنترل این کارتل هستند. دو تا سه ماه آینده تعیین کننده خواهد بود. اگر انتظارات اوپک و آژانس بین المللی انرژی مبنی بر کسری بازار اواخر سال ۲۰۲۳ محقق شود، اوپک پلاس ممکن است حتی برای جلوگیری از درگیری با مصرف کنندگان تولید را افزایش دهد.

در غیر این صورت اعضای گروه باید واقعیت های جدید را بپذیرند و هزینه گام های قبلی خود را متقبل شوند. در این سناریوی منفی هیچ چیز دیگری امکان پذیر نخواهد بود زیرا کاهش بیشتر از سوی دیگر اعضاء اوپک پلاس به سختی امکان پذیر خواهد بود.