«آئین‌های سنتی» راهکاری برای تقویت اقتصاد گردشگری | برندسازی نیازمند برنامه‌ریزی است

بازار، گروه استان‌ها: آئین سنتی گل‌غلتان از دیرباز در دامغان رواج دارد. این مراسم سنتی در واقع در نخستین بهار زندگی نوزادان انجام می‌شود به این نحو که گل‌های محمدی از باغات گل امیریه و نواحی مختلف دامغان تهیه در یک پارچه بزرگ یا قنداق کودک قرار داده می‌شود سپس دو نفر دو سوی آن را می‌گیرند و نوزاد را در درون گل‌ها غلت می‌دهند.

قدیمی‌ها می‌گویند که این کار سبب می‌شود تا کودک دیگر حساسیت فصلی نگیرد چرا که با گرده گل از نخستین بهار زندگی اش آشنا شده و دیگر آلرژی‌های طبیعی فصل بهار نمی‌تواند او را اذیت کند. موضوع اما آلرژی به گل های بهاری نیست موضوع این است که سنتی زیبا بهانه‌ای برای گرد هم آمدن و ترویج سنت های دیرینه مردم شود که خود یک جاذبه عظیم گردشگری است.

به بهانه آئین سنتی گلغلتان که با بعد از دوران کرونایی بار دیگر رونق خاصی گرفته، به اهمیت مراسم سنتی و رویدادهایی از این دست در توسعه اقتصاد گردشگری استان سمنان می‌پردازیم استانی که بنا به تحلیل برخی کارشناسان ۵۰ درصد ظرفیت های گردشگری‌اش در روستاها هستند اما روستاها ۳۰ درصد هم سهم از اقتصاد گردشگری آن ندارند.

شناساندن ظرفیت‌های مغفول

یک کارشناس حوزه میراث فرهنگی در گفتگو با خبرنگار بازار، با بیان اینکه برگزاری مراسم سنتی، یکی از راهکارهای شناساندن ظرفیت های مهم گردشگری در استان سمنان است، گفت: مهمترین معضلی که ما در استان سمنان با آن روبرو هستیم این است که حتی مردم استان هم جاذبه های گردشگری و فرهنگی مان را نمی‌شناسند چه برسد به مردم و مسافران دیگر شهرهای کشورمان؛

محسن شریفی با بیان اینکه وقتی می توان در یک مقوله مهم اقتصادی مانند گردشگری موفق عمل کرد که ابتدا بدانیم چه چیزی داریم و چطور می‌توانیم آن را بشناسانیم و چطور می توانیم از آن بهره بگیریم، بیان داشت: ما در هر سه مورد متاسفانه در بدنه میراث فرهنگی استان سمنان مشکلات داریم.

آئین سنتی می‌تواند عاملی برای گردهم آمدن باشد و می‌تواند ظرفیت‌ها را بشناساند اما به شرط آنکه برنامه‌ریزی داشته باشیم

وی با بیان اینکه اگر امروز شاهد هستیم که جشنواره انگور در شاهرود، زردآلو در بسطام، زاغ بور در بیارجمند، شقایق ها در کالپوش و بادمجان در سمنان و ... برگزار می‌شود عمدتاً از سوی مردم و سازمان‌های مردم نهاد و ... بوده است، افزود: دیدگاه ما در این سال‌های اخیر صرفاً برگزاری یک رویداد برای اینکه آن رویداد فقط برگزار شود بوده است!

برنامه‌ریزی و مدریت درستی نداریم

این کارشناس و صاحب نظر بیان کرد: در واقع ما می دانیم که باید کاری را انجام دهیم مثلاً سوار یک قایق بشویم و مسیری را طی کنیم اما نه می دانیم که مقصد چیست نه می دانیم اصلا برای چه می رویم و حتی نمی دانیم که چطور باید برویم! این وضعیتی است که یک دهه میراث فرهنگی استان سمنان با آن روبرو شده است.

شریفی با بیان اینکه مهمترین عامل این آشفتگی در استان سمنان نیز عدم به کارگیری نیروهای متخصص و نخبه در بدنه میراث فرهنگی استان است، گفت: فراموش نکنیم که در سه سال از پنج سال اخیر اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان یا اصلا مدیرکل نداشت یا توسط یک معلم عربی دبیرستان اداره می‌شد که هیچ سررشته ای از میراث فرهنگی نداشت.

وی با بیان اینکه آئین سنتی می تواند عاملی برای گردهم آمدن باشد و می تواند ظرفیت ها را بشناساند اما به شرط آنکه برنامه‌ریزی داشته باشیم و بتوانیم آنها را معرفی کنیم، افزود: ما اگر امسال یک جشنواره برگزار کردیم سال دیگر چهار اتوبوس گردشگر از تهران و مشهد میزبانی کردیم یعنی توانسته‌ایم کار را درست انجام دهیم وگرنه مردم ما که از این دست مراسم فراوان دیده و اصلا خودشان مجری هستند.

سنت‌ها و توسعه گردشگری اقتصادی

یکی دیگر از صاحب نظران حوزه گردشگری استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار، گفت: بیشترین میزان برنامه‌ها و آئین سنتی استان در روستاها برگزار می شود مثلاً در فرومد جشنواره های متفاوتی داریم، در روستاهای بسطام مثلاً میغان جشنواره اسب اصیل ایرانی برگزار می‌شود در امیریه دامغان گل غلتان و ... وجود دارد که هر کدامشان یک جاذبه گردشگری هستند در نتیجه باید گفت روستاها محور آئین سنتی و گردشگر پذیر استان محسوب می‌شوند.

سنت‌ها بهترین راهکار توسعه گردشگری اقتصادی و ارزان قیمت هستند

علی باقری با بیان اینکه وقتی روستا محور آئین سنتی باشد و اساساً سنت ها محور یک طرح گردشگری در حقیقت با پدیده‌ای به نام گردشگری اقتصادی روبرو خواهیم شد که اتفاقاً امروز نیاز کشورمان است چرا که سفر به واسطه تلاطم های اقتصادی و گرفتاری های مردم، دیگر اولویت نیست، بیان کرد: بهترین نقطه ای که مسئولان باید بر روی آن در زمینه آئین سنتی استان مانور بدهند، گردشگری اقتصادی است.

وی با بیان اینکه سنت‌ها بهترین راهکار توسعه گردشگری اقتصادی و ارزان قیمت هستند، افزود: امروز باید مسئولان استان سمنان برای تک تک آئین سنتی استان به خصوص در روستاها با محوریت سفر ارزان و گردشگری اقتصادی مسیر و برنامه تعریف کند و حتی آن را به تورهای گردشگری پیشنهاد دهد همچنین بسته های گردشگری در کنار این رویداد های فرهنگی نیز تهیه شود تا گردشگران با یک مجموعه خوب از ظرفیت های گردشگری با ارزان ترین قیمت ها روبرو شوند و در نتیجه بتوانیم توسعه اقتصاد گردشگری را شاهد باشیم.

باید ریزتر برنامه‌ریزی کرد

کارشناس اقتنصادی اما در گفتگو با خبرنگار بازار، عقیده دارد که باید دولت و مشخصاً میراث فرهنگی ابتدا از وضعیت موجود در استان سمنان مطلع شود در نتیجه نیاز است که یک برنامه احصای شرایط و ظرفیت های کنونی گردشگری و آئین سنتی ما در استان سمنان اجرا شود تا ابتدا بدانیم که چه چیزهایی برای عرضه داریم، گفت: به عبارت دیگر میراث فرهنگی به عنوان تصمیم ساز و تسهیل گر ابتدا باید بداند که چه ابزارهایی در دست دارد تا بتواند برای آن برنامه ریزی کند.

سید رضا طباطبایی با بیان اینکه یقیناً مراسم سنتی فراوانی در استان سمنان هستند که حتی مدیرکل میراث فرهنگی استان هم از آن بی خبر است، تاکید داشت: تقصیر بر گردن مدیران هم نیست چرا که یکبار برای همیشه یک کار جامع و کامل و احصای شرایط داشته های کنونی در استان صورت نگرفته تا برنامه ریزان داده های مناسب را برای تصمیم سازی در دست داشته باشند. لذا باید برنامه‌ریزی ما ابتدا دقیق تر و در ثانی، با تغییر مسیر روبرو شود.

وی توضیح داد: جشنواره‌های گردشگری استان سمنان عمدتاً این گونه هستند که گروهی می نشینند و برای برگزاری آن برنامه می‌ریزند در صورتی که باید این چرخه عوض شود یعنی از پائین به بالا برای آن برنامه ریزی کرد و از روستاها تک تک مراسم سنتی را ابتدا احصا و شناسایی کرد آمار مراسم فراموش شده و قابل احیا را کسب کرد سپس از کف روستا برنامه‌ریزی کرد مردم را به میدان آورد سمن‌ها را پای کار آورد تا کم کم از پائین فرم اجرایی این نوع گردشگری شکل بگیرد سپس از ادارات شهرستان و اداره کل و ... اجرا خواست.

باید بدانیم چه می‌خواهیم

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مزیت روستایی که گروهی مدیر زیر کولر در مرکز استان و کشور برایش برنامه ریزی کنند به هیچ دردی نمی‌خورد، بیان کرد: ما وقتی نه می دانیم که چه داریم نه می‌دانیم که باید چه کنیم و نه می دانیم که اصلا ً از داشته هایمان چطور استفاده کنیم، نباید انتظار داشته باشیم که بهترین نتایج را بگیریم.

طباطبایی با بیان اینکه ما ابتدا باید داشته هایمان را احصا و سپس از خودمان بپرسیم که این سنت زیبا مثلا عروسی سنتی در خیج و کلاته خیج، چه نیازی از گردشگری منطقه، شهر، شهرستان و استان و سپس کشور را جواب می دهد با چه میراث فرهنگی دیگری در کشور شباهت دارد الگوهای برگزاری مراسم عروسی سنتی با رویکرد گردشگری چه بوده است و الی آخر ... افزود: این نوع برنامه‌ریزی در استان سمنان فعلاً به چشم نمی آید حتی اگر اقدامات فراوانی هم از سوی میراث فرهنگی شده باشد در نتیجه چندان عایدی را در اقتصاد روستا مشاهده نمی کنیم.

وی با بیان اینکه آئین سنتی می‌تواند گردشگران را به روستاها بیاورد و این فرصتی است که یک دهه قبل باید با توسعه الگوی بیارجمند صورت می‌گرفت که البته غفلت هایی در آن ایجاد شده است، افزود: کماکان زمان برای توسعه گردشگری مبتنی بر رسوم و آئین سنتی وجود دارد.

استقبال گسترده گردشگران در رسوم سنتی استان سمنان

صحبت کارشناس اقتصادی مبتنی بر ظرفیت های گردشگری آئین‌های سنتی استان سمنان اما مصداق بارز دارد که گل غلتان در دامغان و زاغبور در بیارجمند نمونه آن است آئینی که توانسته تا حد زیادی گردشگران بسیاری را نیز به خود جلب کند تا جایی که در آخرین سال منتهی به کرونا حتی گروهی از تهرانی ها نیز به قصد بازدید از این آئین سنتی به استان سمنان سفر کردند اما مجدداً این چرخه قدری با چالش روبرو شد.

آیین گل غلتان نوزاد دامغان در سال ۸۹ به شماره ۱۷۷ به‌عنوان نخستین اثر معنوی استان سمنان ثبت ملی شده است

حالا اما مسئولان استان سمنان امید دارند که مدل گل غلتان را بتوانند توسعه بدهند امسال اما اقدام بسیار خوبی که در حوزه میراث فرهنگی استان سمنان انجام شد، برنامه های جانبی گل غلتان بود که اتفاقاً علاقمندان زیادی را هم توانست به خود جذب کند. آنطور که امیر کرم زاده مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان می‌گوید: این مراسم سال به سال با برنامه‌های متنوع غنی تر شده تا جایی که امسال شاهد حضور صدها علاقمند در دامغان بودیم.

کرم زاده با بیان اینکه چهاردهمین جشنواره گل‌غلتان در بنای تاریخی ارگ سپهسالار و بنای دختر ناصرالدین‌شاه برگزار و با استقبال کم نظیری روبرو شد، بیان کرد: برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی و سوغات با بیش از ۳۵ غرفه در حاشیه چهاردهمین جشنواره گل‌غلتان یکی از اقداماتی بود که در سال جاری با استقبال خوب مردم و گردشگران هم همراه شد همچنین برگزاری مسابقات متنوع، اجرای بازی‌های بومی و محلی و استندآپ کمدی، اجرای موسیقی محلی، بازدید از آثار تاریخی شهر امیریه و بازدید از کارگاه‌های کرباس‌بافی و گلاب‌گیری، از دیگر برنامه‌های این جشنواره بود که تا پایان محصول گل محمدی در امیریه ادامه دارد.

ثبت آئین سنتی در دامغان

آنطور که مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان می گوید: آیین گل غلتان نوزاد دامغان در سال ۸۹ به شماره ۱۷۷ به‌عنوان نخستین اثر معنوی استان سمنان و دومین اثر معنوی کشور پس از عید باستانی نوروز به ثبت ملی رسیده است. از سوی دیگر اینکه جشنواره گل غلتان توانسته 14 بار برگزار شود نشان می‌دهد که مداومت خوبی در آن وجود داشته و توانسته برندی برای گردشگری معنوی و آئینی استان بدل شود.

این نشان می دهد که برنامه ریزی هایی در مجموعه میراث فرهنگی صورت گرفته اما قطعاً این تلاش ها نسبت به ظرفیت های وسیع گردشگری روستایی و همچنین آئینی و سنتی استان سمنان کافی نیستند. باید دید که در ادامه راه چقدر مسئولان استانی در شناساندن و البته احصای رسوم مختص به استان سمنان در راستای توسعه اقتصاد گردشگری و اقتصاد روستایی استان موفق خواهند بود و چه اتفاقات دیگری نیز در این وادی در استان رخ می‌دهد.