بازار؛ گروه بین الملل: عمان همسایه جنوبی ایران که تعاملات اقتصادی مطلوبی با ایران دارد و دروازه ای برای صادرات مجدد محصولات ایرانی به سایر کشورها است، همواره روابط آرام و خارج از محدوده تنشی را با ایران سپری کرده و در بسیاری از مسایل منطقه ای با ایران در مسیر همگرایی قرار دارد.
عمان در طول مذاکرات مربوط به برجام و همچنین به عنوان یکی از میانجیگران اصلی مذاکرات مصالحه ایران و عربستان، که اسفندماه به سرانجام رسید، به همراه چین و عراق حسن نیت خود را در مراودات فی مابین به ایران نشان داده است.
براساس آمار گمرک ایران، میزان صادرات ایران به عمان در سال ۱۴۰۱ از نظر وزنی معادل ۳ میلیارد و ۳۴۲ میلیون و ۶۹۷ هزار و ۸۴۹ کیلوگرم و از نظر ارزشی معادل ۱.۰۸۷ میلیارد دلار(۱,۰۸۷,۲۱۹,۲۵۶ دلار) بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ معادل ۷۱۶ میلیون دلار (۷۱۶، ۲۲۵، ۱۵۲ دلار) بوده است.
در مقابل، حجم واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ نیز نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۲۹ درصدی را نشان می‌دهد. واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ از نظر وزنی معادل ۹۴۲ میلیون و ۲۰۲ هزار و ۴۵۸ کیلوگرم و از نظر ارزشی معادل ۸۰۰ میلیون دلار ( ۸۰۰,۴۷۹,۱۵۰ دلار) بوده است. حجم واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۰ معادل ۶۱۹ میلیون دلار (۶۱۹، ۴۲۱، ۶۹۷ دلار) برآورد شد.
در مجموع حجم مراودات تجاری دو کشور در سال ۱۴۰۱ از رشد ۴۱ درصدی حکایت می‌کند؛ مجموع مبادلات تجاری دو کشور در سال ۱۴۰۱ معادل ۱.۸۸۷ میلیارد دلار (۱,۸۸۷,۶۹۸,۴۰۶ دلار) بوده در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۰ معادل ۱.۳۳۵ میلیارد دلار (۱، ۳۳۵، ۶۴۶، ۸۴۹ دلار) بوده است.
پیش از این محسن ضرابی، رئیس سابق اتاق مشترک ایران و عمان نیز پیش بینی کرده بود که با توجه به زیرساخت‌های مناسب اقتصادی، شرایط حمل‌ونقل و لجستیک، همکاری و تعامل مثبت میان اتاق مشترک و سازمان توسعه تجارت در سال ۱۴۰۱ و تغییر در رویکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت در حمایت از بخش خصوصی، دست یابی به این حجم از صادرات و مراودات تجاری دو کشور امکان‌پذیر است.
مزایای سرمایه گذاری در عمان برای تجار ایرانی
در راستای سند چشم انداز ۲۰۴۰ کشور عمان، بخش‌ها و ظرفیت‌های مختلف این کشور آماده سرمایه گذاری مشترک در حوزه هایی چون صنعت، معدن، گردشگری، شیلات، امنیت غذایی، لجستیک و خدمات است . به گزارش وزارت خارجه آمریکا نیز میزان سرمایه گذاری خارجی در عمان در سال گذشته میلادی حدود ۷۹ میلیارد دلار بوده است.
با توجه به آمار فوکوس اکونومیکس، میزان تولید ناخالص داخلی عمان در سال ۲۰۲۲ حدود ۴.۳ درصد بوده است که می تواند اطمینان خاطر سرمایه گذاران ایرانی را از حفظ سرمایه و بازدهی مناسب و سودآور در این کشور فراهم کند
افزون بر این، با توجه به آمار فوکوس اکونومیکس، میزان تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۲۲ حدود ۴.۳ درصد بوده است که می تواند اطمینان خاطر سرمایه گذاران ایرانی را از حفظ سرمایه و بازدهی مناسب و سودآور در این کشور فراهم کند.
عمان به عنوان کشوری با اقتصاد باثبات و مناسب برای آغاز کسب و کار و همچنین سهولت نفوذ در بانک های جهانی برای سال ۲۰۱۷ شناخته شده است طوری که رتبه خود را از ۱۵۹ به ۳۲ رسانده است.
عمان یکی‌از مهم‌ترین همسایه‌های جنوبی ایران است که به‌همراه ایران، نقش مهمی در تامین امنیت شاهراه ترانزیتی انرژی دنیا یعنی تنگه هرمز دارد. عمان به‌لحاظ سیاسی به‌صورت متمرکز اداره و همه راه‌های سیاسی به سلطان یا پادشاه ختم می‌شود. این کشور به‌منظور کاهش وابستگی به نفت روی موقعیت جغرافیای خود حساب ویژه‌ای باز کرده است.
پتانسیلهای اقتصادی موجود در کشور عمان برای صادرات مواد اولیه به کشور ایران، با توجه به افزایش رشد صنعتی این کشور برای تجار ایرانی مزیت های فراوانی به همراه دارد. تجارت ایران و عمان در پنج سال اخیر نشاندهنده روند صعودی صادرات و واردات و نیز مثبت بودن تراز تجاری ایران با این کشور بوده است. با این حال، شکاف تجاری میان دو کشور، همواره در نوسان بوده است و می توان با اتخاذ راهبردهای متناسب ظرفیت برای توسعه روابط اقتصادی دوجانبه را تقویت وگسترش داد.
با توجه به اینکه نیروهای عمانی از مهارت‌ها و آموزش‌های کافی برخوردار نیستند و ۷۷درصد نیروی کار آنها را خارجی‌ها تشکیل می‌دهند و با توجه به قوت ایران در صادرات خدمات فنی مهندسی، شایسته است از این فرصت نیز برای افزایش صادرات خدمات علمی و فنی به عمان بهره کافی برده شود
فولاد، قیر و دام زنده بیشترین میزان صادرات ایران به عمان را تشکیل می‌دهند. بخش بزرگی از این صادرات از طریق دریا انجام می‌شود که بنادر صحار و السویق بیشترین تبادلات تجاری با ایران را فراهم کرده‌اند. ایران با دقت در سند۲۰۴۰ عمان و شناخت بخش‌های پیشران آن، از یک طرف افزایش صادرات غیرنفتی به عمان را در دستور کار قرار داده و ازطرف دیگر با اجرایی کردن طرح‌های راهبردی، همانند خط لوله صادرات گاز ایران به عمان، می تواند مناسبات اقتصادی خود را با این کشور عمق ببخشد. همچنین با توجه به اینکه نیروهای عمانی از مهارت‌ها و آموزش‌های کافی برخوردار نیستند و ۷۷درصد نیروی کار آنها را خارجی‌ها تشکیل می‌دهند و با توجه به قوت ایران در صادرات خدمات فنی مهندسی، شایسته است از این فرصت نیز برای افزایش صادرات خدمات علمی و فنی به عمان بهره کافی برده شود.
عمان یکی از ۵ شریک تجاری اصلی ایران در میان کشورهای همسایه است. توسعه بنادر، خط کشتیرانی، مسائل گمرکی، تهاتر کالا و نقشه راه تجاری بین دو کشور از جمله موضوعات مورد پیگیری دو طرف است.
با نگاهی به حجم آمار روابط تجاری ایران و عمان در سال ۱۳۹۹ می توان پی برد که به‌رغم محدودیت‌های سنگین کرونا، بخشنامه‌های متعدد شبانه داخلی وزارتخانه‌ها مبنی بر ممنوعیت صادرات کالاها، اخذ عوارض صادراتی و نیز مشکلات ناشی از تعهدات ارزی صادرکنندگان، و کاهش حجم تجاری ایران با عموم مقاصد صادراتی، رشد ۲۵ درصدی داشت و ایران در سال ۱۳۹۹ توانست سهم بزرگی از بازار عمان را به خود اختصاص دهد. اما در فاصله زمانی سال ۱۳۹۹ تا اواخر ۱۴۰۰ به علت عدم حضور رایزن بازرگانی ایران در عمان، این بازوی کمکی و تقویتی برای اتاق مشترک ایران و عمان وجود نداشت و این امر موجب سیر نزولی مبادلات تجاری میان دو کشور شد.
اما این شیب نزولی دیری نپایید و دی ماه گذشته شهلا عموری، نائب رئیس اتاق مشترک ایران و عمان از جابجایی بدون محدودیت ارز صادراتی از عمان به داخل کشور خبر داد. وی گفته بود با پیگیری‌های انجام شده، صادرکنندگان به عمان می‌توانند ارز حاصل از صادرات و فروش کالا و خدمات خود در عمان را به حساب بانک مرکزی در این کشور واریز کرده و در داخل از طریق شبکه بانکی و صرافی‌های مجاز از آن استفاده کنند. این خبر در پی دیدار آبان ماه صالح بن سعید مسن، معاون وزیر صنعت، تجارت و توسعه سرمایه‌گذاری عمان در دیدار با غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران مطرح شد که در این دیدار طرف عمانی از مذاکرات بانک‌های مرکزی دو کشور برای یافتن راه حل برای ساز و کار نقل و انتقال مالی و ارزی میان دو طرف خبر داده بود.
در دی ماه ۱۴۰۰ و پس از دو سال وقفه به علت محدودیت های کرونایی یک هیات تجاری عمانی و متعاقبا یک ماه پس از آن یک هیات ایرانی به همراه وزیر صنعت، معدن و تجارت به عمان سفر کرد تا به این طریق زمینه ایجاد فرصت های جدید همکاری تجاری با حضور فعالان بخش خصوصی دو کشور فراهم شود. در طی این سفر سید رضا فاطمی امین وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران در دیدار با قیس الیوسف وزیر تجارت، صنعت و توسعه سرمایه گذاری سلطنت عمان با اعلام علاقمندی برای تعمیق تجارت ترجیحی میان دو کشور، گفت: تجارت ترجیحی مطمئناً باعث ارتقاء مناسبات و افزایش حجم مبادلات تجاری خواهد شد.
در این دیدار قیس الیوسف وزیر تجارت، صنعت و توسعه سرمایه گذاری سلطنت عمان با اشاره به تسهیلات دولت عمان برای سرمایه گذاری ایرانی ها در این کشور، تاکید کرده بود: فعالیت سرمایه گذاران ایرانی با مالکیت ۱۰۰ درصد، بدون حضور کفیل عمانی و ارایه اقامت طولانی مدت از تسهیلاتی است که برای سرمایه گذاری در عمان برقرار شده است.
از زمان تحریم‌های جدید آمریکا، عمان روابط تجاری خود با ایران را تقریباً به بیش از دو برابر رسانده است و خطوط کشتیرانی و هواپیمایی جدید بین دو کشور افتتاح شده است. عمان با ارائه تسهیلاتی چون لغو روادید تسهیلات بیشتری را برای سفر ایرانیان به این کشور فراهم کرده است.
مرداد ماه سال ۱۴۰۰ رئیس جمهوری ایران ابراهیم رئیسی در دیدار با بدر بن حمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه و فرستاده ویژه سلطان عمان، گفته بود: هدف جمهوری اسلامی ایران توسعه روابط با عمان در همه عرصه های به ویژه عرصه اقتصادی است.
واکاوی علل نزدیکی اقتصادی و سیاسی مسقط به تهران به رغم تحریم ها
کشور عمان در جهان عرب از نظر جغرافیایی در انزوا به سر می‌برد. این کشور در شرقی‌ترین قسمت جهان عرب قرار دارد و با کشورهایی همچون یمن، امارت و عربستان همسایه است، کشور سلطنتی عمان همچنین دارای مذهبی متفاوت با کشورهای همسایه خود است که این امر خود مسبب انزوای هر چه بیشتر این کشور در این منطقه شده است. افزون بر این، مشکلات مرزی حل نشده عمان با عربستان و امارات به انزوای آن در میان همسایگان عرب خود دامن زده است.
عمان که با امارات و عربستان رقابتی جدی دارد به دنبال افزودن متحدان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به فهرست دوستان خود است. البته عربستان از دیرباز برای دسترسی به آب‌های اقیانوس هند و دسترسی به دریاهای جنوبی به دنبال دستیابی به استان «ظفار» که استان سنی نشین عمان است بوده و این مهم در بحران ظفار خود را نشان داد و لذا عمان همواره ایران را متحد خود دانسته و از زمان سلطنت سلطان قابوس اتحاد استراتژیک ایران و عمان نمودعینی‌تری پیدا کرده است.
یکی از محورهای همکاری ایران و عمان در منطقه حضور مستقیم دو کشور در تنگه هرمز است، عمان در جنوب و ایران در شمال تنگه هرمز حضور دارند. دولت مسقط همواره خواهان آرامش در این تنگه بوده و از وقوع درگیری در این منطقه استقبال نمی‌کند و در همین راستا همواره تلاش کرده که در راستای ایجاد امنیت در این منطقه با ایران همکاری جدی داشته باشد
از دیگر محورهای همکاری ایران و عمان در منطقه حضور مستقیم دو کشور در تنگه هرمز است، عمان در جنوب و ایران در شمال تنگه هرمز حضور دارند. دولت مسقط همواره خواهان آرامش در این تنگه بوده و از وقوع درگیری در این منطقه استقبال نمی‌کند و در همین راستا همواره تلاش کرده که در راستای ایجاد امنیت در این منطقه با ایران همکاری جدی داشته باشد.
از دیگر سو بر اساس منابع خبری عمان، مقام های این کشور پیش تر اظهار داشته اند که ایران برای آنها همسایه‌ای قدرتمند و محترم است و با توجه به شرایط منطقه به ایران نیاز دارند، بنابراین تمایلی ندارند که تحت تأثیر برخی از فشارها این رابطه مخدوش شود و در منطقه بحرانی ایجاد شود. البته در پی مصالحه اخیر ایران و عربستان و احیای روابط دو کشور قطعا در صورت ادامه توافق صلح و ثبات بیش تری در منطقه و خصوصا خلیج فارس حاکم خواهد شد که مورد استقبال عمان است.
صدور گاز ایران به عمان گامی بلند برای تقوین پیوندهای دیپلماتیک و اقتصادی دوجانبه
اواسط فروردین ماه رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران از آغاز احداث خط لوله میناب تا کوه مبارک در نزدیکی جاسک با هدف صادرات گاز ایران به عمان در سال ۱۴۰۲ خبر داد. این خط لوله که قرارداد آن در سال ۲۰۱۳ امضا شد با طول ۴۰۰ کیلومتر مربع قرار است برای مدت ۱۵ سال حدود ۲۸ میلیون متر مکعب گاز از ایران به عمان پمپاژ کند.
در این خصوص، سالم العوفی، وزیر انرژی عمان نیز چند روز پیش در گفت‌وگو با روزنامه أثیر این کشور گفته بود که تهران و مسقط در تشکیل یک تیم فنی به منظور بررسی پیشرفت پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به عمان به توافق رسیده‌اند. العوفی ادامه داد که این پروژه چیز تازه ای نیست و مذاکرات در خصوص آن دیرزمانی است که جریان دارد و در سفر اخیرش به ایران نیز به طور جدی به این موضوع پرداخته و درباره شیوه فروش گاز ایران صحبت شده است.
به گفته وی، عمان برای تامین نیاز خود به گاز تا ۱۰ سال دیگر خودکفاست؛ اما بهره مندی از گاز ایران شامل مزایای دیگری چون صادرات از عمان به صورت گاز مایع یا هیدروژن آبی و گسترش صنایع داخلی یا پیوند دادن آن با هند و امارات است.
نتیجه
طی۲۰سال اخیر، هرچند تبادلات تجاری ایران و عمان عمدتا در مدار صعودی بوده است ، اما این روند به‌شدت پرنوسان و ناپایدار بوده است؛ به‌طوری‌که از سال۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰، ارزش مبادلات تجاری ایران و عمان به واسطه تحریم ها کاهش پیدا کرده است.
افزون‌بر این بررسی ترکیب اقلام صادراتی ایران به عمان، حاکی از آن است که صادرات ایران به عمان غالبا مواد خام و نیمه‌خام هستند. این در حالی است که همسایگان عمان که ممکن است در برخی بخش‌ها رقیب ایران به حساب آیند، هرکدام به طریقی در حال تعریف و تببین مزایای راهبردی خود و صادرات اقلام با ارزش افزوده بالایی هستند که می‌توانند منافع ایران را در آینده نه چندان دور تهدید کنند.
به منظور کسب سود حداکثری در تجارت دوجانبه با عمان، ایران باید با دقت در سند۲۰۴۰ عمان و شناخت بخش‌های پیشران آن، از یک‌طرف افزایش صادرات غیرنفتی به عمان را در دستور کار قرار دهد و ازطرف دیگر با اجرایی کردن طرح‌های راهبردی، همانند خط لوله صادرات گاز ایران به عمان، مناسبات اقتصادی خود را با این کشور عمق ببخشد.
نظر شما