محمد حسین عابدی، بازار؛ سرمازدگی ۱۰ سال است که به کشاورزی شرق استان سمنان آسیب می رساند. سرمایی که همه ساله دقیقا در دو مقطع شامل آذرماه و همچنین فروردین ماه وارد شهرستان شاهرود می شود، درختان به خصوص زرد آلو را سرما می زند و تا سال دیگر رخت بربسته، می رود تا باز برگردد.
شگفت آور اینکه ۱۰ سال است سرما زدگی هر سال و دقیقاً در همین دو برهه زمانی وارد شهرستان شاهرود می شود یعنی حتی علیرغم تغییر اقلیم طی سال های اخیر به واسطه افزایش گاز های گلخانه ای، دستکاری طبیعت توسط انسان، تخریب منابع آبی و کمبود رطوبت هوا و ... بازهم سرمازدگی از خود یک رفتار مشخص بروز داده است.
سرمازدگی مصداق ناکارآمدی سیستم‌های دولتی است
کارشناس اقتصاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه سرمازدگی در شاهرود مصداق بارز ناکارآمدی دستگاه های دولتی است، گفت: وقتی زمان سرمازدگی مشخص است و دقیقا ده روز در کل سال سرمازدگی بروز می کند یعنی پنج روز در آذرماه و پنج روز در فروردین ماه و نمی توانید جلوی آن را بگیرید یعنی در انجام مسئولیت کوتاهی کرده اید.
سرمازدگی در شاهرود مصداق این است که شما هر هفته می دانید که قطار شاهرود - مشهد روز دوشنبه راس ساعت ۹ صبح حرکت می کند و هر هفته و هر هفته بدون استثنا خواب می مانید
محمدتقی رضوانی با بیان اینکه ما بارها گفته ایم که از لوازم گرمایشی و دمنده های هوای گرم و ... استفاده شود و دانش بنیان های استان سمنان به این موضوع ورود کنند، اما هیچ توجهی به این امر نمی شود، بیان داشت: مشکل اینجا است که مسئولان ما از مقابله با سرمازدگی عاجز هستند.
وی افزود: سرمازدگی در شاهرود مصداق این است که شما هر هفته می دانید که قطار شاهرود - مشهد روز دوشنبه راس ساعت ۹ صبح حرکت می کند و هر هفته و هر هفته بدون استثنا خواب می مانید و از قطار جا می‌مانید با اینکه هم ساعت و هم زمان و هم روز آن را می دانید.
خسارات هنگفت است
موضوع سرمازدگی اما از اهمیت بسیاری برخوردار است تا جایی که اگر نگاهی به آمارهای آن بیاندازیم خواهیم فهمید که چه حجمی از خسارات به اقتصاد شهرستان شاهرود وارد شده است. مسئولان از خسارت ۵۰۰ میلیارد تومانی سرما به باغ های شاهرود فقط در فروردین ماه ۱۴۰۲ خبر می دهند.
سرمازدگی دوم و هشتم فروردین از پنج تا ۸۰ درصد به باغ های زردآلو و از ۱۰ تا ۴۵ درصد به باغ های گردو ، سیب، آلبالو، گیلاس و بادام شهرستان شاهرود خسارت زده است و این یعنی به بخش عمده ای از اقتصاد شهرستان شاهرود خسارت وارد شده چرا که اقتصاد این منطقه بر دوش کشاورزی و باغداری سوار است.
به گفته صاحب نظران بیش از دو سوم مشاغل شهرستان شاهرود به جز خدماتی ها، به نوعی وابسته به کشاورزی و باغداری هستند برای مثال کارگری، تولید فرآوری، فروشندگی، رانندگی و ... هستند و این نشان می دهد که سرمازدگی نه تنها چند هکتار باغ بلکه چند هزار نفر را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد.
خسارات هنگفت است
از طرف دیگر باید دانست که وقتی ما صحبت از اقتصاد شاهرود می کنیم، مقصود شهرستان است و نه شهر شاهرود لذا سرمازدگی تمام اقتصاد منطقه را نابود می کند. یکی از نقاطی که در سرمازدگی آذرماه سال ۱۴۰۱ و همچنین بهار سال ۱۴۰۲ در شهرستان شاهرود بسیار دچار خسارات شد، مجن در ۳۶ کیلومتری شمال شاهرود است.
مجبور هستیم درختی که بیش از یک دهه برایش زحمت کشیدیم که امسال با اره موتوری قطع کنیم
حسن نوشک کشاورز اهل مجن در گفتگو با خبرنگار بازار، با بیان اینکه ۱۰۰ درصد باغ مان در روزهای هشتم، دوازدهم و سیزدهم فروردین ماه سرما زده شد، گفت: درختانی با ۱۴ سال یا ۱۳ سال سن که هر سال زردآلو می دادند چند سال است که با سرمازدگی روبرو می شوند و هر سال به ما ضرر وارد می شود در نتیجه مجبور هستیم درختی که بیش از یک دهه برایش زحمت کشیدیم که امسال با اره موتوری قطع کنیم.
وی با بیان اینکه باغ برادرم هم دچار همین مشکل است، ابراز می کند: او هم امسال باید دو جریب درختی که سال ها بارور بود را با اره موتوری از روی خاک قطع کند و چوبش را بسوزاند و به دنبال شغل و یا کشت دیگری باشد چرا که کشاورزی دیگر برای ما نان و آب نمی شود.
آمارهای دولتی ها از خسارات سرمازدگی در شاهرود
محمد رضا قاسمی رئیس جهاد کشاورزی استان سمنان به خبرنگار بازار، گفت: طبق آمار ارسالی از سوی مدیر جهاد کشاورزی شاهرود، سه هزار هکتار از پنج هزار و ۵۰۰ هکتار زمین تحت کشت زردآلو در شهرستان شاهرود دچار سرمازدگی شده است.
قاسمی با بیان اینکه این سرمازدگی از پنج تا ۸۰ درصد بوده است، بیان کرد: سایر سردرختی ها که حدود یک هزار هکتار مساحت دارند نیز دست خوش سرمازدگی هایی با درجات مختلف شده اند برای مثال در زمینه سیب شامل سرمازدگی ۱۰ الی ۴۵ درصدی درختان هستیم.
آنطور که ایرج مصطفوی مدیرکل هواشناسی استان سمنان در گفتگوی تلفنی با خبرنگار بازار، می گوید: در روزهای دوازدهم، سیزدهم فروردین ماه سال جاری دمای هوا در بخشی از شاهرود مانند شهرستان مجن در کمینه حتی به هشت درجه زیر صفر رسید که این میزان برودت برای سرمازدگی محصولات سردرختی کافی است.
وجود مخاطرات طبیعی مانند سرمازدگی در استان سمنان
مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه در کشورمان ۵۴ مخاطره طبیعی شناسایی شده که ۴۰ مورد آن از جمله سرمازدگی در استان سمنان وجود دارد، گفت: در این استان تنها سه سد آبی وجود دارد و از سوی دیگر شهرستان شاهرود اصلا منابع آب سطحی ندارد در نتیجه خشکسالی در سال های اخیر سبب شده تا رطوبت در شاهرود کاهش یافته و سرمازدگی بیشتر شود.
کمال طاهریان از افزایش ۱.۸ درجه ای دمای هوا در استان سمنان نسبت به دهه گذشته خبر داد و با بیان اینکه این امر سبب باز شدن زودهنگام شکوفه ها می شود، گفت: متوسط بارندگی استان سمنان تا پایان آذرماه ۱۴۰۱ حدوداً شش میلیمتر است این میزان به نسبت بازه زمانی بلند مدت ۷۳ درصد کاهش داشته است.
وی افزود: حدوداً از سال ۷۵ که داده های آماری مرتبط با سرمازدگی و ... جمع آوری شده، بیشترین میزان خسارات وارده به کشاورزی با ۵۲ درصد مرتبط به خشکسالی است و سرمازدگی با ۲۶ درصد در رتبه دوم قرار دارد که نشان می دهد سرمازدگی در واقع دومین مخاطره پرخسارت در استان سمنان به شمار می آید.
کاهش بارندگی و رطوبت در استان سمنان
شگفت آور اینجا است که به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان از ۲۶ سال قبل تاکنون داده های آماری بروز خسارات در استان به ثبت رسیده است یعنی دولت ها ۲۶ سال زمان داشته اند که بتوانند سرمازدگی را به عنوان یکی از دو تهدید طبیعی بزرگ استان شناسایی، رصد و برای مقابله با آن برنامه ریزی کنند، موضوعی که اصلاً در برنامه ریزی ها جایی نداشته است.
کشاورزان عقیده دارند که بیمه هیچ دردی را از آنها دوا نخواهد کرد
از یک سو مسئولان استان سمنان تاکید دارند که کشاورزان محصولات خودشان را بیمه کنند از سوی دیگر با صحبت با برخی کارشناسان و فعالان باغداری می توان دریافت که احتمالاً بیمه‌ها توان پرداخت این خسارات را ندارند چرا که خودشان بنگاه های ورشکسته هستند و هنوز از پرداخت خسارات سال های قبل عاجز مانده اند چه برسد به پرداخت خسارات امسال و فروردین ماه ۱۴۰۲؛
از طرف دیگر برای کشاورزی که مثلا ۴۰۰ میلیون تومان خسارت دیده و ارتزاق خانواده اش در یک سال دستخوش تاثیر منفی شده، چه میزان باید خسارت پرداخت کرد تا زندگی اش به یک روال منطقی و متوسط برسد؟لذا کشاورزان عقیده دارند که بیمه هیچ دردی را از آنها دوا نخواهد کرد و حتی مشکلات شان را زیاد نیز می کند.
مشکلات بیمه خسارات کشاورزی
آنطور که یک کشاورز بسطامی به خبرنگار بازار، می گوید: تمام کاری که بیمه ها توانسته اند کنند این است که به ما می گویند حق بیمه سال جاری تان را ندهید ! به جای خسارات سال قبل امسال شما را مثلا رایگان یا با ۸۰ درصد تخفیف بیمه می کنیم گو اینکه این عدم پرداخت حق بیمه برای خانواده من آب و نان می شود.
محمد حسنی با بیان اینکه سال قبل پدرم ۴۰ درخت زردآلو را از روی خاک با اره قطع کرد آن هم در حالی که گریه می کرد زیرا ۱۰ سال برای این درختان زحمت کشیده بود، بیان داشت: وقتی مسئولان برای بازرسی میزان خسارات آمدند یکی شان که معلوم نیست چه کاره بود با زبان تندی اعلام کرد که شما به دنبال نوبرانه و بازار هستید ارقامی تولید می کنید که زود میوه می دهد در نتیجه ضرر می کنید همین امر قلب پدرم را شکست و دو روز بعد از رفتن بازرسان تمام درختان را قطع کرد.
وی با بیان اینکه پدر من ۴۰ سال است که باغداری می کند و چهار دهه همین ارقام را می کاشته و یکباره یک جوان بدون ۲۴ ساعت تجربه در کار باغداری چنین حرفی به پدر ۶۱ ساله من بزند بدتر از خسارات سرمازدگی است، افزود: مسئولان بهتر است کاری نمی کنند حداقل زخم نزنند.
عدم ترویج درست ارقام مقاوم به سرما
این روزها فراوان درباره راهکارهای مقابله با سرمازدگی صحبت می شود که یکی از آنها به کار گیری علم است. کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار بازار، اعتقاد دارد که مرکز تحقیقات کشاورزی که اتفاقاً در شهرستان شاهرود و در بخش بسطام هم مستقر است، بهترین ارقام مقاوم به سرما را تولید کرده است، گفت: این ارقام در واقع دیرگل ده هستند و تحت آزمایش های علمی کشت می شوند و پیوند آنها به درختان می تواند سبب بروز نسلی از زردآلو شود که در برابر سرمازدگی مقاومت دارد.
محمد اسماعیل شاه حسینی با بیان اینکه این ارقام بعد از ۲۰ فروردین ماه گل می دهند که در واقع سرمایی دیگر وجود ندارد که بتواند محصول را نابود کند، ابراز کرد: ارقام کنونی که در بسطام کشت می شود، حدودا ۱۷ الی ۲۰ اسفند ماه شکوفه می دهند در صورتی که در دور زمان این چنین نبود و اگر از پیرمرد های بسطامی سوال کنید، کسی به یاد نمی آورد که قبل از سال تحویل شکوفه ای دیده باشد و این امر نشان از تغییر اقلیم دارد.
وی با بیان اینکه مشکل اینجا است که ارقام تولید شده مقاوم به سرمازدگی به دو دلیل در سطح کشت نمی شوند، بیان کرد: اول اینکه این ارقام دیرگل می دهند در نتیجه دیر محصول می دهند و کشاورز در حقیقت گل بازار و آن اوج نوبرانه را از دست می دهد و نمی تواند آن میزان دلخواه میوه خودش را بفروشد در نتیجه برخی کشاورزان در برابر آن مقاومت می کنند.
موانع ترویج ارقام دیرگل ده و مقاوم به سرما
این صاحب نظر مسائل باغداری در شهرستان شاهرود بیان کرد: دومین مانع ترویج این ارقام دیرگل ده اما این است که جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات و نهاد های ذی ربط، ترویج درستی درباره آن ندارند. همین حالا بسیاری کشاورزان هستند که با فاصله سه کیلومتری از مرکز تحقیقات، نمی دانند در داخل این مجموعه چه می گذرد و دانشمندان در آن چه ارقامی را تولید می کنند.
شاه حسینی که خودش نیز باغدار است، ضمن بیان اینکه درب موسسه های علمی همواره بر روی کشاورزان بسته بوده است چرا که جهاد کشاورزی توقع دارد، بدون ترویج، کشاورزان خودشان از روستاها سوار مینی بوس شوند به مرکز تحقیقات بیایند و از دانشمندان بخواهند که ارقام دیرگل ده را به آنها معرفی کند، تاکید کرد: پاشنه آشیل جهاد کشاورزی در شاهرود ترویج است چرا که به آن در بخش باغداری اهمیتی داده نمی شود.
می توان از ظرفیت شرکت های دانش بنیان ها مثلاً در ساخت برجک های دمنده هوای گرم به درون باغات استفاده کرد
باید یک نکته را نیز به این مجموعه اظهارنظرها افزود و آن اینکه در شهرستان شاهرود از حوزه فناوری و همچنین دانش بنیان ها هم نتوانسته ایم برای مقابله با سرمازدگی استفاده کنیم. برای مثال نتوانستیم در زمینه راهکارهای مقابله با سرمازدگی و یا ساخت دمنده های هوای گرم و بخاری های باغی با استفاده از فناوری، اقدام کنیم.
دانش بنیان ها ورود درستی نداشته اند
دلیل این امر را محمدرضا عباسی شاهکویی کارشناس اقتصاد دیجیتال در ترویج نادرست شرکت های دانش بنیان در استان سمنان می داند و می گوید: ما زمانی که می خواهیم شرکت های دانش بنیان را مجوز بدهیم به همه چیز نگاه کرده ایم جز اینکه این شرکت و محصولی که تولید می کند اصلا به درد استان مان می خورد؟ چه نیازی را از شهرستان های ما حل می کند؟ در نتیجه امروز در شاهرود ده ها شرکت دانش بنیان داریم که محصولات شان در استان سمنان هم حتی خریدار ندارد.
وی افزود: این در حالی است که اگر مثلاً احصای نیاز به مقابله با سرمازدگی در استان سمنان به درستی صورت گیرد، می توان از ظرفیت شرکت های دانش بنیان ها مثلاً در ساخت برجک های دمنده هوای گرم به درون باغات استفاده کرد. موضوعی که نمونه های خارجی دارد اما دانش بنیان ها می توانند با ساخت آن به راحتی به جامعه کشاورزان استان سمنان خدمت رسانی کنند.
اشاره این کارشناس به ستون های ۲۰ متری دمنده هوای گرم است که با سنسورهای خود، می توانند به درستی تشخیص بدهند که سرمای وارد شده به یک ناحیه از نوع تشعشعی است یا انتقالی و در نتیجه مرتبط با نوع سرمازدگی هوا را از ۲۰ متری سطح زمین به پائین می دهد و حتی این قابلیت را دارد که هوا را گرم نیز کند.
خسارات سالانه به کشاورزی شاهرود
کشاورزی شهرستان شاهرود در حالی سالانه صد ها میلیارد تومان خسارت می بیند که در همین شهرستان یک شرکت دانش بنیان پره های حرارتی موتور های جت هواپیما می سازد! این کاملاً مشت نمونه خروار از آن چیزی است که در شاهرود رقم می خورد.
شاهرود هنوز تابستان شروع نشده با ۲۰۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب روبرو است
شهرستانی که مردمش آب ندارند و اقتصاد کشاورزی شان از سرمازدگی و بی آبی در خطر است اما کارخانه خودرو سازی در آن کلنگ زنی می شود! شهرستانی که همین حالا و هنوز تابستان شروع نشده با ۲۰۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب روبرو است.
مسائلی که در شاهرود رقم می خورد یک نمونه از همه آن چیزی است که در استان سمنان وجود دارد یعنی مدیریتی که بهره وری بسیار پائینی دارد اصلا مزیت های محلی را نمی داند و حتی اگر عزمی برای رفع مشکلات مانند سرمازدگی داشته باشد، اصلا توان اجرا را ندارد.
نظر شما