بازار؛ گروه بین‌الملل: روز سه شنبه ابراهیم رئیسی به همراه هیاتی از وزرای کابینه بویژه اقتصادی، راهی پکن شد تا در مورد مسائل مختلف با همتای چینی گفت وگو کند. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، در اینباره گفت: در سفرهای دوجانبه رئیس جمهور به کشورهای شریک تجاری ایران، سفر به پکن دومین سفر مهم دولت سیزدهم بعد از سفر سال گذشته رئیس جمهور به مسکو است که در ادامه سیاست توسعه روابط راهبردی با شرکای اقتصادی بزرگ آسیایی و منطقه‌ای صورت می‌گیرد. زمینه نهایی شدن نزدیک به ۲۰ تفاهم عملیاتی برای اجرایی شدن سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین در رفت‌وآمدهای بین هیئت‌های دو کشور فراهم شد.
به نظر می‌رسد که این سفر بتواند سند همکاری ۲۵ ساله را به مرحله اجرا نزدیک کند و در واقع فصل جدیدی در روابط دوجانبه بگشاید. در همین راستا وزیر اقتصاد افزود: با توجه به اینکه چین از بزرگترین خریداران نفت ایران است و کشورمان میتواند منابع ارزی قابل‌توجهی از قبال صادرات به دست آورد، این تعاملات فرصت مناسبی است که از ظرفیت فناوری و تکنولوژی چینی در پروژه‌های اولویت‌دار استفاده کنیم که فهرست پروژه‌ها در این مورد نهایی شده است.
اهمیت سفر رییسی به پکن
رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، همتای ایرانی خود، ابراهیم رئیسی را در ۱۴ فوریه در پکن پذیرفت تا دو طرف ۲۰ قرارداد همکاری برای تقویت روابط ایران و چین را امضا کنند. این دو مقام در مقر کنگره ملی خلق چین دیدار و درباره بهبود همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مدیریت بحران، گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، تجارت، کشاورزی، صادرات، مراقبت‌های بهداشتی، رسانه‌ها، ورزش و میراث فرهنگی گفتگو کردند.
رئیسی از حمایت سازنده کنگره ملی خلق چین (NPC) در پیشبرد روابط راهبردی تهران و پکن تشکر و ایران و چین را «دو دوست در روزهای سخت» دانست. همچنین وی بر لزوم استفاده از ظرفیت سازوکارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای همکاری‌های مشترک تاکید کرد. در مقابل، شی بر حمایت خود از حل و فصل مناسب احیای توافق هسته‌ای ایران با واشنگتن و حمایت پکن از حفظ حقوق و منافع تهران تاکید کرد.
ایران در سال گذشته رسماً به عنوان عضو دائمی سازمان همکاری شانگهای (SCO) قرار گرفت. این کشور بعداً برای پیوستن به BRICS بعنوان سازمان بین‌المللی که چین و روسیه نقش مهمی در آن دارند، درخواست داد. چین همچنان بزرگترین شریک تجاری ایران و خریدار اصلی نفت این کشور است. در سال گذشته صادرات نفت تهران به پکن به ۱۲.۶ میلیارد دلار رسید. ایران همچنین نقش مهمی در ابتکار کمربند و جاده (BRI) ایفا می‌کند، این ابتکار بزرگ زیرساختی و اقتصادی توسط پکن برای پیوند دادن اقتصادهای اروپا، آسیا و آفریقا با چشم‌اندازی برای گسترش به آمریکای لاتین راه‌اندازی شد.
در سال ۲۰۲۱، هر دو کشور یک پیمان همکاری استراتژیک ۲۵ ساله با مولفه‌های سیاسی، استراتژیک و اقتصادی امضا کردند. حالا سفر رئیسی به این غول اقتصادی آسیایی بخشی از سیاست «نگاه به شرق» دولت او است که به دنبال ایجاد اتحاد با قدرت‌های جهانی غیرغربی است که ساختارهای سیاسی مشابهی با ایران دارند و با سلطه غرب به رهبری آمریکا بر امور بین‌الملل مخالفت می‌کنند.
سند همکاری ۲۵ ساله
ایران برای قرن‌ها به عنوان چهارراه امپراتوری‌ها بین اروپا و آسیا و در کانون توجهات قدرت‌های بزرگ بوده که چین نیز از این قاعده مستثنی نیست که نمونه بازر این همکاری سند همکاری دوجانبه است. توافق تاریخی چین و ایران که در ۲۷ مارس سال ۲۰۲۱ در تهران و در جریان سفر وانگ یی، مشاور دولتی و وزیر امور خارجه چین به امضا رسید، از زمان سفر شی جین پینگ رئیس جمهور چین به تهران در سال ۲۰۱۶ مورد مذاکره قرار گرفته است.
متن سند توافق شده هنوز در اختیار عموم قرار نگرفته است، اما به طور کلی، از بیانیه مشترک صادر شده می‌توان دریافت که توافق حاصل شده در سفر شی جینپینگ در راستای افزایش تجارت دوجانبه به ۶۰۰ میلیارد دلار در دهه آینده است. دو سند تکمیلی امضا شده توسط دو کشور مربوط به «تفاهمنامه در مورد ارتقای مشترک کمربند اقتصادی جاده ابریشم و جاده ابریشم دریایی قرن بیست و یکم» و «تقویت ظرفیت‌های صنعتی و معدنی و سرمایه‌گذاری» است که به موجب آن هر دو طرف باید همکاری و سرمایه گذاری متقابل در زمینه‌های مختلف از جمله حمل و نقل، راه آهن، بنادر، انرژی، صنعت، بازرگانی و خدمات داشته باشند.
به دلیل مزیت های نسبی دو طرف، این توافق میتواند همکاری دوجانبه در حوزه انرژی را افزایش دهد. یعنی ایران نفت و گاز چین را تامین خواهد کرد در حالی که طرف چینی تامین مالی و سرمایه گذاری در پروژه‌های بالا و پایین دستی صنایع انرژی در ایران را در نظر خواهد گرفت. البته همکاری‌های اقتصادی گسترده‌ای در زمینه سرمایه گذاری و مبادلات تجاری، بانکداری، تامین مالی، معدن، حمل و نقل، ارتباطات، فضا، صنایع تولیدی، توسعه بنادر، ارتقاء و گسترش شبکه‌های ریلی ایران، راه اندازی سیستم‌های ریلی سریع السیر در ایران، پیش بینی شده است.
حجم بالای صادرات نفت و گاز به چین، قدرت خرید ایران را افزایش خواهد داد. بر اساس گزارش‌ها، چین واردات نفت خود از ایران را افزایش داده است ؛ انتظار می‌رود واردات بتدریج افزایش نیز یابد. در واقع، چین برای ایران درآمد ایجاد خواهد کرد تا پتانسیل کامل خود را به کار گیرد. در همین حال، عربستان سعودی نیز چین و روسیه را به عنوان شریک خود برای توسعه یک صنعت دفاعی بومی می‌بیند که وابستگی این کشور به خرید پرهزینه تسلیحات از کشورهای غربی را کاهش می‌دهد.
همکاری برای دلارزدایی
در سال‌های اخیرا بسیاری از کشورها به دنبال کاهش سهم دلار در تجارت خارجی برای مصون ماند تحریم های احتمالی غرب هستند که یکی از این موارد همکاری چین و ایران است که در سفر رییسی به پکن اشاره شده است. اخیرا، ایران پیشنهاد یک ارز مشابه یورو را به سازمان همکاری شانگهای (SCO) برای تجارت بین بلوک اوراسیا پیشنهاد کرده است تا تسلیح شدن سیستم مالی جهانی تحت سلطه دلار آمریکا را زیر سوال ببرد. مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه ایران، اوایل خرداد سال گذشته به رسانه‌ها اعلام کرد که سازمان همکاری شانگهای نزدیک به دو ماه پیش این پیشنهاد را دریافت کرده است.
بنابراین ایران و چین، باید از نهادهای چندجانبه مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای برای این هدف استفاده کرده و حتی ایجاد یک ارز جدید که نرخ آن بر اساس سبدی از ارزهای آنها باشد، برای کاهش اثرات تجارت دلار را ایجاد کنند.
برخلاف ایالات متحده، چین سیاست خارجی دوستانه را در منطقه خلیج فارس دنبال و مشارکت قوی با تهران و همچنین هر شش کشور شورای همکاری خلیج فارس (GCC) را تقویت می‌کند. چین به طور واضح و پیوسته از مذاکرات هسته‌ای و برجام حمایت کرده است
البته در سال ۲۰۱۷، سیستم پرداخت روبل-یوآن بین چین و روسیه در راستای طرح کمربند و جاده چین (BRI) اجرا شد. در سال ۲۰۱۹، دو کشور توافق نامه‌ای را برای جایگزینی دلار با ارزهای ملی در معاملات برون مرزی امضا و ۲۵ میلیارد دلار تجارت خود را به یوان (RMB) و روبل تبدیل کردند.
این تغییر اتکای متقابل آنها به دلار را کاهش داد و در حال حاضر، بیش از نیمی از صادرات روسیه به دلار آمریکا تسویه می‌شود که نسبت به ۸۰ درصد در سال ۲۰۱۳ کاهش بیشتری داشته است. بخش عمده تجارت بین روسیه و چین اکنون با ارزهای محلی انجام می‌شود که این موضوع میتواند به روابط تهران و پکن تعمیم یابد.
چین و توافق هسته‌ای
علیرغم مذکره مجدد طرف‌ها در وین، تعداد کمی از تحلیلگران نسبت به یافتن راه میانه‌ای که میتواند منجر به احیای توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ شود، خوش‌بین هستند. روز گذشته نیز یک رسانه چینی اعلام کرد که یکی از اهداف این سفر، مذاکره در مورد احیای توافق هسته‌ای است.
چین به‌عنوان یکی از امضاکنندگان برجام، عدم حل و فصل توافق هسته‌ای را مشکل‌ساز می‌داند و سیاست‌های واشنگتن را که این توافق را زیر پا گذاشته، عامل این مشکل می‌داند. دلیل اصلی طرفداری چین از توافق هسته‌ای علاقه پکن به ثبات اوراسیا است. آندریاس کریگ، دانشیار دانشکده مطالعات امنیتی در کینگز کالج لندن، گفت: «من فکر می‌کنم که چینی‌ها از بازگشت به برجام بیشتر سود می‌برند تا از بی‌ثباتی فعلی که نتیجه فقدان توافق است.»
اگر گفتگوها در مورد احیای توافق از بین برود، خطر احتمالی رویارویی نظامی در خلیج فارس بیشتر خواهد بود. در این صورت، نه تنها یک درگیری امنیت انرژی پکن را به شدت تهدید می‌کند، بلکه این آبراه استراتژیک برای طرح بلندپروازانه کمربند و جاده چین (BRI) نیز حیاتی است. اگرچه خلیج فارس رسماً بخشی از BRI نیست، اما بدنه آبی و منابع انرژی آن برای موفقیت این طرح حیاتی است. موقعیت جغرافیایی ایران در مرکز مسیرهای تجاری زمینی و دریایی، آن را به یکی از اجزای کلیدی برای اجرای BRI تبدیل می‌کند، چون میتواند به عنوان یک ارتباط قوی بین چین و آسیای مرکزی - به‌ویژه با در نظر گرفتن خروج ایالات متحده از افغانستان عمل کند.
برخلاف ایالات متحده، چین سیاست خارجی دوستانه را در زیرمنطقه خلیج فارس دنبال و مشارکت قوی با تهران و همچنین هر شش کشور شورای همکاری خلیج فارس (GCC) را تقویت می‌کند. چین به طور واضح و پیوسته از مذاکرات هسته‌ای و برجام حمایت کرده است.
بیل فیگوئروا، کارشناس تاریخ چین و ایران در یادداشتی نوشته بود که تحریم‌ها مانع اصلی افزایش روابط اقتصادی و سیاسی بین چین و ایران و پیشرفت در اهداف مبهم توافقنامه همکاری استراتژیک ۲۵ ساله ایران و چین است. باید توجه داشت که سرمایه گذاران چینی و دولت این کشور از دخالت بیشتر در ایران تا زمانی که موضوع تحریم‌ها حل و فصل نشود، محتاط هستند.
در نهایت، تصمیمات اتخاذ شده در واشنگتن و تهران سرنوشت برجام را تعیین خواهد کرد. اما پکن درک می‌کند که توانایی‌اش در اصرار برای احیای توافق محدودیت‌های عمده‌ای دارد، چین تلاش خواهد کرد با محکوم کردن همزمان تصمیم ایالات متحده برای خروج یکجانبه از توافق در ماه مه ۲۰۱۸ و مقصر دانستن دولت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، این احتمال را افزایش دهد.
نظر شما