بازار؛ گروه استانها: پایانه مرزی دوغارون رتبه پنجم کشور در حوزه صادرات از معبرهای زمینی، رتبه سوم ترانزیت خروجی و رتبه نخست تردد مسافری با ناوگان حمل‌ونقل عمومی را در بین معبرهای زمینی کشور از آن خودکرده است اما بااین‌حال این پایانه از شتاب لازم برای تسهیل تردد خودروهای ترانزیتی برخوردار نیست.
پیش از شیوع کرونا سالانه دو میلیارد دلار صادرات، سه میلیارد دلار ترانزیت خروجی و ۲۰ میلیون دلار واردات از طریق مرز دوغارون بین ایران و افغانستان انجام می‌شد.
گمرک دوغارون در ۱۸ کیلومتری شهر تایباد و هم‌جوار با کشور افغانستان، یکی از پنج گمرک برتر اقتصادی کشور است که در طی سال‌های گذشته به دلایل متعدد بسیاری از رانندگان ایرانی برای عبور از این پایانه مرزی با توقف‌های طولانی بسیاری روبرو بودند.
دوغارون اصلی‌ترین گذرگاه مرزی ایران و افغانستان شاهراه اصلی تجارت خارجی خراسان رضوی با افغانستان و کشورهای آسیای میانه است که برداشتن موانع ترانزیتی در این مسیر می‌تواند نقش بسزایی در افزایش حجم مبادلات در این منطقه داشته باشد.
در همین راستا پیرامون مشکلات ناوگان حمل و نقل باری و ترانزیت کالا با احمد زمانیان یزدی رئیس انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
* وضعیت تردد ناوگان حمل‌ونقل در مرزهای استان چگونه است؟
در طی سال جاری هدف‌گذاری در خصوص ۲۰ میلیون تن ترانزیت صورت گرفته اما عملاً انجام‌نشده و در حد شعار باقی‌مانده است.ما در طی سال‌های گذشته مشکلات بسیاری در حوزه تردد و تسهیل روان‌سازی ناوگان حمال و نقل بین‌المللی داشتیم.
مرزهای دوغارون، لطف‌آباد و سرخس ازجمله مرزهای مهم کشور هستند که دسترسی ما را به کشورهای آسیای میانه و افغانستان مهیا می‌کند اما ما در این مرزها سال‌هاست که توقف‌های طولانی‌مدت کامیون‌ها را شاهد هستیم که ضرر و زیان‌های مالی بسیاری به شرکت‌های حمل‌ونقل وارد کرده است.
* ظاهراً در حال حاضر وضعیت تردد کمی بهتر شده است؟
مدتی است که کالا برای صادرات کم شده و لذا تردد در مرزها به‌ویژه در مرز دوغارون روان است و توقف یا ترافیکی وجود ندارد.
مرزهای دوغارون، لطف‌آباد و سرخس ازجمله مرزهای مهم کشور هستند که دسترسی ما را به کشورهای آسیای میانه و افغانستان مهیا می‌کند اما ما در این مرزها سال‌هاست که توقف‌های طولانی‌مدت کامیون‌ها را شاهد هستیم که به ضرر و زیان‌های مالی بسیاری به شرکت‌های حمل‌ونقل وارد کرده است.
وقتی کالا برای صادرات افزایش پیدا می‌کند طبیعتا تردد هم زیاد می‌شود و مشکلات بیش از گذشته خود را نشان می‌دهد اما در حال حاضر که حجم صادرات و ترانزیت کالا کم شده ولذا مشکلاتی نظیر خواب کامیون ها در مرز مانند یک سال گذشته کمتر خودش را نشان می دهد.
* چرا حجم ترانزیت کالا کم شده است؟
مشکلات مالی و کم شدن توان مالی و قدرت خرید مردم افغانستان، وارد شدن بخشی از کالاها به افغانستان از طریق خاک پاکستان به‌جای ایران و سایر موارد مانند افزایش قیمت حمل همگی بر روی کاهش ترانزیت تاثیر گذار بوده و موجب شده تا از میزان حمل کالا کاسته شود.
* آیا مشکلات ناوگان باری در این کاهش صادرات کالا نیز تأثیرگذار بوده است؟
به‌طور حتم حمل‌ونقل کالا و قیمت تمام‌شده و هم‌چنین زمان رسیدن بار به مقصد در زمره عواملی است که در صادرات تأثیر می‌گذارد.
متأسفانه به دلایل مختلف و بروکراسی‌های اداری حمل کالا از ایران با تأخیر و به دلیل نوسان قیمت دلار و تورم لجام‌گسیخته هزینه حمل کالا رو به گرانی است لذا همه این عوامل در کاهش ترانزیت کالا تأثیر دارد.
متأسفانه به دلایل مختلف و بروکراسی‌های اداری حمل کالا از ایران با تأخیر و به دلیل نوسان قیمت دلار و تورم لجام‌گسیخته هزینه حمل کالا رو به گرانی است لذا همه این عوامل در کاهش ترانزیت کالا تأثیر دارد
* در حال حاضر شرکت‌های حمل‌ونقل با چه مشکلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؟
مشکلات زیادی در بخش حمل‌ونقل داریم که مهم‌ترین آن بخش‌نامه‌ها، تصمیم‌گیری‌های آنی، مقررات دست و پاگیر در حوزه حمل‌ونقل ،گمرک و قاچاق کالا و ارز است.
بیشترین مانع ما دستگاه‌هایی است که خود را مرتبط با این موضوع می‌دانند و یک دستگاه متولی وجود ندارد که همه دستگاه‌های اجرایی را تحت نظر داشته باشد و لذا هر دستگاهی برای خودش تصمیم گیرنده است و این موضوع به هزینه‌های اضافی و اتلاف وقت دامن می زند.
به‌عنوان‌مثال یک شرکت حمل‌ونقل ریلی باید به ۲۳ دستگاه پاسخگو باشد و هزینه‌ها را پرداخت و به قوانین آن ها احترام بگذارد لذا تمام این اتفاقات باعث کندی جریان ترانزیت کالا خواهد شد.
از طرفی ارز با نوساناتی که پیداکرده باعث شده کرایه حمل‌ونقل بیش از اندازه افزایش پیدا کند. از تمامی این مشکلات که بگذریم در حوزه گمرک، دستگاه‌های امنیتی تصمیماتی ناگهانی می‌گیرند و هیچ فرصتی برای هماهنگی به شرکت های حمل و نقل نمی دهند از همین رو کل کارها می‌خوابد و صاحبان بار مشمول خسارات بسیاری می‌شوند.
مجموع این اقدامات باعث می‌شود اثر منفی در حمل نقل ریلی و ترانزیت ایجاد شود که نه برای تجار خارجی این هزینه‌ها و فرآیندها صرفه اقتصادی دارد و نه شرکت حمل‌ونقل می‌توانند در این شرایط بی ثبات به کار خود ادامه دهند.
در حال حاضر یکی از مشکلاتی که شرکت‌های حمل و نقل بین المللی با آن درگیر هستند نبود ثبات قیمت برای ارایه خدمات به مشتریان خارجی است چون هر نرخی که اعلام می کنند و یا تعهدی را به مشتریان خارجی می دهند در کسری از ثانیه به دلایل مختلف و نوسان دلار این نرخ خدمات تغییر کرده و بخشنامه های صادراتی تعویض می وشند لذا این مشکل موجب ضرر و زیان شرکت های حمل و نقل می شود.
* چگونه می‌توان این مشکل را سروسامان داد؟
به هر جهت ریشه این کار ناهماهنگی و نبود یک متولی است که بتواند تمام سازمان‌ها را در مرزها مدیریت کند. متأسفانه سازمان‌ها در مرز هماهنگ نبوده و هر سازمانی می‌خواهد وظیفه خود را انجام دهد.
این ناهماهنگی و تداخل کاری باعث می‌شود تا با این توقف‌ها به حوزه ترانزیت آسیب جدی وارد شود. توقف‌ها کاموین ها به دلیل انجام تشریفات اداری و گمرکی بسیار آزار دهنده و مشکل‌ساز شده و هزینه‌ها و زمان حمل کالا را بالابرده و موجب نارضایتی صاحبان کالاهای خارجی می شود.
متاسفانه هماهنگی و مدیریت واحدی در مرزها و گمرکات استان بین نهادها و دستگاه‌ها وجود ندارد چون اگر غیر از این بود هرگز این مشکلات و اتفاقات رخ نمی‌داد.
به نظر بنده اگر این هماهنگی ایجاد شود شاید بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد مشکلات حل خواهند شد. در گذشته روزانه با این زیرساخت‌ها ترددهای بسیار زیاد صورت می‌گرفت اما اکنون که این ترددها کم شده و توقف ماشین‌ها را مشاهده می‌کنیم نتیجه می گیریم که بخشی از این توقف ها و کندی حرکت کامیون ها به دلیل کنترل و موضوعات بدون ضابطه است.
* به‌صورت ملموس مثالی بزنید؟
مانع‌ها یکی یا دو تا نیست مثلاً در بندرعباس ترخیص کالاها ۵-۶ روز زمان می‌برد که حق توقف به بازه زمانی ی همان «دموراژ» کانتینر به‌صورت دلاری است که صاحبان کالاهای خارجی برایشان صرفه اقتصادی ندارد.
۲۳ دستگاه در بحث ترانزیت و حمل‌ونقل خود را دخیل می‌دانند و هرکدام از این دستگاه‌ها مقررات و قوانینی دارند که آن‌ها را می‌خواهند سختگیرانه اعمال کنند لذا بر همین اساس کار سخت شده و به‌جای آن‌که مسیر ترانزیت و درآمدزایی برای کشور تسهیل شود برای شرکت‌های حمل‌ونقل سخت‌تر می‌شود
حق توقف در بازه زمانی یا همان «دموراژ» به کانتینر مازاد بر زمان تعیین‌شده در قرارداد اشاره دارد لذا بر این اساس صاحب بار موظف است برای این زمان به شرکت حمل‌ونقل جریمه پرداخت کنند لذا این موضوع هزینه‌های حمل کالا را به‌شدت افزایش می‌دهد.
همان‌طور که عرض کردم از طرفی ۲۳ دستگاه در بحث ترانزیت و حمل‌ونقل خود را دخیل می‌دانند و هرکدام از این دستگاه‌ها مقررات و قوانینی دارند که آن‌ها را می‌خواهند سختگیرانه اعمال کنند لذا بر همین اساس کار سخت شده و به‌جای آن‌که مسیر ترانزیت و درآمدزایی برای کشور تسهیل شود برای شرکت‌های حمل‌ونقل سخت‌تر می‌شود.
* تورم تا چه میزان بر روی هزینه جابجایی تأثیرگذار بوده است؟
در مقایسه امسال با سال قبل، قیمت حمل بار از بندرعباس به افغانستان ۴۵ درصد در طی امسال افزایش پیداکرده است لذا این موضوع موجب شده از حجم صادرات و تجارت کاسته شود.
در مقایسه امسال با سال قبل، قیمت حمل بار از بندرعباس به افغانستان ۴۵ درصد در طی امسال افزایش پیداکرده است لذا این موضوع موجب شده از حجم صادرات و تجارت کاسته شود
وقتی کرایه بالا برود قیمت تمام‌شده بالا می‌رود و لذا برای تاجر صرفه اقتصادی نخواهد داشت و همین موضوع موجب شده تا برخی تاجران بار افغانستان را از داخل پاکستان عبور دهند.
توقف و خواب کامیون‌ها در مرزها و عوامل دیگری ازجمله افزایش هزینه‌های حمل کالا موجب می‌شود کالاها همچنان با تأخیر و با هزینه‌های بالا منتقل شود و این امر مشکلات زیادی را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند.
نکته قابل‌تأمل این است که زمانی که این مباحث به وجود می‌آید، مسیرهای جایگزین دیگر که اکنون کشورهای دیگر دنبال آن هستند، پررنگ و پررونق خواهد شد و لذا ممکن است نقش ما در منطقه کمرنگ شود.
* یعنی ترانزیت از خاک پاکستان ارزان‌تر تمام می‌شود؟
از مسیر پاکستان به افغانستان سختگیری‌های حمل بار از ایران به افغانستان وجود ندارد و مانند اینجا قوانین سختگیرانه نیست و لذا بار به‌راحتی عبور می‌کند.
هم چنین در حوزه گمرک و حمل بار قوانین پاکستان به‌اندازه ایران سختگیرانه نیست لذا تاجر ترجیح می‌دهد در مسیری بار خود را حمل کند که ساده‌تر باشد و دردسر کمتری داشته باشد.
* تا چه میزان مشکلات رفت‌وآمد رانندگان ایرانی و حمل بار به کشور ترکمنستان حل‌شده است؟
خوشبختانه با تعاملات خوبی که بین ایران و ترکمنستان ایجاد شد در حال حاضر مشکل خاص و یا محدودیتی برای ترانزیت و حمل بار بین دو کشور وجود ندارد.
نظر شما