زنگ خطر افزایش سهم صندوق های بازنشستگی از کل منابع عمومی به ۱۵ درصد

به گزارش بازار، بنا بر گزارش خراسان، مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارشی از شاخص‌های اقتصادی بحرانی صندوق‌های بازنشستگی ارائه کرد که یک قلم از این شاخص ها، سهم ۵۲ درصدی بازنشستگی پیش از موعد در تامین اجتماعی است.

طبق این گزارش، هم اکنون در ایران ۱۷ صندوق بازنشستگی وجود دارد که در مجموع ۲۵.۳ میلیون مشترک و مستمری بگیر اصلی را تحت پوشش قرار داده است. با این حال، اکثر این صندوق ها قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود از محل منابع داخلی نیستند و در قوانین بودجه سالانه مبلغی برای کمک به آن‌ها در نظر گرفته می شود. نکته قابل تامین در این خصوص، رشد فزاینده مقدار این کمک بر اثر گرفتن تصمیمات هزینه ساز برای این نهادها و نیز رسیدن تعداد قابل توجهی از شاغلان فعلی به سن بازنشستگی است.

میزان اعتبارات دریافتی صندوق ها از حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۳ به حدود ۳۳۱ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است. در مجموع سهم این صندوق ها از کل منابع عمومی بودجه در بازه زمانی یادشده، از ۱۲ به ۱۵ درصد افزایش یافته است.

گزارش فوق، به ابعاد بحران صندوق های بازنشستگی اشاره دارد که برخی از آن ها به صورت زیر است:

۱️- تغییرات جمعیتی: رشد نامتوازن جمعیت یعنی بالابودن نرخ رشد جمعیت در یک دوره (دهه ۶۰) و کاهش این نرخ در دوره های بعدی، موجب روند منفی یک شاخص با عنوان نسبت پشتیبانی در ۱۰ سال اخیر شده است. این نسبت برابر است با نسبت تعداد بیمه شدگان به تعداد پرونده های مستمری بگیران. روند تغییرات این شاخص برای سازمان تامین اجتماعی، رسیدن آن از ۶.۱ به ۴.۲ در سال های ۹۳ تا ۱۴۰۰ را نشان می دهد. همچنین ملاحظه می شود این رقم برای صندوق بازنشستگی کشوری از ۱.۰۷ به ۰.۵۹ رسیده است.

۲️- سن بازنشستگی: در دهه های اخیر، به رغم افزایش پیوسته امید به زندگی، نه تنها متناسب با آن (به دلیل افزایش توان افراد جامعه برای اشتغال) سن بازنشستگی افزایش نیافته بلکه این روند نزولی بوده و متوسط سن بازنشستگی نزدیک به ۵ سال کاهش نیز یافته است.

۳- نسبت ارزش روز همه دارایی ها به مصارف سال ۱۴۰۰: بررسی ها نشان می دهد در صورتی که امکان واگذاری تمامی دارایی های موجود در صندوق های بازنشستگی وجود داشته باشد، این دارایی ها کفاف تامین مصارف ۲۳ ماه برای سازمان تامین اجتماعی، ۱۸ ماه برای صندوق بازنشستگی کشوری و ۱۲۶ ماه برای صندوق روستاییان و عشایر را خواهند داشت. ملاحظه می شود که از این منظر سازمان تامین اجتماعی و بازنشستگی کشوری، وضعیت مطلوبی ندارند.

۴️- درآمد حاصل از دارایی ها به کل منابع: آمار و ارقام نشان می دهند که در کل، دو صندوق تامین اجتماعی و بازنشستگی بازده دارایی مناسبی ندارند. در این زمینه شاخص «سهم درآمد حاصل از دارایی ها از کل منابع» برای صندوق بازنشستگی کشوری، از سال ۹۶ تا ۱۴۰۰، نسبتاً رو به بهبود بوده و از ۱۱.۹ به ۱۴.۲ درصد رسیده است. در سازمان تامین اجتماعی نیز این شاخص از ۲.۴ درصد در سال ۹۶ به ۵.۴ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

۵- بازنشستگی های پیش از موعد: مرکز پژوهش ها تصریح می کند که یکی دیگر از عوامل بروز بحران در صندوق های بازنشستگی انطباق نداشتن قوانین و سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه با اصل حفظ پایداری مالی صندوق ها بوده است. از جمله می توان به قوانین مربوط به بازنشستگی های پیش از موعد اشاره کرد و در این میان بازنشستگی های پیش از موعد مشاغل سخت و زیان آور یکی از مهم ترین این موارد است. در این زمینه و در کمال شگفتی دیده می شود که بازنشستگی زودتر از موعد، به رویه غالب بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی تبدیل شده و سهم این بازنشستگی از ۱۴ درصد در سال ۹۱ به ۵۲ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است.