دلارزدایی از اقتصاد اتحادیه اوراسیا؛ تسهیل یکپارچگی اقتصادی| تداوم آزمایشهای روبل دیجیتال تا آوریل

تهمینه غمخوار؛ بازار: جنگ های اقتصادی و تحریمی، یکپارچگی جهانی را تضعیف کرده و تلاش کشورها و مناطق مختلف برای استقلال مالی و خودکفایی اقتصادی را افزایش داده است. واقعیت این است که افراط و تفریط هایی که واشنگتن در تلاش برای مجازات روسیه در پیش گرفته و در حال دنبال کردن آن است، موجب شده تا سایر کشورها به اهمیت فراتر رفتن از هرگونه وابستگی به دلار آمریکا و هرگونه سیستم مالی که توسط ایالات متحده حمایت می شود، پی ببرند.

ایالات متحده همچنین تحریم های مشابهی را علیه کوبا، ایران، ونزوئلا و افغانستان اعمال کرده، زیرا کنترل بر امور مالی جهانی یکی از ارکان قدرت آمریکا است. اما، هر بار که این کشور نقش پیشرو دلار را در سیستم مالی جهانی برای تنبیه یک کشور به سلاح تبدیل می کند، باقی کشورهای دنیا شروع به جستجوی جایگزینی برای دلار در معاملات و تجارت بین المللی فرامرزی خود می کنند.

در همین راستا، کارشناسان استدلال می کنند که توقیف دارایی های روسیه، مسدود کردن ذخایر ارزی بانکهای این کشور و همچنین، مسدود کردن معاملات اوراق قرضه یورو، یک اشتباه استراتژیک از سوی غرب است که چشم انداز حفظ ساختار مالی جهانی موجود را غیرقابل دوام می کند؛ در حالی که این موضوع نشانگر آشکارشدن یک بحران است.

از طرفی، با در نظر گرفتن این مسئله که دلار همچنان ارز ذخیره اصلی جهانی است، به همین دلیل، توزیع نقدینگی و جریان های سرمایه در سراسر جهان عمدتاً توسط چرخه های پولی و اقتصادی در ایالات متحده تعیین می شود.

بنابراین، با توجه به استفاده از پول ملی آمریکا هم برای گردش داخلی و هم برای انجام مقادیر قابل توجهی از تراکنش های بین المللی و انباشت ذخایر توسط بانک های مرکزی در سایر کشورها، باید به همان اندازه دلار در خارج از ایالات متحده در گردش باشد تا آمریکا بتواند در ازای دلارهای خود یعنی دلارهای صادراتی هر چه بیشتر کالا و خدمات وارد کند که عرضه آن نیز به سیاست پولی فدرال رزرو آمریکا و حجم و وضعیت سالم بازار مصرف کننده امریکا بستگی دارد.

با این حال، این مسئله یک تراز تجاری منفی ایجاد می کند و بدهی ملی ایالات متحده را افزایش می دهد، زیرا فدرال رزرو دلارهای غیر نقدی را در ازای اوراق خزانه داری چاپ می کند. بر همین اساس، به منظور تسریع در تسویه حساب های بین المللی و ارتقای رشد اقتصادی جهانی، کسری تراز پرداخت ها در ایالات متحده و بدهی های دولت، بانک ها، شرکت ها و خانوارهای امریکا باید دائماً افزایش یابد. این مدل یک ابرسرمایه‌ داری مالی مدرن بود که واضح است نمی تواند به طور نامحدود ادامه یابد.

عدم تعادل سیستم مالی و اقداماتی برای مبارزه با تورم بالای بی سابقه، انقباض کمی توسط فدرال رزرو ایالات متحده، رکود در اقتصاد امریکا و مراحل اولیه بحران بدهی، مقدار قابل توجهی از دلارهای خارجی را از سیستم مالی جهانی خارج خواهد کرد. بر همین اساس، کسری حساب ارزی اصلی در تجارت منطقه ای را تنها می توان با ارزهای ملی کشورهای درگیر در این تجارت جایگزین کرد. بنابراین، فرآیندهایی که انتقال گسترده مبادلات با ارزهای ملی را تحریک می کنند، اکنون در اقتصاد جهانی شروع به آشکار شدن کرده اند.

ریسک های ژئوپلیتیکی کشورها را مجبور می کند در معاملات خود به ارزهای ملی روی آورده و سیستم های پرداخت جایگزینی را ایجاد کنند

کشورهایی که در حال حاضر تحت تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارند و همچنین کشورهایی که از سوی واشنگتن احساس خطر می کنند، سعی می کنند از تسویه حساب به دلار آمریکا اجتناب و از انباشت ذخایر به دلار و یورو جلوگیری کنند و در صورت امکان، وجوه خود را از ایالات متحده و اتحادیه اروپا خارج کنند. این مسئله در حالی مطرح است که ریسک های ژئوپلیتیکی کشورها را مجبور می کند در معاملات خود به ارزهای ملی روی آورده و سیستم های پرداخت جایگزینی را ایجاد کنند.

همچنین، کشورهایی که نگران واردات تورم از امریکا و فدرال رزرو با انقباض پولی آن هستند، عرضه دلار را کاهش خواهند داد و مطابق با ساختار تجارت فرامرزی، به معاملات با قوی ترین ارز منطقه ای موجود خواهند پرداخت. در این راستا، تا اواخر سال ۲۰۲۱، یوان چین از نظر سهمی در معاملات بین‌المللی، در رتبه چهارم قرار گرفته بود.

در میان کشورهایی که از سالهای گذشته به دنبال استفاده از ارزهای محلی و منطقه ای و دلارزدایی بوده اند، ادغام فضای اوراسیا از طریق تلاش‌های انجمن‌های بزرگ منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای و آسه‌آن می‌تواند ایجاد یک فضای اقتصادی، مالی، سرمایه‌گذاری و انرژی را در سراسر قاره بر اساس انجام مبادلات با ارزهای ملی کشورهای عضو تقویت کند؛ در حالی که مشارکت استراتژیک عمیق تر در بریکس نیز، استفاده از مبادلات با ارزهای ملی را در سه قاره گسترش خواهد داد.

روند حرکت به سمت دلارزدایی در اتحادیه اوراسیا در سالهای اخیر آغاز شد، به گونه ای که این امر سیاست پولی داخلی را کارآمدتر کرده و همچنین می تواند یکپارچگی اقتصادی در فضای اوراسیا را تسهیل نماید

روند حرکت به سمت دلارزدایی در اتحادیه اوراسیا در سالهای اخیر آغاز شد، به گونه ای که این امر سیاست پولی داخلی را کارآمدتر کرده و همچنین می تواند یکپارچگی اقتصادی در فضای اوراسیا را تسهیل نماید. با وارد شدن چند شوک خارجی نامطلوب بر کشورهای عضو در سالهای گذشته، اتحادیه مجبور به اعمال تغییرات نهادی شد و هر کشوری از ابزارهای خاص خود برای دستیابی به اهدافی چون نرخ ارز انعطاف‌پذیرتر و اقداماتی در برابر تورم، استفاده کرد، زیرا دلاری شدن، هماهنگ کردن سیاست های پولی اتحادیه اوراسیا را دشوارتر و آنها را در برابر فشارهای خارجی و شرایط نامطلوب بازار آسیب پذیر خواهد کرد.

بر همین اساس باید توجه داشت که ایجاد یکپارچگی اقتصادی نزدیک‌تر میان اعضا و غلبه بر چالش‌های اقتصادی و نهادی در سطح ملی و همچنین هماهنگی سیاست‌های کلان اقتصادی کشور به کشور در اسناد بین‌ دولتی اتحادیه با حوزه ارزی در هم تنیده است. بنابراین، دلارزدایی از اقتصادهای اوراسیا مهم ترین اقدامی بوده که کشورهای عضو به رهبری روسیه در پیش گرفته اند.

در سال ۲۰۲۲ به دلیل تحریم روسیه مشکلات تجاری برای اعضای اتحادیه پدیدار شد. اما با این حال، مشکلات داخلی ایجاد نکرد، زیرا تجارت با روبل روسیه معمولاً در بین کشورهای عضو اتحادیه قابل انتقال است. بر همین اساس، با توجه به دشوار شدن تجارت، یک راه حل واضح تشکیل یک ارز دیجیتال برای اتحادیه اوراسیا است که احتمالاً توسط روبل به عنوان پیشرو پشتیبانی می شود.

در همین راستا، مذاکرات در حال انجام است، هرچند که ممکن است راه حلی برای این کار در سال ۲۰۲۳ پیدا نشود. با این حال، روسیه آزمایش‌های روبل دیجیتال را تا ماه آوریل ادامه می‌دهد، در حالی که انتظار می‌رود مبادلات ارزهای دیجیتال از سه ماهه دوم سال جاری در روسیه ایجاد شوند. همچنین قرار است ارزهای اتحادیه اوراسیا، از اوایل سال در صرافی مسکو (MOEX) معامله شوند تا انعطاف پذیری بیشتری ایجاد کنند.

اوراسیا یک عامل کلیدی برای غلبه بر تحریم‌های اقتصادی است که روسیه برای جبران از دست دادن بازارهای غربی، باید تجارت با اتحادیه اوراسیا و دیگر تجارت آسیایی را تقویت کند

بر همین اساس، می توان انتظار داشت که روسیه در زمانی که ریاست اتحادیه را بر عهده دارد، یک رهبری پویا ارائه دهد. در واقع، روسیه برای جبران از دست دادن بازارهای غربی، باید تجارت با اتحادیه اوراسیا و دیگر تجارت آسیایی را تقویت کند.

وابستگی متقابل اقتصادهای اوراسیا به این معنی است که هیچ یک از آنها در زمان انزوای روسیه توسط غرب، رویگردانی از این پروژه را انتخاب نکرده اند. در واقع، اوراسیا یک عامل کلیدی برای غلبه بر تحریم‌های اقتصادی است که روسیه می‌تواند و باید از آن استفاده کند.

از طرفی، به دلیل فشار تحریم‌ها، روسیه به‌ منظور جلوگیری از شوک‌ های بیشتر عرضه، تورم و حفظ تقاضا، ممکن است تا ۱ مارس ۲۰۲۳، رعایت استانداردهای اتحادیه اوراسیا را که در مورد واردات موافقت کرده بود، به حالت تعلیق درآورد.

حال، با توجه به تغییرات کنونی در ژئوپلیتیک جهانی، این احتمال وجود دارد که اتحادیه اوراسیا به عنوان بستری در نظر گرفته شود که به یک اتحاد استراتژیک و بالقوه گسترده تر فرصت ظهور داده شود؛ در حالی که ریاست روسیه در سال ۲۰۲۳ برای اطمینان از تحقق این امر طراحی خواهد شد.