نفوذ چین در محیط متغیر آسیای مرکزی؛ آیا پکن نفوذ روسیه را به چالش می کشد؟

بازار؛ گروه بین الملل: از زمان جنگ اوکراین، نفوذ پکن در اوراسیا در حال گسترش است. اما در حالی که کاهش نقش مسکو در صحنه جهانی فرصت بی‌سابقه‌ای را برای پیشرفت چین فراهم می‌کند، هنوز مشخص نیست که آیا پکن آماده مدیریت سطح فزاینده عدم اطمینان در آسیای مرکزی است یا خیر.

بر اساس گزارش سال ۲۰۲۲ بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD)، اثرات منفی کووید-۱۹ بر بافت اجتماعی و اقتصادی پنج کشور آسیای مرکزی - قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان - مهار شده است. این اقتصادها انعطاف پذیری بالایی از خود نشان می دهند و بانک اروپایی بازسازی و توسعه انتظار دارد تولید ناخالص داخلی منطقه ۴.۳ درصد در سال ۲۰۲۲ و ۴.۸ درصد در سال ۲۰۲۳ رشد کند.

در عین حال، عدم قطعیت های امنیتی علیه پکن که تعامل اقتصادی خود را در منطقه گسترش می دهد، سنگینی می کند. در ژانویه ۲۰۲۲، اعتراضات قزاقستان را فرا گرفت و وضعیت امنیتی کلی در آسیای جنوبی و مرکزی بدتر شد.

در سال ۲۰۲۱، طالبان در افغانستان به قدرت بازگشتند. بدتر شدن بحران انسانی که بر جمعیت محلی افغانستان تأثیر می گذارد، با خطر استفاده سازمان های تروریستی از این کشور به عنوان سکوی پرشی برای اقدامات خشونت آمیز در آسیای مرکزی تشدید می شود.

بحران در خارج از کشور نزدیک چین، نشانه بدی برای برنامه های اتصال جهانی طرح یک کمربند یک جاده (BRI) این کشور است. تصادفی نیست که اولین سفر دولتی شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به خارج از چین از زمان شیوع بیماری همه گیر، به قزاقستان و پس از آن سفر به شهر سمرقند ازبکستان برای نشست سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) بود

بحران در خارج از کشور نزدیک چین، نشانه بدی برای برنامه های اتصال جهانی طرح یک کمربند یک جاده (BRI) این کشور است. تصادفی نیست که اولین سفر دولتی شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به خارج از چین از زمان شیوع بیماری همه گیر، به قزاقستان و پس از آن سفر به شهر سمرقند ازبکستان برای نشست سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) بود.

سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ به عنوان کنفرانس چین، روسیه و کشورهای سابق آسیای مرکزی متولد شد، به یک پلتفرم برجسته برای ترویج دیدگاه پکن برای نظم جهانی چند قطبی و مقابله با نفوذ غرب در آسیا و خاورمیانه تبدیل شده است.

در سال ۲۰۱۳، زمانی که شی طرح یک کمربند یک جاده را در دانشگاه نظربایف در آستانه راه‌اندازی کرد، قزاقستان کشوری متفاوت بود و آسیای مرکزی منطقه‌ای متفاوت

در سال ۲۰۱۳، زمانی که شی طرح یک کمربند یک جاده را در دانشگاه نظربایف در آستانه راه‌اندازی کرد، قزاقستان کشوری متفاوت بود و آسیای مرکزی منطقه‌ای متفاوت. سیاست قزاقستان از زمان شورش های خونین ژانویه ۲۰۲۲ در حالت بهبودی قرار گرفته است.

توازن قوای منطقه نیز تغییر کرده است و چین این فرصت را دارد که به جای روسیه بسیار ضعیف شده، نقش پیشرو ایفا کند. اقلیت قومی روس در قزاقستان از زمان استقلال از اتحاد جماهیر شوروی به عنوان بهانه ای بالقوه برای نفوذ روسیه در نظر گرفته شده است.

جای تعجب نیست که شی در دیدار با توکایف پیشنهادهای همکاری اقتصادی و امنیتی را تکرار کرد و بر حمایت چین از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی همسایه خود تاکید کرد.

پکن به پنج کشور آسیای مرکزی چتر امنیتی ارائه نمی دهد که بتوانند با اطمینان به آن اعتماد کنند. طغیان بی‌سابقه رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان هنگام خطاب قرار دادن پوتین در نشست سران آسیای مرکزی – روسیه در آستانه، تردید چندانی در مورد درک تغییر قدرت منطقه‌ای باقی نمی‌گذارد، با این حال پکن به عنوان ضامن امنیت منطقه وارد عمل نمی‌شود

در عین حال، پکن به پنج کشور آسیای مرکزی چتر امنیتی ارائه نمی دهد که بتوانند با اطمینان به آن اعتماد کنند. طغیان بی‌سابقه رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان هنگام خطاب قرار دادن پوتین در نشست سران آسیای مرکزی – روسیه در آستانه، تردید چندانی در مورد درک تغییر قدرت منطقه‌ای باقی نمی‌گذارد، با این حال پکن به عنوان ضامن امنیت منطقه وارد عمل نمی‌شود.

حمایت از وضعیت موجود و مبارزه با «سه شر» تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی همچنان در دستور کار پکن قرار دارد. در سخنرانی افتتاحیه شی در بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین در ۱۶ اکتبر، نقش سازمان همکاری شانگهای به عنوان مهمترین عامل برای ثبات منطقه معرفی شد. هیچ نشانه دیگری در مورد برنامه های پکن برای آسیای مرکزی آشکار نیست.

با تغییر تمرکز واشنگتن به هند و اقیانوس آرام و جنگ جاری در اوکراین، آسیای مرکزی به دنبال حمایت از شرق است. از این نظر، پکن همچنان در حال گسترش ارتباطات منطقه است. یک پروژه راه آهن جدید وجود دارد که قرقیزستان را به ازبکستان متصل می کند. اتصال ریلی دیگر - به ایران و قفقاز - دسترسی به خطوط دریایی را برای کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی فراهم می کند.

نقش شرکت های امنیتی خصوصی چین (PSC) در حفاظت از پرسنل و زیرساخت های چینی در امتداد طرح یک کمربند یک جاده شایسته توجه ویژه است

گسترش ردپای امنیتی پکن به همکاری های دوجانبه با هدف ارتقای کنترل و امنیت مرزها محدود می شود. این امر به ویژه در مورد قرقیزستان و تاجیکستان - دو کشور با مرزهای ناامن که توسط گروه‌های افراطی و سازمان‌های جنایتکار فراملی که فعالیت‌های قاچاق آنها شامل مواد مخدر، اسلحه و افراد است، صدق می کند.

فراتر از مانورهای امنیتی سالانه سازمان همکاری شانگهای، پکن گشت زنی مشترک مرزی و برنامه های آموزشی نظامی مرتبط با انتقال تجهیزات نظامی را تأیید می کند. نقش شرکت های امنیتی خصوصی چین (PSC) در حفاظت از پرسنل و زیرساخت های چینی در امتداد طرح یک کمربند یک جاده شایسته توجه ویژه است.

از پاکستان تا آسیای مرکزی، شرکت های امنیتی خصوصی چینی در حال گسترش حضور خود به عنوان یک جایگزین امنیتی هستند، زمانی که پکن تمایلی به استقرار ارتش آزادیبخش خلق در خارج از مرزهای ملی ندارد

از پاکستان تا آسیای مرکزی، شرکت های امنیتی خصوصی چینی در حال گسترش حضور خود به عنوان یک جایگزین امنیتی هستند، زمانی که پکن تمایلی به استقرار ارتش آزادیبخش خلق در خارج از مرزهای ملی ندارد.

باید گفت بازی بزرگ امروز دیگر مسابقه شطرنج قرن نوزدهمی بین امپراتوری بریتانیا و تزار نیست، بلکه در این بازی بازیکن وقت خود را صرف محاصره حریف و خفه کردن هر حرکت دیگری می کند.