بازار؛ گروه بین الملل: علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو که اخیرا به ترکمنستان سفر کرده است در دیدار با رشید مردوف، وزیر خارجه این کشور بر توسعه همکاری‌ها در حوزه ساخت نیروگاه‌ها تاکید کرده و خواستار افزایش مبادله برق میان تهران و عشق آباد شده است.
سفر محرابیان به ترکمنستان در حالی صورت می گیرد که از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، ایران با تمرکز بر همکاری های شرق محور، گسترش تعاملات و مراودات سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه و به ویژه همسایگان را در دستور کار خود قرار داده است.
از سرگیری تبادل انرژی بین ایران و ترکمنستان، امکان ترانزیت برق ترکمنستان، توسعه همکاری‌ها درزمینه انرژی، لایروبی و ساماندهی رودخانه‌های هریرود و اترک و تعامل ایران و ترکمنستان درتهیه موافقتنامه سه جانبه همکاری ایران، ترکمنستان و افغانستان در خصوص رودخانه هریرود، از جمله محورهای مذاکره دو طرف طی سفر اخیر محرابیان به عشق آباد بوده است.
رجب مرادوف، وزیر انرژی ترکمنستان نیز در دیداری با محرابیان ضمن ابراز رضایت از سطح مناسبات دو کشور به‌ویژه در حوزه انرژی، اعلام کرده است که کشورش خواستار سواپ برق از طریق ایران به کشورهایی همانند ترکیه، ارمنستان و گرجستان است. وی ایران را "همکار استراتژیک" ترکنستان خواند
از سوی دیگر، دو طرف درباره تمدید قرارداد واردات برق ایران از ترکمنستان در سال ۲۰۲۳ میلادی به تفاهم رسیدند. توافق بر سر روش‌های پرداخت بدهی‌های برقی کشور ترکمنستان به ایران و احداث خط سوم شبکه سرخس- ماری- مشهد که افزایش تبادلات برقی دو کشور را در پی خواهد داشت، از دیگر محورهای مذاکره دو طرف بوده است.
این در حالی است که ایران بسیاری از تجهیزات برقی مورد نیاز ترکمنستان از جمله انواع سیم، کابل، کنتور برق و توربین را به این کشور صادر می کند که کیفیت این کالاهای برقی بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
همچنین با توجه به تمایل ترکمنستان برای ساخت نیروگاه توسط شرکت های ایرانی، دولت میتواند با فراهم کردن زمینه های لازم برای استفاده از توانمندی و قابلیت های عظیم بخش خصوص و شرکت های فنی مهندسی دراین زمینه استفاده کند
رجب مرادوف، وزیر انرژی ترکمنستان نیز در دیداری با محرابیان ضمن ابراز رضایت از سطح مناسبات دو کشور به‌ویژه در حوزه انرژی، اعلام کرده است که کشورش خواستار سواپ برق از طریق ایران به کشورهایی همانند ترکیه، ارمنستان و گرجستان است. وی ایران را "همکار استراتژیک" ترکنستان خواند.
همچنین با توجه به تمایل ترکمنستان برای ساخت نیروگاه توسط شرکت های ایرانی، دولت میتواند با فراهم کردن زمینه های لازم برای استفاده از توانمندی و قابلیت های عظیم بخش خصوص و شرکت های فنی مهندسی دراین زمینه استفاده کند.
ایران اکنون توانایی ساخت نیروگاه در کشورهای همسایه را دارد و در بیشتر آنها یا درحال ساخت است یا در دست اقدام برای ساخت قرار دارد که از جمله آنها میتوان به ساخت نیروگاه سه هزار واتی رومیله در عراق اشاره کرد. همچنین ایران و ترکمنستان پیش تر در خصوص ساخت نیروگاه برق ۴۰۰ کیلو واتی در شهر مرزی ماری (در ترکمنستان) در نزدیکی سرخس توسط پیمانکاران ایرانی که برق آن به ایران صادر خواهد شد، توافق کرده بودند
در همین زمینه سال گذشته، عباس علی آبادی، مدیرعامل گروه صنعتی مپنا اعلام کرده بود که ایران درحال مذاکره با برخی کشورها برای ساخت نیروگاه های حرارتی با مقیاس ۵هزار مگاوات برای آنها است.
ایران اکنون توانایی ساخت نیروگاه در کشورهای همسایه را دارد و در بیشتر آنها یا درحال ساخت است یا در دست اقدام برای ساخت قرار دارد که از جمله آنها میتوان به ساخت نیروگاه سه هزار واتی رومیله در عراق اشاره کرد. همچنین ایران و ترکمنستان پیش تر در خصوص ساخت نیروگاه برق ۴۰۰ کیلو واتی در شهر مرزی ماری (در ترکمنستان) در نزدیکی سرخس توسط پیمانکاران ایرانی که برق آن به ایران صادر خواهد شد، توافق کرده بودند.
شایان ذکر است که ترکمنستان در حال حاضر به ایران، قرقیزستان، ازبکستان و افغانستان صادرات برق دارد، این در حالی است که بازار تامین برق افغانستان سالها در دست ایران بود، اما متاسفانه در طی سال های اخیر و به علت سومدیریت، فقدان برنامه ریزی صحیح و عدم ارتقای شبکه برق، ایران در حال حاضر تنها بخش اندکی از برق افغانستان را تامین میکند.
ظرفیت صادرات برق ایران نزدیک به ۱۵۰۰-۱۶۰۰ مگاوات است و ظرفیت واردات نزدیک به ۵۰۰ مگاوات است. در حال حاضر ایران حدود ۱۴۰ مگاوات برق از ترکمنستان وارد میکند. افغانستان و پاکستان عراق از مشتریان عمده برق ایران هستند و ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان نیز از با ایران تبادلات برقی دارند.
سال گذشته آرش کردی، مدیر عامل شرکت توانیر اعلام کرده بود که خط دوم انتقال برق از ترکمنستان به مدار آمده است که همین امر موجب افزایش واردات برق از این کشور شده است کاهش روزانه یک میلیون لیتری مصرف سوخت در کشور شده است. در حال حاضر ایران حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰مگاوات برق وارد میکند و عمدتا این واردات از ترکمنستان و ارمنستان است.
ایران با موقعیت ژئوپلیتیک قابل توجه خود، منابع گسترده انرژی و استقرار در کریدور شمال–جنوب میتواند به هاب انرژی در دنیا تبدیل شود که البته لازمه این امر مدیریت صحیح و برنامه ریزی است. به عقیده کارشناسان این بعد فیزیکی و جغرافیایی ایران می تواند در واقع امتیازی برای کشورمان از منظر هزینه صادرات پایین تر است و به بیان دیگر، ایران قادر است هزینه تمام‌شده کمتری برای صادرات برق داشته باشد که البته مستلزم عملیاتی کردن پروژه های برقی است
در دولت سیزدهم، توسعه تبادلات برقی و تجارت انرژی الکتریکی ایران با دیگر کشورها با رویکرد تامین نیاز داخلی کشور در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد، به گونه‌ای که در اوج بار مصرف برق اقدام به واردات و در سایر ایام، صادرات برق در دستور کار است.
شایان ذکر است که ایران با موقعیت ژئوپلیتیک قابل توجه خود، منابع گسترده انرژی و استقرار در کریدور شمال–جنوب میتواند به هاب انرژی در دنیا تبدیل شود که البته لازمه این امر مدیریت صحیح و برنامه ریزی است. به عقیده کارشناسان این بعد فیزیکی و جغرافیایی ایران می تواند در واقع امتیازی برای کشورمان از منظر هزینه صادرات پایین تر است و به بیان دیگر، ایران قادر است هزینه تمام‌شده کمتری برای صادرات برق داشته باشد که البته مستلزم عملیاتی کردن پروژه های برقی است. ایران در شرایط رقابتی با توجه به فاکتور قیمت و مسافت، میتوانند تبدیل به تامین کننده اصلی انرژی شود. همچنین با توجه به تمایل ترکمنستان به سواپ برق از طریق ایران به ترکیه، ارمنستان و گرجستان که به علت وجود مرزهای گسترده ایران با شمار زیادی از کشورهای همسایه است، لازم است این فرصت غنیمت شمرده شود و ایران با تامین زیرساخت و روساخت لازم، گسترش شبکه برق و نوسازی شبکه نقل و انتقال برق در این زمینه گام های مورد نیاز را بردارد.
در این راستا، علاوه بر تامین نیازهای مصارف داخلی تامین، ایران میتواند با برنامه ریزی برای بهینه سازی مصرف داخلی با احداث خطوط انتقال شبکه برق در زمینه صادرات هم از سایر کشورهای همسایه پیشی بگیرد.
ترانزیت برق یکی از فرصت ها و ظرقیت های مغفول مانده در ایران است و بر این اساس میتوان از ترانزیت برق وارداتی به کشورهای همجوار در فصول کم بارش و سرد استفاده و در فصول گرم نسبت به تامین بخشی از برق مورد نیاز کشور از محل تهاتر هزینه ترانزیبت با انرژی دریافتی اقدام کرد.
در همین زمینه ایران باید با برنامه ریزی صحیح و ایجاد تزاز مناسب در زمینه ارتقای شبکه برق از امتیاز ویژه ژئوپلیتیک و جغرافیایی خود بهره مند شود و علاوه بر تامین نیاز داخلی با ترانزیت برق به سایر کشورهای همسایه و افزایش سهم خود در تامین برق این کشورها به هاب انرژی منطقه تبدیل شود که سالها در رویای آن بوده است و شاهد تکرار تجربیات تلخی در زمینه از دست دادن بازار کشورها نباشد.
افزایش صادرات برق مزیت های مختلفی برای کشورمان خواهد داشت که ازجمله آنها می توان به افزایش وابستگی کشورهای منطقه و همسایه به برق ایران و مهیا کردن بستر اتصال شبکه برق ایران به دیگر مناطق جهان نظیر اتصال خطوط انتقال به روسیه، اروپا، شمال آفریقا و احداث خطوط دریایی به کشورهای حاشیه خلیج فارس است.
علاوه بر این، افزایش صادرات برق از ایران به کشورهای همسایه، به معنی کسب درآمدهای بیشتر ارزی بوده که بر این مورد،می توان شکل گیری بازارهای برق منطقه ای را هم افزود. اما چالش هایی نظیر واقعی نبودن قیمت برق، فرسودگی شبکه نیروگاهی، اتلاف برق در شبکه تولید وتوزیع وافزایش مصرف برق ازجمله دست اندازهای افزایش صادرات برق ایران به خارج از کشور است.
صادرات و واردات ایران و ترکمنستان
خرداد سال جاری ، روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک گفت: از ابتدای دولت سیزدهم بیش از یک میلیون و ۱۴ هزار تن کالا به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار بین ایران و ترکمنستان تبادل شد که با رشد ۷۹.۴ درصدی همراه بوده است.
تجارت غیر نفتی کشور بااین کشور از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم و از اول شهریور ماه ۱۴۰۰ تا پایان اردیبهشت امسال، یک میلیون و ۱۴ هزار و ۴۷۴ تن کالا به ارزش ۲۹۹ میلیون و ۷۲۸ هزار و ۵۳۵ دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد نزدیک به هشتاد درصدی را تجربه کرده است.
وی افزود: سهم صادرات کالاهای ایرانی از این میزان تجارت غیرنفتی ۹۸۷ هزار و ۷۵۵ تن به ارزش ۲۷۶ میلیون و ۶۳۷ هزار دلار بوده است و واردات ۹ ماهه کشور از ترکمنستان نیز یه رقم ۳۵ هزار و ۷۱۹ تن کالا به ارزش ۲۳ میلیون و ۹۱ هزار و ۴۸۶ دلار رسیده است.
لبنیات، محصولات باغی و کشاورزی، سبزی و صیفی‌جات، خشکبار، مواد غذایی، آب میوه، شیرینی و شکلات، مصالح ساختمانی، مواد معدنی، شوینده ها و محصولات بهداشتی و آرایشی، روغن های صنعتی، قیر، مواد شیمیایی، مشتقات نفتی، محصولات پتروشیمی، انواع اسانس، کف پوش ها، محصولات آهنی، محصولات صنعتی، لوازم خانگی، ظروف، وسایل آشپزخانه، پوشاک، کیف و کفش، کاغذ، پارچه، نخ، لوازم الکترونیکی، صنایع دستی، لوازم التحریر و لوازم بازی کودکان از مهمترین کالاهای صادره ایران به ترکمنستان در ۹ماه اخیر بودند و در مقابل پارچه، پنبه، پشم، نخ، حبوبات، کنجد، مواد معدنی، تسمه و اجزا و قطعات صنعتی در طی این مدت از ترکمنستان وارد شده است.
نتیجه
با توجه به نزدیکی جغرافیایی ایران و ترکمنستان و روند رو به گسترش همکاری های اقتصادی دو کشور از جمله مبادلات انرژی الکتریکی، ایران لازم است با بهره گیری از تمامی پتانسیل ها و ظرفیت های خود و همچنین فراهم آوردن روساخت و زیرساخت مانند نوسازی و ارتقای شبکه برق و شبکه نیروگاهی گام های لازم را برای افزایش صادرات برق به ترکمنستان و سایر کشورهای منطقه بردارد و سهم خود را در میزان تامین برق کشورهای متقاضی از جمله عراق، اقغانستان و پاکستان و سایر کشورهای همسایه افزایش دهد و با اتصال شبکه برق خود به سایر کشورها اقدام به ایجاد بازار برق منطقه ای کند.
ایران همچنین قادر است با همکاری در زمینه سواپ برق با کشورهای کشترک المنافع از جمله ترکمنستان اقدام به ارزآوری ملی بیشتر و رهایی از تنگناهای اقتصادی به واسطه تحریم های ناعادلانه غرب کند که تمامی موارد فوق مستلزم برنامه ریزی های صحیح میان مدت و دراز مدت و مدیریت کارآمد است.
نظر شما