بازار؛ گروه بین الملل: صنعت پتروشیمی از جمله صنایع نسبتا نو اما درآمدزا در سراسر جهان به حساب می آید که بسیاری از کشورهای غیر نفتی نیز برای توسعه زیرساخت های لازم برای رونق بخشیدن به این صنعت درآمدزا، تلاش گسترده ای طی سال های اخیر به کار بسته اند.
از سوی دیگر، رشد فناوری های نوین همچون تکنولوژی نانو در صنایع نفتی و همچنین توسعه اقتصاد دیجیتال در زمینه فروش و بازاریابی آنلاین بین المللی برای محصولات پتروشیمی، کمک شایانی به این صنعت کرده که نمی توان از نقش آنها نیز غافل شد.
صنایع نفتی ایران نیز طی سال های اخیر و با تکیه بر دانش و فناوری تولید مشتقات نفتی در کشور، پیشرفت خوبی در تولید محصولات پتروشیمی داشته که این محصولات سهم بسزایی در توسعه صنایع وابسته همچون صنایع ساختمانی، داروسازی، کشاورزی، نساجی، موارد آرایشی و بهداشتی و ... بر عهده دارند.
اما در توسعه هریک از صنایع، دو بخش را باید مد نظر قرار داد که عبارتند از توسعه زیرساخت ها و دانش لازم برای ایجاد پویایی در آن صنعت و توسعه بازارهای هدف برای فروش این محصولات که از طریق مطالعات هدفمند و دقیق بازار قابل حصول هستند. باید به یاد داشت که بخش دوم، یعنی توسعه بازار همواره حتی از بخش نخست نیز مهمتر است؛ چراکه هدف نهایی از تولید، همواره فروش و کسب درآمد است.
با اینحال، به نظر می رسد طی سال های گذشته، از طرفیت حداکثری در توسعه بازارهای بین المللی به ویژه برای فروش محصولات پتروشیمی استفاده نشده و بخش مهمی از این ظرفیت همچنان مغفول مانده است که بخشی از این معضل به کم کاری و سوء مدیریت داخلی و بخش بزرگتری از آن نیز به اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران و عدم توانایی متخصصان بازار در توسعه صادرات کشور از جمله صنایع پتروشیمی است.
هند، بازاری بزرگ برای محصولات پتروشیمی ایران
هندوستان پس از چین، دومین هاب باری و صادرکننده آسیا و همچنین دومین بازار مصرف این قاره به حساب می آید. تا جاییکه در بسیاری از موارد، به دست آوردن بازار این کشور به تنهایی می تواند کارگاه ها و کارخانه های ایرانی را از یافتن بازارهای دیگر بی نیاز نماید. با اینحال، به دلیل تحریم های اقتصادی وضع شده علیه ایران طی سال های اخیر، تجار و متخصصین بازار ایرانی نتوانسته اند آنطور که باید، از ظرفیت های هندوستان برای توسعه صادرات محصولات ایرانی استفاده کنند.
محمد حسن دیده ور، عضو اتاق بازرگانی ایران و هند در خصوص صادرات محصولات پتروشیمی ایران به هند می گوید: کالاهای صادراتی ایران به هند در ۹ ماهه نخست سال میلادی در ۲۴۶ تعرفه ۸ رقمی معادل ۴.۱۴ تن به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار بوده که تنها ۱۵ قلم از میزان مذکور، ۷۰ درصد از ارزش صادرات به هند را تشکیل می‌دهد و صادرات متانول و آمونیاک بدون آب در صدر آنها قرار دارد. صادرات متانول و آمونیاک بدون آب به هند ارزشی معادل ۹۹ میلیون دلار دارند. پس از محصولات مذکور، محصولات آهنی و اسفنجی، پسته با پوست تازه و خشک، تلوئن،اوره و ورق فولادی در رده های بعدی صادرات به هند قرار دارند. عمده ترین مبادلات تجاری دو کشور حول محور برنج است و امیدواریم که تراز تجاری این تبادلات به سود ایران سنگینی کند زیرا ما در حال حاضرعملا برنج صادر کرده و کالاهای نفتی و پتروشیمی ما درصدی اندکی از واردات هند را به خود اختصاص می‌دهد که این مسئله عدم توازن ایجاد می‌کند.
احمدعلی خلیل نژادی نیز به مقام ششم هند در تولید محصولات شیمیایی و مقام سوم این کشور در تولید محصولات پلیمری اشاره کرده و می گوید: داده های بازرگانی بین المللی نشان می دهد که تولید، توزیع، تجارت و مصرف محصولات شیمیایی اولیه از قبیل کود، رنگ، روغن جلا، شیشه، عطر و دارو بخش عمده ای از اقتصاد هند را در بر می‌گیرد. این کشور تولید کننده بیش از ۷۰ هزار محصول شیمیایی در صنایع مختلف است.
هدفگذاری هند برای تبدیل شدن به هاب پتروشیمی آسیا
پیش از پرداختن به این موضوع، بهتر است بدانیم که متوسط سرانه مصرف محصولات پتروشیمی در جهان، ۳۷ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال ۲۰۲۰ تخمین زده شده به همین موضوع می تواند نشانگر اهمیت این صنعت و لزوم توسعه آن باشد. همچنین بر اساس آمارهای موجود، پیش بینی می شود که این میزان تا بیست سال آینده به چند برابر این رقم افزایش یابد.
موسسه تحقیقاتی «کارنی» هند اخیرا با انتشار گزاشی پیش بینی کرده که این کشور به زودی، به هاب اصلی محصولات پتروشیمی آسیا و بزرگترینب ازار مصرف این محصولات بدل خواهد شد. البته بخشی از این مثبت نگری هندی ها ناشی از اعمال سیاست های سختگیرانه زیست محیطی توسط دولت چین طی سال های اخیر است که فعالیت واحدهای تولیدی پتروشیمی را به شدت محدود کرده و هند طی این مدت در حال تبدیل شدن به جایگزین چین در آسیا است.
لذا در حال حاضر، دولت و بخش خصوصی هند به دنبال تبدیل شدن به یکی از تولید کنندگان محصولات پتروشیمی و پلیمری با اتکا به فناوری و نیروی کار ارزان خود هستند تا بتوانند این صنعت را به یکی از منابع اصلی درآمد ملی این کشور تبدیل نمایند.
اما تبدیل شدن هند به هاب تولید کننده پتروشیمی آسیا به سادگی محقق نخواهد شد. نخست اینکه قیمت نفت به عنوان ماده اصلی صنایع پتروشیمی طی ماه های گذشته بار دیگر رو به صعود گذاشته و بر اساس پیش بینی های فعالان وال استریت، احتمال حرکت قیمت ها به بالای ۱۰۰ دلار تا پایان سال زیاد است.
از سوی دیگر، تقاضای نفت درهند با توجه به رشد صنایع و جمعیت این کشور در حال افزایش بوده و بر اساس برآوردهای دولت این کشور، مصرف سوخت هند تا سال ۲۰۳۰ تا حد زیادی افزایش خواهد یافت. باید در نظر داشت که بر اساس برنامه های دهلی نو، محل تامین نفت مورد نیاز برای توسعه صنایع پتروشیمی، از مازاد نفت وارداتی این کشور بوده و در صورت قرار گرفتن شاخص ها در محدوده تقاضای بیش از حد، علاوه بر افزایش قیمت نفت در بازار داخلی این کشور، تولید محصولات پتروشمی نیز بر همین اساس مقرون به صرفه نخواهد بود. لذا واردات مواد اولیه و پایه صنایع پتروشیمی برای هند طی سال های آتی بسیار ضروری خواهد بود که ایران یکی از بهترین محل های تامین این مواد به حساب می آید. بنا بر ادعای نشریه «اکسپرس تریبیون» هند، حجم بازار محصولات پتروشیمی طی سال های آتی به بیش از ۵ تریلیون دلار افزایش خواهد یافت که در صورت برنامه ریزی صحیح و بازاریابی مناسب، سهم ایران از این بازار بسیار بزرگ خواهد بود.
مشکلات پیش رو در صادرات محصولات پتروشیمی به هند
علیرغم تمامی مزایای ذکر شده برای صادرات محصولات پتروشیمی ایران، همچنان مشکلات بزرگی بر سر راه وجود دارند که کار صادرات این دسته از محصولات را بسیار دشوار می سارند. نخستین مشکل پیش روی تحریم های اقتصادی غرب به ویژه آمریکا بوده که تجار هندی را از معامله با ایران بر حذر می دارد. در تازه ترین اقدام تحریمی علیه ایران، وزارت خزانه داری آمریکا هفته گذشته (۱۷ نوامبر) با انتشار بیانیه ای رسمی از تحریم ۱۳ شرکت که اکثر آنها در چین، امارات و هنگ کنگ قرار دارند خبر داد که بنابر ادعای این وزارتخانه، در معاملات محصولات پتروشیمی ایران نقش دارند. حقیقت امر این است که علیرغم تمامی شعارهای مطرح شده، نمی توان از چنگ تحریم ها و رصد دائم نهادهای آمریکایی و اروپایی مربوطه فرار کرد.
علیرغم شکل گیری تحریم های اقتصادی گسترده طی سال های اخیر، بسیاری از شرکت های خارجی حتی در اروپا و آمریکا نیز از همکاری تجاری با ایران ترسی نداشتند؛ تنها مشکل موجود اما به مساله نقل و انتقالات مالی باز می گشت که ایران به دلیل تحریم سوئیفت، راهکاری برای آن نداشت. اکنون نیز بزرگترین مشکل پیش روی صادرات محصولات پتروشیمی، همین مساله مبادلات مالی است که دست صادر کننده ایرانی را خواهد بست.
با اینحال، قدر مسلم اینکه با توجه به راه اندازی آزمایشی کریدور شمال – جنوب با هند، بهتر است مطالعاتی جامع روی بازار این کشور و نیازهای آن انجام شود. فراموش نکنیم که هند بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون نفر جمعیت داشته و این مقدار، بیش از ۲۰ درصد جمعیت کره زمین را تشکیل داده و از این حیث، یکی از بزرگترین پتانیل های پیش روی ایران محسوب می شود.
نظر شما