مرتضی صدیقیان کاشی- روزهای پایانی سال ۹۸ و آغازین سال ۹۹ را متأثر از مصائب همه‌گیری کوید -۱۹ سپری کردیم. ویروسی که بسیاری از پارادایم‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر زندگی بشر مدرن را هدف قرار داده است. به‌گونه‌ای که کیفیت زندگی مردم جهان، بعد از کرونا یکی از ابهامات اصلی امروز اندیشمندان است.
در شرایطی که به نظر نمی‌رسد با وجود گذشت چندماه از آغاز این پاندمی، درمان قطعی قابل دسترسی باشد و از این نظر تمام یافته‌های علمی و فناورانه بی‌اعتبار به حساب می‌آید اما واقعیت آن است که بشر قرن حاضر در نبرد با کرونا آن‌قدرها هم دست خالی نبود و فناوری در مهار و مدیریت این بیماری سهم بسزایی داشته است.
اگر کرونا در دهه ۸۰ یا ۹۰ میلادی آمده بود شاید ابتلا و تلفات به مراتب بیشتری نسبت به امروز را شاهد بودیم، چرا که توان و ظرفیت واحدهای تولیدی و صنعتی به‌منظور تأمین کمی و کیفی اقلام بهداشتی و دارویی در حد و اندازه دوران حاضر نبود. مضاف بر این‌که زیرساخت‌های استفاده از اینترنت نیز برای تضمین ارتباطات انسانی، آموزش مجازی، دورکاری کارکنان، تسهیل امور بانکی، تأمین مایحتاج شهروندان و آگاهی‌بخشی سریع و مؤثر که جملگی از الزامات پایبندی به فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه خانگی توسط شهروندان محسوب می‌شوند، به هیچ وجه مهیا نبود.
در میان تجارب کشورهای دیگر در مقابله با کرونا، تجربه ایران به واقع منحصر به فرد است؛ چرا که ایران نه فقط با کوید -۱۹ که با تحریم‌های بی‌سابقه و ظالمانه فناورانه، اقتصادی و … هم در نبردی جدی قرار دارد.
در شرایطی که کشور از محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های متعددی از فروش نفت گرفته تا مراودات مالی و حتی واردات اقلام دارویی و پزشکی رنج می‌برد اما بعد از چین و کره جنوبی، از اولین کشورهایی بود که توانست کرونا را در داخل مرزهای خود به طرز مؤثری کنترل کند.
در چنین شرایطی، کمتر کسی تصور می‌کرد که ایران بتواند شیوع این ویروس را مدیریت کند، در کنار هم‌افزایی منابع سازمان‌های دولتی، نظامی و غیردولتی و با تأکید بر ایثار ستودنی کادر درمانی در اقصی نقاط کشور، این فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان بودند که تا حد امکان نیازهای اصلی کشور به مواد ضدعفونی کننده، ماسک، کیت تشخیص، دارو و تجهیزات پزشکی را تأمین کردند.
آمار دفتر برنامه‌ریزی امور فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گواه آن است که هم‌زمان با شیوع کرونا بیش از ۴۰۰ شرکت فناور مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد به طراحی و ساخت انواع کیت‌ها و سامانه‌های تشخیص، تب‌سنج، تونل‌های ضدعفونی‌کننده و… روی آوردند و با تولید روزانه یک و نیم میلیون لیتر مواد ضدعفونی‌کننده و یک میلیون ماسک، نقش مهمی در کاهش نیاز کشور به واردات اقلام و تجهیزات بهداشتی و درمانی ایفا کرده‌اند.
در کنار این دستاوردهای فناورانه، اگر نقش و سهم استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناور بومی و ملی در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) را که در ایام قرنطینه دسترسی عموم مردم به کالاها و خدمات مورد نیاز از طریق اپ و سامانه‌های تحت وب تضمین کردند را نیز منظور و محاسبه کنیم، تصویری روشن از اراده و توان جامعه علم و فناوری ملت ایران در مواجهه‌ای سنگین با تحریم و کرونا را به نظاره خواهیم نشست؛ چشم‌اندازی که نوید بخش، مؤید و پیشران تمدن‌سازی ایران اسلامی مبتنی بر علم و فناوری خواهد بود.
اکنون، این سؤال مطرح است که وظیفه سیاست‌گذاران و مدیران عالی کشور در تغییر پارادایم اقتصادی حاکم از خام فروشی به فروش محصولات و خدمات فناورانه و دانش‌بنیان چیست؟ طبق آخرین آمار، ۹۲۰۰ شرکت فناور در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد کشور حضور دارند و پنج هزار شرکت از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نشان دانش‌بنیان گرفته‌اند.
این شرکت‌ها در سال گذشته بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد ریال فروش ریالی و بیش از ۱۰۰ میلیون دلار صادرات ارزی داشته‌اند که درصد قابل توجهی از درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی سال گذشته کشور را خدمات و محصولات فناورانه تشکیل داده است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت برای تقویت امنیت ملی و مقاوم‌سازی نظام اقتصادی کشور در برابر پسآمدهای کرونا و سایر بحران‌های اقتصادی فردا راهی جز برنامه‌ریزی، انسجام و اهتمام بیشتر با تمرکز بر تکمیل و توسعه زیست‌بوم فناوری و توسعه و تجاری‌سازی فناوری با محوریت نقش شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان نیست.
*کارشناس فناوری
نظر شما