علی دریایی؛ بازار: بررسی و پایش سیلاب ها در مازندران، ضرورت توجه به آبخیزداری و آبخوان داری برای حفظ پوشش گیاهی و تثبیت خاک و منابع طبیعی را در این استان الزامی می سازد تا از خسارت های کلان ناشی از سیلاب ها و فرسایش جلوگیری شود.
ساخت بندهای رسوب گیری، بذرکاری و نهال کاری، اقداماتی نظیر مدیریت چرا، ماکت بندی و تراس بندی از جمله شیوه های آبخیزداری و آبخوان داری است که بسته به شرایط مختلف به مرحله اجرا گذاشته می شود و روند روبه رشد فرسایش خاک با شدت ۹ تن در هکتار، اجرای طرح های پیشگیرانه نظیر آبخوان داری را ضروری می سازد.
اثرات بی توجهی به آبخوان داری
بررسی و پایش علل وقوع سیلاب های متعدد در مناطق مختلف مازنددران، استفاده غیراصولی از عرصه ها، تخریب و تجاوز به بستر رودخانه و منابع طبیعی را بیش از پیش هویدا می کند و نقش تغییرهای غیرمجاز کاربری و تراک زیاد جمعیت و رعایت نشدن طراحی آب شناسی نیز در این ین کم اهمیت نخواهد بود.
علاوه براین پایش ها نشان می دهد که وقوع هر سیلاب دستکم ۵۰۰ میلیارد تومان خسارت برجا می گذارد، درحالی که انجام هزینه هایی به مراتب پایین تر و اجرای طرح های آبخوان داری می توان از حجم گسترده خسارات بر زیرساخت های مختلف شهری کاست.
آبخیزداری و آبخوان داری علاوه بر پیشگیری از بروز خسارات و سیلاب ها در حل بحران آب که امروز مازندران نیز با آن دست و پنجه نرم می کند حائز اهمیت است، جلوگیری از فرسایش خاک و ناودی هزاران هکتار از عرصه های طبیعی از دیگر مزیت ها به شمار می رود.
شیوه های مختلف آبخیزداری
برای اجرای پروژه های آبخیزداری از شیوه های مختلف مکانیکی نظیر بندهای بتنی مسلح، سرشاخه گیر، بندهای سنگی و ملاتی و یا بیولوژیک و یا مدیریتی نظیر مدیریت چرا و قرق استفاده می شود و بررسی های نشان می دهد که در هرکجا به این طرح ها توجه شده، اثرات و رد سیلاب کمتر خود را نشان داده است.
وقوع بیش از ۶۰۰ میلی متر بارندگی درسال که بخش عمده آن در زمان های غیرکشاورزی و عدم نیاز به منابع آبی رخ می دهد، بروز سیلاب ها و روان آب ها و عدم مهار ۹۰ درصدی آن، آبخیزداری را به عنوان بهترین وعلمی ترین شیوع مدیریت پایدار منابع آبی مطرح می کند. از سوی دیگر نامناسب بودن پراکنش زمانی و مکانی بارش ها موجب شده تا مدیریت آبخیزداری به عنوان گزینه اساسی رفع بحران های طبیعی روی میز قرار گیرد.
جلوگیری از خسارت سیلاب در اراضی پایین دست، افزایش سطح زیر کشت و افزایش تولید در محصولات از جمله اهداف طرح های آبخیزداری که با انجام فعالیت های بیومکانیکی، بیولوژیکی و مکانیکی تلاش دارد به حفاظت از منابع آب و خاک برای نسل های آینده بچردازد.
نقش جوامع محلی در آبخیزداری
بررسی های نشان می دهد که مدیریت و اجرای طرح آبخیزداری بدون توجه به نقش جوانع محلی و مشارکت آنان در حفظات و احیای منابع طبیعی امری بیهوده به نظر می رسد، از این رو باید به استفاده از سرمایه های انسانی و اجتماعی برای صیانت از منابع طبیعی در قالب طرح های آبخوان داری توجه ویژه شود و مدیریت مبتنی بر جامعه محلی در توفیق طرح های آبخیزداری تاثیر بسزایی دارد.
وقوع حوادث و سیلاب ها و پدیده های طبیعی در سال های گذشته در مازندران بیانگر آن است که مدیریت آبخیزداری و توجه به طرح های پیشگیرانه در کانون توجه قرار نگرفته است و این مسئله سبب شده تا مناطق شمالی نیز به رغم سرسبزی و پربارش بودن در معرض آسیب های طبیعی فراوانی از جمله ریزگردها و گردوغبار قرار گیرد و سرنوشت دشت های مرکزی وکویری ایران را تجربه کند.
آبخیزداری و آبخوان داری علاوه بر اثرات مطلوب آن در صیانت از آب و خاک در زیربنای توسعه اقتصادی و اشتغال در منطقه نیز مورد اهمیت است وباید مورد توجه برنامه های توسعه قرار گیرد.
نظر شما