تهمینه غمخوار؛ بازار: از ماههای گذشته فرانسه از بازگشت ایران و ونزوئلا به بازار جهانی نفت برای جلوگیری از افزایش بیشتر قیمت نفت و اطمینان از قابل پیش بینی بودن قیمت های آینده حمایت کرده است. این کشور همچنین اعلام کرده که جامعه بین المللی باید همه گزینه ها از جمله گفتگو با کشورهای تولیدکننده نفت مانند ایران و ونزوئلا که این روزها همکاری پالایشی خود را افزایش داده اند، را برای کاهش فشار روسیه در عرضه انرژی مورد بررسی قرار دهد.
استدلال فرانسه این است که کشورهای عمده تولیدکننده نفت باید تولید خود را افزایش دهند، اما در عین حال واردکنندگان فعلی و بالقوه، در حالی که منتظر تحویل هستند، هر کاری را انجام می دهند تا به دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت اجازه فعالیت در بازار جهانی را بدهند زیرا بحران نفت می تواند بر همه اقتصادهای اروپایی تأثیر بگذارد و در نتیجه ثبات اقتصادی ارزشمند آنها را تضعیف کند.
در این شرایط بی توجهی بازیگران بزرگ جهانی به موضوعات مهمی مانند حذف تحریم ها در بخش انرژی افزایش می یابد. بر همین اساس، در ماه ژوئن فرانسه از صادرکنندگان نفت خواست تا تولید خود را افزایش دهند در حالی که در همان زمان از اتحادیه اروپا نیز خواسته شد تا مذاکرات بر سر بازگرداندن عرضه از ایران و ونزوئلا به بازار اروپا را ادامه دهد. اهداف اصلی این اقدامات کاهش مشکلات اقتصادی ناشی از بحران انرژی، تنوع بخشی به تامین کنندگان و ذخیره سازی برای فصل زمستان عنوان شده است.
پاریس نزدیک شدن بالقوه ایران و ایالات متحده را فرصتی برای پیشرفتی می داند که می تواند نفت ایران را برای کشورهای اروپایی قابل دوام و از نظر سیاسی قابل دستیابی کند. علاوه بر این، این موضوع در جهت بازگرداندن صادرات ونزوئلا برای ثبات بازار جهانی نفت بسیار مهم است.
این مسائل در حالی مطرح است که از دیدگاه اروپایی، هیچ یک از کشورهای حوزه خلیج فارس نیز قادر به جایگزینی تحویل نفت یا گاز طبیعی روسیه در کوتاه مدت نیستند. در نتیجه، تا زمانی که منابع انرژی در کشورهای اروپایی دارای کمبود هستند، استفاده از هر جایگزین قابل اعتماد بسیار مهم است. بنابراین پیشنهاد فرانسه برای تعامل با ایران از نظر اقتصادی منطقی است.
پاریس دارای رویکرد چندجانبه‌ای در سیاست خارجی خود است و با این رویکرد شناخته می‌شود؛ یعنی اگر این کشور اروپایی تصمیم به همکاری با تهران، کاراکاس یا سایر تولیدکنندگان نفت آفریقا بگیرد، جای تعجب ندارد. اما، از دیدگاه ایالات متحده، بسیار زود است که نفت ونزوئلا، جایگزین مستقیمی برای عرضه نفت روسیه شود زیرا از دید امریکا، ونزوئلا از سال ۲۰۱۹ تحت تحریم های نفتی آمریکا قرار دارد و در صورت برداشته شدن این محدودیت ها ممکن است مسیر نفت خام را تغییر دهد.
بر همین اساس، می توان تصور کرد که فرانسه اقداماتی را آغاز کرده که منجر به سری جدیدی از مذاکرات با هدف تنوع بخشیدن به تامین کنندگان انرژی اروپا شده است چرا که پاریس دسترسی به ایران را آسان‌تر می‌بیند.
در نتیجه تحریم های اعمال شده بر روسیه؛ ایالات متحده و اروپا هر دو به دنبال منابع جدید تامین انرژی و کاملاً مطمئن هستند که نفت از منابع جایگزین دیر یا زود به اروپا خواهد رسید. اگرچه یک سوال در مورد قیمت و زمان آن باقی خواهد ماند.
ایران
ایران به دنبال راه هایی برای محدود کردن اثرات تحریم بر صادرات نفت خود بوده است. خریداران اصلی نفت خام آن، عمدتاً پالایشگاه های چین و تا حدی سوریه و امارات هستند.
پس از اعمال تحریم های جدید علیه روسیه، موقعیت آنها در بازار به دلیل عرضه اضافی نفت ارزان روسیه به مقصد صادرات سنتی آن تضعیف شده بود. در نتیجه، چین به سرعت به عنوان واردکننده اصلی نفت روسیه ظاهر شد در حالی که این واقعیت جدید بازار، تضاد منافع را بین دو تولیدکننده عمده نفت به طور فزاینده ای ایجاد کرد.
برخی از تحلیلگران حوزه انرژی معتقدند که با توجه به این رقابت جدید، تهران خلأ ناشی از خروج روسیه از بازارهای اروپایی را فرصتی بزرگ می بیند. بدین ترتیب، احتمال دارد که متمایل به همکاری با اروپاییها شده و این همکاری به اوج جدیدی برسد زیرا تنها در سال ۲۰۱۹، کاخ سفید تا حدی تحریم ایران را تعلیق کرد و اجازه داد که نفت خود را به هند، ژاپن، کره جنوبی، تایوان، ترکیه، فرانسه، ایتالیا و یونان ارسال کند.
همچنین در ابتدای سال ۲۰۱۷، اروپا همچنان حدود ۴۰ درصد نفت خود را از ایران دریافت می کرد. در فوریه سال گذشته، ایران اعلام کرد که می تواند ۲.۵ میلیون بشکه در روز را تامین کند در حالی که به دلیل تحریم ها، صادرات فعلی تنها به میزان یک میلیون بشکه در روز درحال نوسان است.
شواهد نشان می دهد که ایران، با توجه به ظرفیت تولیدی خود قادر به تولید ۴.۲۵ میلیون بشکه در روز است که این موضوع نشان دهنده این است که کشور جایگاهی قوی در بازار جهانی دارد. در حال حاضر در شرایط پس از جنگ اوکراین و با تغییر فزاینده صادرات روس ها به آسیا، ایران حداکثر ۹۰۰ هزار بشکه در روز و به طور متوسط (مثلاً در ماه مه) تنها ۴۲۰ هزار بشکه در روز صادر کرده است.
کارشناسان اروپایی می گویند که اگر پاریس تمایل به تجدید همکاری داشته باشد، ایران چشم انداز خود را برای برقراری روابط مشابه با سایر کشورهای اروپایی به شدت افزایش خواهد داد
علیرغم محدودیت‌های آشکار، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران اعلام کرده که از آگوست ۲۰۲۱ صادرات دو برابر شده است. تهران در سال ۲۰۲۲ در ابتدا قصد داشت حدود ۱.۴ میلیون بشکه در روز صادر کند زیرا با توجه به خسارات مستمر ناشی از تحریم ها، ایران توانایی فروش نفت فراوان خود را به عنوان یک راه ممکن برای خروج پیش بینی می کند.
بنابراین، تمام راه های ممکن را برای رفع تحریم و رساندن نفت خود به بازارهای جهانی دنبال می کند. نقش فرانسه در اینجا می تواند محوری باشد زیرا تأثیر آن بر افکار عمومی و سیاست های ملی در میان کشورهای اروپایی زیاد است. بر همین اساس، کارشناسان اروپایی می گویند که اگر پاریس تمایل به تجدید همکاری داشته باشد، ایران چشم انداز خود را برای برقراری روابط مشابه با سایر کشورهای اروپایی به شدت افزایش خواهد داد.
این سناریوها برای مشارکت اقتصادی در مقیاس اروپایی نشان می دهد که لهستان نیز مایل به افزایش واردات نفت خود از خاورمیانه به ویژه ایران است. در ماه مه سال جاری زبیگنیو راو، وزیر امور خارجه لهستان از ایران بازدید کرد و تایید کرد که مذاکرات جامع در مورد همکاری های اقتصادی در حال انجام است. اما، یکی از زمینه‌های احتمالی اختلاف می‌تواند مشارکت برنامه‌ریزی شده لهستان با دولت عربستان سعودی آرامکو، رقیب سرسخت ایران، باشد.
با این حال، این قرارداد این واقعیت را تغییر نمی دهد که لهستان مایل است منابع بیشتری از ایران وارد کند.
ونزوئلا
ونزوئلا دارای بزرگترین ذخایر نفت تایید شده یعنی معادل ۱۷.۶ درصد از کل جهان است. این کشور همچنین دارای دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در نیمکره غربی با ۵.۷ تریلیون متر مکعب است که معادل ۳.۱ درصد از ذخایر جهانی را شامل می شود. علاوه بر آن، ونزوئلا در دهه اول این قرن، به عنوان دهمین تولیدکننده و هشتمین صادرکننده نفت در جهان شناخته شد در حالی که درآمد حاصل از این منبع ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی و نزدیک به ۹۶ درصد از کل صادرات آن بوده است. با این حال، بسیاری از این ذخایر از انواع نفت خام کمتر متعارف و سخت تر تشکیل شده است.
بهره برداری از این میادین نفتی مستلزم هزینه های بسیار بیشتر و استفاده از فناوری های پیچیده تر است. انواع نفت خام موجود در این میادین در حالت جامد هستند که نیاز به رقیق کردن آن قبل از حمل و نقل و پالایش بیشتر دارد. آنها تنها پس از مخلوط شدن با نفت خام سبک تر استفاده می شوند.
هزینه های کلی به دلیل نیازهای اضافی برای استفاده از نفت خام سبک تر وارداتی از خارج برای صادرات محصول خود به بازار جهانی افزایش می یابد. پیش از اعمال تحریم‌ها، ونزوئلا بیشتر کالاهای خود را از آمریکا دریافت می‌کرد. این اتکای مضاعف به واردات و صادرات نفت، اقتصاد ونزوئلا را به شدت نسبت به قیمت های جهانی نفت حساس می کند.
علاوه بر این، این امر مشروط به سرمایه‌گذاری های عظیم و هجوم کارگران واجد شرایط خواهد بود که در حال حاضر کسری شدیدی از آنها وجود دارد. در آغاز قرن بیست و یکم، ونزوئلا تا ۳.۷ میلیون بشکه در روز تولید کرد و ۱۰ سال پیش این رقم به ۲.۳ میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این روند ادامه یافت زیرا در سال ۲۰۲۲ به ۰.۹-۰.۶ میلیون بشکه در روز سقوط کرد.
از ماه می، در نتیجه تغییراتی که توسط شرکت دولتی نفت ونزوئلا ارائه شد، این کشور شروع به مطالبه پیش پرداخت برای محموله خود کرد و صادرات حتی بیشتر کاهش یافت در حالی که قبلاً برای برخی از محموله ها پرداختی دریافت نمی کرد.
علاوه بر این، به دلیل تحریم های آمریکا و اروپا که در سال ۲۰۱۷ اعمال و در سال ۲۰۱۹ تمدید شد، نفت تولید شده توسط شرکت دولتی نفت ونزوئلا دیگر نمی توانست به اروپا و سایر کشورهای غربی فروخته شود. واشنگتن تمام دارایی های دولتی در ایالات متحده را مسدود کرد و شرکت های آمریکایی و بین المللی را از هرگونه معامله تجاری با کاراکاس منع نمود. در واقع، هدف از این اقدامات تضعیف نیکلاس مادورو بود.
فرصتی برای کشور امریکای لاتین
در چشم انداز جدیدی که با پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین و تحریم های انرژی تعریف شده است، ونزوئلا بار دیگر به عنوان یک تامین کننده بالقوه در نظر گرفته می شود. در مارس سال جاری، نمایندگان عالی ایالات متحده با نیکلاس مادورو دیدار کردند که نشانگر پیشرفتی در روابط بود. در میان موضوعات دیگر، گفتگوهایی درباره چشم انداز افزایش صادرات نفت ونزوئلا نیز نمایان شد.
غرب معتقد است که گنجاندن ونزوئلا در بازار، گام مهمی در جهت عادی سازی بالقوه روابط بین کاراکاس و واشنگتن است. بر همین اساس، برخی از شرکت‌های بزرگ نفتی امریکایی، تمایل خود را برای تجدید عملیات خود در ونزوئلا نشان داده اند. جالب توجه است که در طول سال های گذشته آنها به طور ناموفقی با دولت ایالات متحده برای اعطای مجوز فعالیت در این کشور لابی کرده اند. در این میان، شرکت شورون از مجوز خاصی استفاده می کند که به آن اجازه می دهد حداقل حضور خود را برای حفظ امنیت و آمادگی تاسیسات خود حفظ کند.
اکسون موبیل همچنین برای بازگشت سریع به بازار آماده است. تخمین زده می شود که تعهد کامل این شرکت ها می تواند تولید نفت را تا ۱.۲ میلیون بشکه در روز در طول ۸ تا ۱۲ ماه افزایش دهد. کاهش تحریم ها خبر خوبی برای شرکت های اروپایی است. اگرچه ذکر این نکته مهم است که مقدار نفت مورد انتظار برای سرازیر شدن به بازار، امنیت کامل انرژی را بازگردانده و به طور قابل توجهی بر قیمت جهانی نفت تأثیر نخواهد گذاشت.
بر اساس خوش بینانه ترین سناریوها، صادرات به اروپا می تواند به ۵۰ تا ۱۰۰ هزار بشکه در روز برسد در حالی که به معنای بهبودی ناچیز است و اتلاف نزدیک به ۳ میلیون بشکه در روز نفت روسیه که قبل از جنگ به اروپا می رسید را جبران نخواهد کرد. بنابراین راه حل احتمالی با تکیه بر واردات بزرگتر از ونزوئلا مشکل ساز است و به تلاش های بیشتر و همچنین سرمایه گذاری های قبلی نیاز دارد.
در حال حاضر ونزوئلا توانایی افزایش تولید خود را به میزان قابل توجهی ندارد. ثانیا، همانطور که قبلا ذکر شد، نفت ونزوئلا نیاز به پالایش اضافی دارد و حمل و نقل آن با الزامات اضافی مرتبط با استفاده از فناوری کافی همراه است.
با وجود تمام عوامل ذکر شده در بالا، لغو کامل تحریم‌ها بر بخش‌های انرژی و مالی ونزوئلا در حال حاضر روی میز نیست. دولت بایدن تصریح کرده که هرگونه کاهش گسترده‌تر تحریم‌ها مشروط به توافق بین رژیم مادورو و مخالفان خواهد بود که به دلیل عدم تمایل مادورو به دادن امتیاز بزرگتر به کشورهای غربی، نه اینکه به عنوان یک بازیگر ضعیف ظاهر شود، مذاکرات دشوار به نظر می رسد.
این احتمال وجود دارد که ایالات متحده بخواهد تا قبل از انتخابات ۲۰۲۴ ونزوئلا بیشتر تحریم ها را در قدرت نگه دارد تا فشار بر دولت فعلی را برای بازگرداندن دموکراسی به روند انتخابات حفظ کند.
نظر شما