بازار؛ گروه صنعت: طرح موضوع اقتصاد دانش بنیان از سوی مقام معظم رهبری از چند سال پیش صورت گرفته است؛ اما متاسفانه طی این مدت بنگاه‌های اقتصادی حوزه معدن که اغلب وابسته به دولت هستند، گهگاهی به صورت شعار گونه از به کارگیری محصولات دانش بنیان سخن گفته‌اند؛ ولی برنامه و عزم جدی در این زمینه از این مجموعه‌ها مشاهده نشده است.
از جمله موانع شکل گیری زیست بوم نوآوری در بخش معدن، سنتی بودن صنعت، یارانه‌های انرژی و نظام رانتی و نقش پررنگ و بروکراسی پیچیده دولت و بنگاه‌های وابسته به آن بوده است. لذا لازم است، تغییرات ساختاری در حوزه حکمرانی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و مدیریتی این بخش صورت گیرد تا شاهد تحقق اقتصاد دانش بنیان در صنعت معدن کشور باشیم.
رویداد کانی شو با هدف توسعه تجاری‌سازی محصولات دانش بنیان و فناورانه صنعت معدن با حضور شرکت‌های مختلف فعال در بخش معدن و صنایع معدنی به همت سازندگاه کسب و کارهای نوآورانه کانی بوم و با همکاری مجموعه پرابلم برگزار شد.
در ابتدای رویداد مهرداد عبادی، مدیر اجرایی سازندگاه کسب و کارهای نوآورانه کانی بوم با اشاره اینکه کانی شو به عنوان یک رویداد تخصصی در حوزه معدن و صنایع معدنی با هدف معرفی و ارایه محصولات فناورانه و دانش بنیان این حوزه به تناوب برگزار خواهد شد، گفت: این رویداد به منظور تجاری‌سازی و کمک به توسعه بازار محصولات استارت‌آپ‌های معدنی و شرکت‌های دانش بنیان برگزار می‌شود.
وی افزود: تلاش می‌شود تا با پیوند عمیق زیست‌بوم نوآوری و بدنه صنعت معدن، راهکارهای نوآورانه‌ای برای حل مشکلات و چالش‌های موجود، ارایه شود. همچنین دستاوردهای فناورانه و محصولات شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌های حاضر در این رویداد به شرکت‌های معدنی معرفی می‌شوند تا از این طریق بتوان ورود فناوری و محصولات دانش بنیان به بخش معدن را تسهیل کرد.
در ادامه برنامه، استارت‌آپ‌های معدنی مهمترین دستاوردهای خود را در زمینه نوآوری در صنعت معدن ارایه کردند که شامل معرفی محصولی در زمینه شناسایی ذخایر پنهان و پرپتانسیل معدنی از سوی استارت‌آپ زمین هوش، رونمایی از محصول فناورانه با کارکرد تصویربرداری و پردازش هوشمند مغزه‌های حفاری و ایجاد بانک جامع دیجیتال از مغزه‌ها از سوی استارت‌آپ پیگراسکن به عنوان دومین فناور حاضر در این رویداد، ارائه محصولاتی در زمینه ایمنی و پایش هوشمند معادن مبتنی بر اینترنت اشیاء صنعتی از سوی شرکت دانش بنیان فناوران ایمنی معادن مبتکران، رونمایی از محصولات و خدمات در حوزه آموزش و ژئوتوریسم معدنی با استفاده از واقعیت گسترده از سوی استارت‌آپ ماین ایکس و تمرکز بر روش‌های نوآورانه در تامین مالی، از پلتفرم تامین مالی جمعی صنایع معدنی بر بستر بلاکچین استارت‌آپ کانیپتو می شود.
معادن نتوانسته‌اند آنچنان که باید از ظرفیت‌های شرکت های دانش بنیان برای سودآوری بیشتر بهره‌مند شوند و نوآوری در تامین مالی و استفاده از روش‌های نوآورانه در صنعت معدن پررنگ‌تر است
تعامل میان دانشگاه‌ها و فعالان معدنی زمینه‌ساز رشد
موضوع تامین مالی معادن و چالش‌های آن سال‌هاست که با آزمون و خطاهای بسیاری بررسی می‌شود. سال جاری از سوی رهبری به عنوان سال «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام‌گذاری شده است، به همین دلیل به شرکت‌های دانش بنیان و نوآوران در تمامی صنایع بیش از پیش توجه خواهد شد.
صنعت معدن هم مانند تمامی صنایع، نیاز جدی ای به توسعه در زمینه‌های نوآوری در تامین مالی دارد. سال‌هاست که از بی‌مهری بانک‌ها نسبت به تولیدکنندگان و اشتغال‌آفرینان صحبت می‌شود. از سوی دیگر معادن نتوانسته‌اند آنچنان که باید از ظرفیت‌های شرکت های دانش بنیان برای سودآوری بیشتر بهره‌مند شوند. این چالش‌ها و مشکلات اهمیت نوآوری در تامین مالی و استفاده از روش‌های نوآورانه را در تمامی صنایع به خصوص صنعت معدن پررنگ‌تر می‌کند.
مشکلات پیش رو فعالان اکوسیستم نوآوری
محمد مهدی صالحی، مدیرعامل شرکت معنا گفت: در این رویداد، قرار است، نیازهای زنجیره ارزش معدن و صنایع معدنی و نقش شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها در رفع نیاز آنها بررسی شود. شرکت معنا ذیل موسسه دانش بنیان برکت مدتی است که به صورت جدی این حوزه را بررسی و تحلیل کرده است.
وی افزود: با توجه به تجربه‌ای که در چندسال گذشته در مجموعه معنا داشته‌ایم و همچنین فعالیتی که در شتاب دهنده کانی بوم انجام شده است، مسائل، مشکلات و چالش‌های حوزه معدن و صنایع معدنی به بررسی و تحقیق گسترده‌ای نیازمند است.
صالحی با اشاره به اینکه در مدت کوتاهی که به صورت جدی نیازهای فناورانه صنعت معدن بررسی شده، شاهد رشد استارت‌آپ‌های معدنی و فعالیت گسترده فناوران این حوزه بوده‌ایم، عنوان کرد: درحال حاضر برخی محصولات استارت‌آپ‌های مذکور در دسترس است و همین محصولات می‌توانند نقش مهمی در رفع نیازهای فناورانه معدن و صنایع معدنی داشته باشند.
مدیرعامل شرکت معنا با تاکید بر اینکه از زمانی که فعالیت جدی در زمینه نوآوری در صنعت معدن توسط این شرکت، آغاز شد، پرداخت به چرایی و چگونگی یک وی‌سی معدنی بود، اظهار داشت: یکی از مهمترین مسایل ما این بود که یک وی‌سی معدنی چطور می‌تواند فعالیت کند و در مسیر موفقیت گام‌های مناسبی را بردارد.
صالحی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در حوزه آی‌تی، سبک و روش‌های خاص خود را دارد. سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت با سایر بخش‌ها دارای تفاوت‌های بسیاری است. برای مثال اگر یک استارت‌آپ محصول فرهنگی را ارایه کند، دارای مخاطب مستقیم و عرضه کننده به مردم است؛ اما ارایه محصول به صنایع و شرکت‌های B۲B دارای شرایط و موقعیت‌های خاصی است.
وی تاکید کرد: پیدا کردن مشتری و حتی یافتن مسایل و چالش‌هایی که صنایع دارند، بسیار مشکل است. به همین دلیل محدودیت‌های بسیاری برای نوآوران و فعالان زیست بوم نوآوری در معدن و صنایع معدنی وجود دارد.
صالحی با تاکید بر اینکه تمام طرح‌هایی که در شرکت معنا وابسته به موسسه دانش بنیان برکت، سرمایه‌گذاری شده، از یک مساله و نیاز صنعت معدن شکل گرفته‌اند، تصریح کرد: این نیازها پس از بررسی و تحقیق از سوی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان پاسخ گفته می‌شوند. به جد می‌توان گفت در هیچ یک از نهادهای دولتی، به اندازه اکوسیستم استارت‌آپی معنا، شاهد اهمیت و توجه به نیازهای بخش معدن وصنایع معدنی نیستیم.
وی ادامه داد: در استارت‌آپ‌هایی بر مبنای خدمات محصول ارایه می‌شود یک نیاز در جامعه خلق شده؛ اما در صنعت خلق نیاز برای مخاطب کار سختی است. مهمترین مساله ای که امروز بعد از فعالیت‌های گسترده در حمایت از استارت‌آپ‌های معدنی به این نتیجه رسیده‌ایم که تمامی صنایع باید یک تعامل دو سویه با استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان داشته و نیازهای خود را به صورت مستقیم مطرح کنند.
اگر شرایط اولیه برای کسب و کار وجود داشته باشد و شرکت‌ها بدانند برای چه نوع سرویسی اقدام کنند، تسهیلات لازم از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی در اختیار آنها قرار می‌گیرد
ضرورت حمایت استارت‌آپ‌ها از سوی سرمایه گذاران
بغدادی، مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری و شکوفایی با اشاره به تفاوت‌های شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها، گفت: باید به موضوع نوآوران حوزه معدن در دو بخش نگاه کنیم. بخش اول شرکت‌های دانش بنیان و بخش دوم استارت‌آپ‌ها هستند.
وی ادامه داد: شرکت‌های دانش بنیان ملاک و معیارهای معاونت علمی ریاست جمهوری را دارند. مجموعه‌های استارت‌آپی هم دارای ویژگی‌ها و موقعیت‌های خاصی هستند که از سوی نهادهای دولتی و حتی خصوصی حمایت می‌شوند. این دو گروه دارای فصل مشترکی هم هستند.
بغدادی افزود: تامین مالی شرکت‌های دانش بنیان به طور خاص و مستقیم با صندوق نوآوری و شکوفایی است؛ البته معاونت علمی و سایر ارگان‌ها هم در این موضوع نقش دارند، اما تامین مالی اصلی آنها بر عهده صندوق نوآوری و شکوفایی است.
وی با اشاره به اینکه در صندوق نوآوری و شکوفایی بیش از ۷۰ نوع سرویس مختلف برای تامین مالی وجود دارد، عنوان کرد: یکی از این بخش‌ها سرویس‌های توانمندسازی شرکت‌های دانش بنیان است؛ البته همچنان خدماتی را صورت بلاعوض تامین مالی می‌کنیم. این خدمات بیشتر به شرکت‌های دانش بنیان ارایه می‌شوند.
بغدادی گفت: انواع سرمایه‌گذاری‌ها، انواع تسهیلات و ضمانت نامه‌ها که در ظرفیت‌های تامین مالی قرار می‌گیرد، در صندوق نوآوری و شکوفایی برای مجموعه‌های دانش بنیان موجود است.
وی افزود: به صورت کلی و عمومی برای مجموعه‌های دانش بنیان مباحث تامین مالی تسهیل شده است. اگر شرایط اولیه برای کسب و کار وجود داشته باشد و شرکت‌ها بدانند برای چه نوع سرویسی اقدام کنند؟ تسهیلات لازم از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی در اختیار آنها قرار می‌گیرد و این شرکت‌ها وارد فضای تامین مالی می‌شوند.
مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری و شکوفایی تصریح کرد:استارت‌آپ‌ها در صندوق نوآوری و شکوفایی مانند شرکت‌های دانش بنیان دسته بندی نشده‌اند. فعالیت صندوق نوآوری و شکوفایی بیشتر به واسطه قانون بالادستی محدود به شرکت‌های دانش بنیان است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه مجموعه‌های غیر دانش بنیان مانند استارت‌آپ‌ها و ... معمولا شامل برچسب‌های دانش بنیانی معاونت علمی نمی‌شوند، تصریح کرد: البته در صندوق نوآوری و شکوفایی برنامه‌های حمایتی برای آنها در نظر گرفته می‌شود. این برنامه‌ها در قالب هم‌سرمایه‌گذاری‌ها برای تامین مالی استارت‌آپ‌ها اتفاق افتاده است.
بغدادی افزود:مجموعه‌ای از رویدادهای به هم‌رسانی را داشته‌ایم و شبکه‌ای از عاملان سرمایه‌گذاری را تقویت کرده‌ایم. این سرمایه‌گذاری‌ها در قالب صندوق‌های پژوهش فناوری و همینطور شتابدهنده‌های دانش بنیان که عامل سرمایه‌گذاری ما شده‌اند، صورت گرفته است.
وی در پایان خاطر نشان کرد: مجموعه‌های نوپا و کسب و کارهای فناور نوپا، اصلا نباید به فکر وام و تسهیلات باشند. وام بانکی برای آنها مانند سمی مهلک است. این مجموعه‌ها باید توسط فرشتگان سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر حمایت شوند. چون شانس از بین رفتن و به نتیجه نرسیدن آنها بسیار بالا است در نتیجه وام بانکی یک بار سنگین دیگر بر دوش آنها می‌گذارد.
اهمیت هوشمندسازی معادن کشور
جعفری، مشاور پژوهشی شرکت تهیه تولید مواد معدنی، گفت: واقعیت این است که در سال‌های اخیر پروژه‌های پژوهشی مهمی در حوزه معدن پیش برده شده است. موضوع هوشمندسازی معادن و اهمیت آن در شرایط کنونی این صنعت بسیار اهمیت دارد.
وی افزود: در برخی معادن کشور پروژه‌های هوشمندسازی انجام شده است. اهمیت اینترنت اشیا و تاثیر آن در صنعت معدن برای شرکت تهیه و تولید بسیار پر رنگ بود. به همین دلیل پژوهش‌هایی در این زمینه انجام شده و از شرکت‌های دانش بنیان در این زمینه کمک گرفته می‌شود.
جعفری ادامه داد: در بحث استحصال مواد معدنی هم شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند توسعه دهنده باشند. در یک پروژه علمی موفق شدیم از باطله‌های معدنی استخراج لیتیوم را به دست آوریم. خود این موضوع تنها به کمک دانش و نخبگان علمی کشور محقق شده است.
وی عنوان کرد: مراکز نوآوری راه‌اندازی شده که به عنوان بازوهای تحقیقاتی عمل می‌کنند. این مراکز به کمک نخبگان ونوآورانی که در اکوسیستم نوآوری معدن و صنایع معدنی فعالیت می‌کنند، می‌توانند زمینه ساز رشد این صنعت و حرکت به سمت نسل چهارمی شدن معادن شوند.
جعفری در پایان خاطر نشان کرد: موضوع پژوهش یکی از موارد مهم و حیاتی است که بر روی آن تاکید ویژه‌ای داریم و برنامه‌ریزی‌های متعددی برای کمک گرفتن از نخبگان و کمک به فناوران این حوزه داریم.
با توجه به اینکه ذخایر معدنی به سمت عمیق‌تر شدن حرکت می‌کنند؛ بنابراین بیش از هر زمان دیگر نیاز به استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و همچنین تکنولوژی‌های روز دنیا داریم
ابهام در استانداردهای شرکت‌های دانش بنیان معدنی
حمیدرضا رمضی، استاد مهندسی معدن دانشگاه صنعتی امیرکبیر در ادامه این نشست با اشاره به مهجوریت صنعت معدن و بی‌توجهی مدیران دولتی به رشد نوآوری در این صنعت، گفت:
متاسفانه در زمینه معدن شرکت‌های دانش بنیان اندکی در کشور فعالیت می‌کنند. با این حال، فعالان این حوزه نتایج و دستاوردهای قابل ارایه‌ای دارند. برای مثال یک شرکت دانش بنیان معدنی فعالیت‌های مناسبی را درخصوص ژئوفیزیک و اکتشافات معدنی انجام داده است.
وی فعالیت دانشجویان در عرصه دانش بنیان را غنیمت شمرد و افزود: با توجه به اینکه ذخایر معدنی به سمت عمیق‌تر شدن حرکت می‌کنند؛ بنابراین بیش از هر زمان دیگر نیاز به استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و همچنین تکنولوژی‌های روز دنیا داریم. لازم است شرکت‌های دانش بنیان علاوه بر تمرکز بر کالاهای تولیدی بر توسعه فناوری و فرایندهای علمی نیز توجه داشته باشند.
این استاد دانشگاه درخصوص علل کمبود فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در بخش معدن وصنایع معدنی، گفت: یکی از دلایل اصلی این معضل، عدم ارتباط دانشگاه و صنعت در کشور است؛ بنابراین لازم است تمامی فعالان صنعت و معدن ارتباط خود را بخش علمی دانشگاه‌ها بازنگری کنند. از ریشه‌های این مشکل می‌توان به تعویض بیش از حد مدیران و عدم برنامه‌ریزی بلند مدت در این عرصه اشاره کرد.
وی در پایان خاطر نشان کرد: در بخش‌های مختلف صنایع معدنی استانداردهایی تبیین شد، اما در بحث شرکت‌های دانش بنیان هنوز استاندادرهای روشنی تنظیم نشده است، به همین دلیل شرکت‌ها دچار سردرگمی هستند. با ایجاد مسیر روشن و استانداردهای صحیح، می‌توان فعالیت شرکت‌های بنیان در صنایع و معادن را افزایش داد.
معدن‌کاری صنعتی جوان
سجاد غرقی، نایب رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی نیز در ادامه گفت: امروزه استفاده از محاسبات و علوم دانشگاهی به صنعت گران کشور کمک شایان توجهی کرده است و بازدهی بالایی برای تولیدکنندگان به همراه داشت. بنابراین معدن‌کاران در هر رده از ارتباط دانشگاه و معادن استقبال زیادی خواهند داشت.
غرقی اضافه کرد: معدن‌کاری در کشورمان، علی رغم پیشینه تاریخی، صنعتی جوان محسوب می‌شود. جامعه متخصصان معدنی در کشورمان تا یک دهه گذشته بسیار محدود بود، درحالی که امروز شاهد افزایش تعداد دانش پژوهان این عرصه هستیم؛ بنابراین شرکت‌های دانش بنیان معدنی می‌توانند با کاهش فاصله بین دانشگاه و معدن در اکتشاف و مباحث ژئوفیزیکی تاثیر به سزایی داشته باشند.
این فعال اقتصادی با اشاره به روند رشد معادن کشور، گفت: علاوه بر تسهیل راه‌های ارتباط معادن و دانشگاه موارد مهم دیگر نیز در پیشرفت بخش معادن تاثیر گذار خواهند بود. برای مثال میزان تولید سنگ آهن در سال ۸۳، ۸ میلیون تن گزارش شده بود و این میزان تولید تا سال ۹۳ به ۷۵ میلیون تن افزایش یافت.
وی افزود: توسعه صنایع در کشور چین و افزایش تقاضا برای فولاد، تصویب قانون‌های سرمایه‌ای در کشور و تغییرات ارزی عواملی بود که میزان تولید سنگ آهن و فولاد را به صورت چشمگیری افزایش داد و ارز آوری مناسبی را برای کشور به ارمغان آورد. بنابر تجربیات گذشته اگر بتوانیم سینگال‌های مناسبی را برای بازاریابی ایجاد کنیم، می‌توانیم شاهد پیشرفت معادن نیز باشیم .
غرقی با تاکید بر لزوم استفاده از فناوری‌های پیشرفته در صنعت معدن، تصریح کرد: امروزه معدن‌کاری هوشمند و دیجیتال، نقش موثر خود در معادن بزرگ مقیاس و متوسط نشان داده است. پیشرفت‌های سریع در نوآوری‌های تکنولوژی از قبیل اتوماسیون، دیجیتال سازی و الکترونیک، تاثیر قابل توجهی در معدن‌کاری گذاشته است.
وی تاکید کرد: در تولید محصولات معدنی، استفاده از فناوری می‌تواند بهره‌وری را بالا ببرد حتی می‌تواند ضایعات را کاهش دهد و هم اینکه در زمان استخراج تاثیرگذار بوده و زمان را کوتاه‌تر کند.
در پایان این جلسه مطرح کرد: متاسفانه برخی از شرکت‌های دانش بنیان از نیاز بخش معدن اطلاعات کافی و لازم ندارند و برای صاحبان ایده هنوز مساله مشخص نیست. در واقع برای اینکه ایده را چگونه تجاری و تبدیل به کسب و کار کنند، ضعف دارند. بنابراین لازم است هم بخش معادن و هم دانشگاهیان برای همکاری برنامه‌ریزی لازم را داشته باشند.
نظر شما