کسب و کارهای کوچک در اقلیم شهری

بهمن خداپناه - در عصر کنونی شهر اهمیتی صد چندان در زندگی مردم، رشد و افول کشورها ایفا می­کند. طبق گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ بیشتر جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می­کنند (بیش از ۵۰ درصد).  در حالی­که این میزان در دهه ۱۹۵۰، تنها ۳۰ درصد جمعیت جهان را شامل می شد و پیش­ بینی می­شود این میزان در سال ۲۰۵۰ به ۶۶ درصد برسد. البته میزان جمعیت شهری در برخی مناطق جهان بسیار بیشتر از آمار ذکر شده می باشد برای مثال در آمریکای شمالی این میزان به ۸۲ درصد و در آمریکای لاتین و کارائیب  ۸۰درصد و در اروپا به ۷۳ درصد رسیده است و سایر کشورهای در حال توسعه نیز چنین مسیری را طی خواهند کرد.

نمودار ۱: تغییر جمعیت شهری و روستایی جهان؛ (United-Nations, ۲۰۱۴)

مطالعات تجربی گوناگون در کشورهای مختلف نیز نشان داده است که ارتباط مثبتی بین تراکم جمعیت، میزان جمعیت در یکسو و شکل گیری شرکت های جدید در سوی دیگر وجود داشته است. با اینحال تراکم و اندازه مطلق جمعیت معیاری لازم بوده اما معیار کافی نمی باشند (Acs, Bosma, & Sternberg, ۲۰۰۸). و همزمان با افزایش جمعیت شهرهای جهان، اقتصاد جهانی نیز به شهرها وابسته تر میشود به طوری که طبق گزارش سازمان ملل متحد شهرها مزایای بهره ­وری بزرگی داشته، و دستاوردهای بی سابقه ای در رقابت و بهره ­وری ارائه داده اند. به عبارتی، شهرها مرکز دانش، نوآوری، تولیدات و خدمات خاص هستند، و تفکر خلاقانه و نوآوری را تسهیل می­کنند.

همزمان با افزایش جمعیت شهرهای جهان، اقتصاد جهانی نیز به شهرها وابسته ­تر می­شود به­ طوری­که طبق گزارش سازمان ملل متحد شهرها مزایای بهره وری بزرگی داشته، و دستاوردهای بیسابقه ­ای در رقابت و بهره ­وری ارائه داده ­اند.

بعبارتی شهرها مراکز دانش، نوآوری، تولیدات و خدمات خاصی هستند که تفکر خلاقانه و نوآوری را تسهیل می کنند و مزایای اقتصاد شهری می­تواند در عملکرد وسیع مناطق شهری به خصوص در مادر شهرها منعکس شود. این مناطق توانایی درآغوش کشیدن تنوع را داشته و طیف متنوعی از تخصص ها را در خود جای می­دهند (un-habitat, ۲۰۱۱).

مزایای اقتصاد شهری توانایی انعکاس در عملکرد وسیع مناطق شهری به خصوص در مادر شهرها را دارد. مناطق شهری توانایی درآغوش کشیدن تنوع را داشته و طیف متنوعی از تخصص ها را در خود جای می دهند. مزیتهای درون شهری، شهرها را نسبت به روستاها بهره ورتر ساخته و کشورها بدون رشد شهرها به رشد پایدار اقتصادی دست نخواهند یافت. به عبارتی شهرها نیروی اصلی محرکه اقتصادی ملی هستند. امروزه آنها تولید کننده بیش از ۸۰ درصد  GDP جهان هستند و ۱۰۰ شهر بزرگ جهان توان تولید ۳۵درصد GDP جهان را دارند و درنهایت ۲۰۰۰شهر بزرگ جهان تولید کننده ۷۵% GDP جهان هستند. پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۵ چین(۳۱.۲%)، آمریکا(۱۰.۷%)، هند(۳.۷%)، برزیل(۲.۸%) و مکزیک(۱.۶%) بیشترین افزایش GDP را در مناطق شهری داشته باشند. که این کشورها با داشتن ۱۱۰۴ شهر ۱۲۷میلیارد دلار متوسط رشد را دارا خواهند بود.

آمارهای منتج از تحقیقات انجام شده در حوزه شهری نشان می دهد که در شهرهای کشورهای توسعه یافته، شهرها نسبت به جمعیت شان بهره وری بیشتری دارند برای مثال: توکیو با اختصاص ۲۶.۸% جمعیت ملی ۳۴.۱% GDP کشور را به خود اختصاص داده و به طور مشابه لندن با ۲۰.۳%جمعیت ۲۵.۴% GDP و پاریس با داشتن ۱۶.۲% جمعیت ۲۶.۵% GDP  و... و. را به خود اختصاص داده است.

نمودار سهم کلانشهرها از جمعیت و تولید ناخالص ملی

 یکی از عوامل موثر در راستای فراهم آوردن زمینه های رسیدن به چنین جایگاه و شرایطی در سایر شهرها، تقویت کارآفرینی و کسب­ و­کارهای کوچک و متوسط است که به عنوان عاملی در راستای ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی، در بعد نظری و عملی می­ باشد.

کسب و کارهای کوچک به مثابه منادی نوآوری

تاکنون برای اندازه گیری کارآفرینی شهری معیارهای مختلفی و متنوعی معرفی شده اند که هنوز توافقی قطعی در این باب صورت نگرفته است، ادوراد ال گلیسر(۲۰۰۷) در تحقیق خود از دو شاخص خوداشتغالی و متوسط اندازه شرکت برای اندازه گیری کارآفرینی شهرها استفاده کرده است. وی در این راستا بیان می دارد که شاید نرخ خوداشتغالی طبیعی­ترین معیار فردی جهت اندازه­گیری کارآفرینی باشد که شامل مردمی که خودشان هدایت شرکت و موسسه اشان را بر عهده دارند می­شود. براساس سرشماری سال ۲۰۰۰ در آمریکا به میزان ۸.۵ میلیون نفر خوداشتغال هستند. وی حضور شرکت های کوچک در صنایع تامین­کننده را معیاری مهم در اندازه گیری می داند، و چینتز ۱۹۶۱ نیز توصیه کرده است که نرخ خوداشتغالی به شدت با حضور شرکت­های کوچک مرتبط است و نرخ خوداشتغالی قوی­ترین ارتباط را با تامین کنندگان ورودی دارد (Glaeser E. , ۲۰۰۷).

با اینحال باید متذکر شد که طبق یافته ­های بنیاد کافمن مسلما خوداشتغالی معیار ناقصی برای سنجش کارآفرینی می­باشد که انبوهی از فعالیت­های کارآفرینی را ارائه داده اما نمی­تواند در تعیین میزان موفقیت کارآفرینان به کار گرفته شود؛ به عبارتی نرخ خوداشتغالی نشانگر آمار مالکیت کسب وکارهای محلی می باشد اما نمی­تواند برای نشان دادن نوآوری های کارآفرینانه به کار برده شود. در هر حال این نرخ، در حال حاضر یک خروجی مرتبط و بهترین معیار آماری در دسترس، برای اندازه­گیری فعالیت­های کارآفرینانه براساس مکان است (Kauffman-Foundation, ۲۰۰۸).

در ادبیات موضوع نیز اغلب از میانگین اندازه تاسیس برای اندازه­گیری کارآفرینی در شهرها استفاده شده است. از آنجایی که اکثرا کارآفرینی در ارتباط با کسب وکارهای کوچک است متوسط اندازه تاسیس ها را به عنوان پروکسی منطقی برای کارآفرینی شهرها به کار می­گیرند گرچه آن ممکن است اطلاعات دیگری را مثل درجه رقابت در مناطق را نیز در بر بگیرد. در اندازه­گیری کارآفرینی بر معیارهای هدایت­کننده زیادی مانند: تولد کسب وکارهای کوچک در شهرها تمرکز شده، و تحقیقات جدید اهمیت کسب و کارهای جدید را در رشد اقتصادی نشان می دهد (Suk Lee, ۲۰۰۵).  

بنیاد کافمن نیز از معیارهای اندازه­گیری فعالیت های کارآفرینانه به میانگین اندازه شرکت­ها در مناطق اشاره کرده و نهایتا دو معیار اندازه­گیری کارآفرینی، یعنی «اندازه شرکت ها و نرخ خود اشتغالی» را مورد تاکید قرار می دهد (Kauffman-Foundation, ۲۰۰۸).

فلوریدا(۲۰۰۲) تلاش کرد تا برخی مطالعات تجربی با توصیف و تشریح تفاوت های برجسته درون منطقه­ای برحسب خلاقیت مابین مناطق آماری مادرشهرهای آمریکا -البته خودبینی ضمنی­ای بر مباحش سایه افکند- را بررسی کند البته شاخص های خلاقیتش در سایر مناطق غیر شهری آمریکا بسیار کوچکتر هستند بوسیله وی تجزیه تحلیل نشده است.

در واقع افراد خلاق عموما به استقلال و بخصوص به استقلال اقتصادی تمایل بیشتری دارند و به نظر می­رسد این مسئله پذیرفتنی باشد که آنها تمایل بیشتری به راه اندازی شرکت نسبت به افراد کمتر خلاق را دارند. نهایتا و با در نظر گرفتن همه جنبه ها، مناطق برخوردار از سهم بالای افراد خلاق باید با نرخ بالای استارت­آپ­ها و کسب و کارهای کوچک و متوسط مشخص شوند (Acs, Bosma, & Sternberg, ۲۰۰۸).

جاکوب در کتاب (اقتصاد شهرها) استدلالی آورده که با گذشت حدود ۴۰ سال از نشر آن، هنوز با قاطعیت مورد قبول است: او بیان می دارد که شدت زیاد رقابت درون منطقه ای بین شرکت ها، نشانگر رشد بالای اقتصاد شهری است، او استدلال می­کند که در نتیجه افزایش تعداد شرکت­ها، ناشی از راه اندازی زیاد استارت­آپ­ها، رقابت افزایش خواهد یافت و در نتیجه اقتصاد منطقه­ای به رشد دست خواهد یافت(خودش). اثرات خارجی مختلف بیشتر از سوی دیدگاه­های ایستای مارشال رومر که بر تراکم درون صنعت(منطقه بندی اقتصادی) متمرکز است و اثرات خارجی جاکوب که دیدگاهی پویا در تمرکزش بر تراکم درون صنعت دارد(اقتصاد شهر محور)، مورد تاکید است.

 طبق تحقیقات صورت گرفته یک رابطه منفی قوی بین رشد اشتغال در مادرشهرها و میانگین اندازه شرکت­ها وجود دارد، این رابطه منفی هم در محیط های شهری و هم در داخل محیط های شهری که بوسیله صنعت ایجاد شده اند دیده می شود. نتیجه اینکه هرچقدر کارآفرینی بیشتر تکرار می­شود(سقوط اندازه شرکتها)، اشتغال رشد سریعتری پیدا می­کند و یک رابطه مثبت و قوی بین رشد استغال شهری و نرخ خود اشتغالی در نواحی مختلف شهری وجود دارد، گرچه این رابطه در سطح صنعتی به وضوح دیده نمی شود (Kauffman-Foundation, ۲۰۰۸). ورود شرکت­های جدید و خروج ناگریز هر یک از آن­ها و گردش منابع شرکت ها اثرات قوی­تری از رقابت شرکت­های متصدی، بر نوآوری و بهره وری منطقه­ای می گذارد (Aghion & Howitt, ۲۰۰۶). اکثر شرکت­هایی که در نواحی وابسته به اقتصاد کل قرار گرفته­اند از شرکت­هایی که در نواحی احتمالی دیگر قرار گرفته­اند کارآفرینانه­تر هستند. از  این رو، ممکن است این استنباط بشود که هرچقدر در یک ناحیه متوسط اندازه شرکت ها؛ کوچکتر باشند به همان میزان کارآفرینی بیشتر باشد.

جمع ­بندی

در مقاله حاضر به نقش کسب و کارهای کوچک و متوسط در  اقتصاد شهری پرداخته شد. مطالعات متعدد نشان داده ­اند که در قرن ۲۱، کسب و کارهای کوچک و متوسط منشا اصلی اشتغال مولد، تمهید محیط کارآفرینی، تسریع در خلاقیت و نوآوری و گشایش فرصت­های نوین تجاری بوده­اند. و این واحدها فضای مناسب برای اجرای ایده­های کارآفرینان را فراهم می­ کنند.

حضور یک نیروی کار مناسب قوی­ترین پیش­بینی کننده تولد شرکت جدید و شرکت کوچک می باشد. طبق تحقیقات صورت گرفته به نظر می­رسد کارکنان یک ورودی حیاتی، درون یک کسب وکار جدید باشند، اما در تحقیق گلیسر ارتباطی بین ترکیب کارگر و نرخ خود اشتغالی وجود ندارد. یک اقلیم شهری کارهای زیادی بوسیله غنای فرهنگی، تنوع اقتصادی، ارتباطات بین المللی، و مزیت های زیرساختی (آموزش و حمل و نقل) برای انجام دادن دارد که این­ها در هر شهری در دسترس نمی­ باشند.