پس‌لرزه‌های تحولات اوکراین در بازار غذا و کالاهای کلیدی

به گزارش بازار، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران بیست‌ونهمین گزارش «پایش تحولات تجارت جهانی» را منتشر کرد. در این گزارش گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.

در بخش تحولات جهانی تغییر پارادایمی در سیاست‌های اقتصادی و تجاری ایالات‌متحده و اتکای آمریکا به زنجیره‌های عرضه کلیدی کشورهای مورد اعتماد برای افزایش امنیت زنجیره‌های ارزش، موردتوجه قرار گرفته است. به نظر می‌رسد کنش متفاوت آمریکا بر مبنای منطق امنیت اقتصادی احتمالاً تأثیرات مهمی بر اقتصاد جهانی خواهد داشت و به‌تدریج به شکل‌گیری بلوک‌های متفاوت و تا حدی منفصل از یکدیگر در اقتصاد جهانی منجر خواهد شد.

در بیست‌ونهمین گزارش «پایش تحولات تجارت جهانی»، تحولات تحریمی روسیه نیز مورد بررسی قرار گرفته که عمدتاً بر محور کشمکش این کشور و اتحادیه اروپا بر سر نحوه پرداخت قیمت گاز به روبل بوده است. همچنین امضا موافقت‌نامه تجارت آزاد میان بریتانیا و هند از دیگر رویدادهای مهم در سطح بین‌المللی بود.

در این میان تنش میان پاکستان و چین هم بار دیگر در منطقه خبرساز شده که در این گزارش به آن پرداخته شده است. پاکستان دفتر مدیریت کریدور اقتصادی چین و پاکستان را منحل کرد و برخی این موضوع را نشانه تشدید اختلافات چین و پاکستان، کاهش اهمیت کریدور برای دولت جدید پاکستان و چراغ سبز دولت جدید پاکستان به آمریکا تلقی کرده‌اند.

در بخش تحولات منطقه‌ای، به نظر می‌رسد کوشش‌های اسرائیل برای نفوذ اقتصادی در خاورمیانه و احیای روابط با طیف هرچه بیشتری از کشورها از یک‌سو و تلاش‌های دولت ترکیه برای گذر از اختلافات با کشورهای عربی و اسرائیل، کاستن از بحران اقتصادی این کشور و تعیین موقعیت جدید در موازنه قدرت در حال تحول منطقه‌ای، زمینه را برای احیای روابط دو طرف فراهم آورده است.

حمایت ۱۴۶ میلیون دلاری عربستان سعودی از شرکت‌های کوچک و متوسط، تشکیل شورای تجارت عربستان و قطر، گسترش روابط تجاری امارات و کره جنوبی از طریق امضای توافقنامه میان اتاق‌های دو کشور و بازگشت قطری‌ها به اقتصاد مصر از دیگر تحولات در کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس است. همچنین باید به تصمیم دولت طالبان مبنی بر توقف فعالیت بازارچه‌های مرزی به دلیل رواج گسترده قاچاق از طریق این بازارچه‌ها اشاره کرد.

موضوع مهم تأثیرات جنگ اوکراین بر اقتصاد جهانی از دیگر مسائلی است که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است. از یک‌سو بحران اوکراین تأثیرات قابل‌توجهی بر بازار مواد غذایی و امنیت غذایی کشورهای اسلامی و بازار موسوم به حلال گذاشته است. بخش قابل‌توجهی از کشورهای اسلامی به واردات مواد غذایی از روسیه و اوکراین به‌شدت وابسته‌اند. شرایط جنگی باعث شده تا زنجیره ارزش دچار اختلال شود، کمبود و گرانی مواد غذایی در این کشورها به‌طور فزاینده‌ای احساس شود.

از سوی دیگر، گزارش جدید بانک جهانی در مورد چشم‌انداز بازار کالاهای کلیدی در جهان که ۲۲ آوریل ۲۰۲۲ منتشر شده در مورد تأثیرات جنگ اوکراین بر قیمت کالاها در جهان هشدار می‌دهد. از منظر گزارش افزایش قیمت انرژی در دو سال گذشته بیشترین میزان از سال ۱۹۷۳ و بحران جهانی نفت بوده است. قیمت آن دسته مواد غذایی که روسیه و اوکراین تولیدکنندگان بزرگ آن محسوب می‌شوند و همچنین کودهای شیمیایی که برای تولید به گاز طبیعی نیاز دارند به بالاترین میزان از سال ۲۰۰۸ رسیده است. بانک جهانی این شوک را بزرگ‌ترین شوک به قیمت کالاها از دهه ۱۹۷۰ توصیف کرده است.

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ضمن انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» که با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار گرفته است، رویدادهای کلیدی را از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران موردبحث و بررسی قرار می‌دهد.