توحید ورستان؛ بازار: پس از طرح ادعاهایی در مورد میدان گاز آرش، حالا به نظر می‌رسد مقامات سعودی و کویتی فکر دیگری در سر دارند و از ایران دعوت کرده‌اند تا برای تعیین حد و حدود میدان مذاکره کنند. اما موضوع همچنان حساس است.
سوال اصلی این است که آیا ذخایر گاز به عنوان یک میدان در نظر گرفته می‌شود یا دو میدان؟ در سمت خلیج فارس، ایران میدان را «آرش» می‌نامد، در حالی که عربستان سعودی و کویت این میدان را «الدوره» می‌نامند. اگر فقط یک میدان باشد، این سوال پیش می‌آید که چقدر از آن در آب‌های ایران است. بسیاری از کارشناسان صنعت انرژی بر این باورند که این میدان تنها یک میدان است که قادر به تولید مقدار قابل توجهی گاز و همچنین میعانات گازی است.
اگرچه کویت یک تولیدکننده نفت است و نقش مهمی در سازمان اوپک دارد، اما در حال حاضر مجبور است برای تولید برق روی به واردات گاز حتی از منابعی به دورتر مانند دریای کارائیب روی بیاورد. ریاض نیز گاز میدان الدوره را برای تولید برق تاثیرگذار می‌داند و میتواند جایگزین نفتی شود که برای صادرات سودآورتر است. حتی ایران با وجود رقابت با روسیه برای کسب عنوان بزرگترین ذخایر گازی جهان، به گاز بیشتری نیاز دارد بطوریکه برخی از مقامات تهران گاها حرف از واردات به میان می آورند.
این اختلاف ممکن است به دلیل ریشه‌های تاریخی در خطوط ساحلی عربستان و کویت پیچیده‌تر شود. زمانیکه توسط فرماندهان امپراتوری بریتانیا طراحی شد، این منطقه از ساحل خلیج فارس و به دلیل الگوهای مهاجرت و وفاداری قبایل محلی به طور مبهم به عنوان «منطقه بی‌طرف» تعیین شد. اما با کشف نفت، منطقه بین عربستان سعودی و کویت و درآمد تولید آن تقسیم شد. البته درجه‌ای از تنش بر سر ترتیبات آن هنوز هم ادامه دارد هرچند اصطکاک سیاسی دوجانبه در مقاطعی نیز افزایش می‌یابد. برای نمونه زمانی که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در سال ۲۰۱۸ قصد بازدید از کویت را داشت، این سفر به دلایلی که هرگز اعلام نشد، به طور ناگهانی متوقف شد. اما تقریبا همه آن را به ناراحتی کویت و سبک دیپلماسی آن نسبت دادند.
میدان آرش تقریبا خارج از مرزهای حاکمیتی است و مکانیسم‌های حقوقی بین المللی برای بهره برداری مشترک و تقسیم درآمد در این شرایط به خوبی میتواند تاثیرگذار باشد. همچنین در خلیج فارس، ایران میادین نفت و گاز مشترک دیگری با قطر، امارات متحده عربی و عمان دارد. با این حال، اختلافات ناشی از چنین ترتیبات همیشه به صورت دوستانه حل و فصل نمیشود: برای مثال، در سال ۱۹۹۰، صدام حسین تا حدودی حمله خود به کویت را توجیه کرد زیرا او ادعا کرد که این کشور بیش از حد از یک میدان نفتی تولید می‌کند که در مرز مشترک دو کشور قرار دارد.
مشخصات میدان
عربستان سعودی و کویت هر دو توافقی را برای توسعه میدان آرش امضا کردند که در سال ۱۹۶۰ کشف شد و در منطقه مشترک زیر آب بین دو کشور در خلیج فارس واقع شده است. این امر با گرایش جهانی به استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت انتقالی برای دستیابی به انرژی پاک همزمان است، زیرا این منطقه به ویژه خلیج فارس، شاهد تلاش‌های زیاد برای افزایش تولید گاز از طریق کشف میادین جدید یا توسعه میادین موجود انجام داده است.
این میدان گازی در صورت توسعه نقش مهمی در تامین رشد تقاضای داخلی برای گاز طبیعی در هر دو کشور خواهد داشت. این توافقنامه شامل انتخاب مشاور برای تهیه مطالعات مهندسی لازم برای توسعه میدان توسط شرکت عملیات مشترک خفجی و در عین حال کار بر روی توسعه طرح‌های مهندسی از جنبه های سرمایه‌ای و عملیاتی است.
لازم به یادآوری است که شرکت عملیات خفجی یک سرمایه گذاری مشترک بین عملیات خلیج فارس آرامکو و شرکت نفت خلیج کویت است و وظیفه مدیریت و توزیع منابع طبیعی در منطقه مشترک بین دو کشور را بر عهده دارد.
بر اساس بیانیه مشترک عربستان سعودی و کویت در ماه گذشته، انتظار می‌رود توسعه میدان آرش حدود یک میلیارد فوت مکعب گاز و همچنین تولید ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات گازی در روز را تولید کند. دو کشور توافق کردند که بر اساس گزینه «جدایی دریایی»، سهم هر یک از دو شریک در دریا تفکیک شود، بر اساس گزینه «جدایی دریایی»، استخراج شده از میدان آرش را به طور مساوی بین خود تقسیم کنند. این به معنای ارسال سهم آرامکو از عملیات خلیج فارس از گاز طبیعی و میعانات گازی به تاسیسات این شرکت سعودی در خفجی است.
موضع تهران در مورد آرش
ایران از همان ابتدا یعنی سال ۱۳۴۹ خواستار مذاکره در مورد میادین نفت و گازی مشترک بود اما این کشورها حاضر نبودند پای میز مذاکره بیایند. بالاخره اوایل سال ۱۳۷۶ عربستان و کویت اعلام کردند که در آن محدوده یک میدان نفتی بنام الدوره کشف کردند که درصددند از آن بهره‌برداری هم داشته باشند که ایران آنرا غیر قانونی می دانند.
به گفته سید مهدی حسینی، رئیس پیشین کمیته بازنگری قراردادهای نفتی وزارت نفت، در این شورا تصمیم گرفته شد برای اینکه مشکل خط مرزی حل شود و آنها پای میز مذاکره بیایند ایران هم دکل مستقر کرده و شروع به حفاری کند. ایران نیز این کار را آغاز و نهایتا سال ۷۸ دکل وارد موضع شد و شروع به حفاری کرد، نتیجه اینکه در سال ۷۹ کشف کردیم که میدان الدوره یک میدان مشترک است و در آب‌های ما گسترش دارد، از همین روی میدان سمت ایران را «آرش» نام‌گذاری کردیم.
حسینی همچنان اظهار داشت که «هدف اصلی و اولیه ما از استقرار دکل در منطقه این بود که آنها را برای تعیین خط مرزی پای میز مذاکره بیاوریم و تا وقتی کار ما تمام نشد به طرف کویتی و عربستانی اعلام نکردیم، زمانی که قرار بود دکل را به عقب بکشیم بنده یک مصاحبه تلویزیونی داشتم اما اعلام نکردم که کار ما تمام نشده چون فضای سنگینی علیه ایران ایجاد کرده بودند. دکل ما را با تانک‌های صدام مقایسه کرده و اینگونه در افکار عمومی کویت مطرح می‌کردند که صدام با تانک و ایران با دکل وارد محدوده ما شده و با اتخاذ مواضع غیردوستانه فشار زیادی روی وزارت‌خارجه وارد کردند که چرا ایران حفاری می‌کند. بعد از مصاحبه بنده و اقدامی که ما در زمینه استقرار دکل داشتیم نهایتا منجر به این شد که وزیر نفت کویت طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که وارد مذاکره خواهند شد، یعنی ما بعد از ۳۰ سال به هدف‌مان برای کشاندن آنها پای میز مذاکره رسیدیم.»
البته بعدها مذاکراتی از سوی وزارت نفت صورت گرفت اما به نظر می‌رسد بعد از این سال‌ها ظاهرا خط مرزی تعیین نشده و به نتیجه نرسیده است، پس یک فرصت تاریخی برای رسیدن به توافق از دست رفت.
اکنون کویت و عربستان اعلام کرده‌اند که در نظر دارند از این میدان بهره‌برداری کنند، طبیعتا ایران در این میدان شریک هست، اما اینکه هر کدام از سه کشور چقدر سهم دارند، مشخص نیست. کویت و عربستان حتما با هم به توافق سهمی رسیده‌اند اما سهم ایران موقعی تعیین می‌شود که خط مرزی را تعیین کرده باشد چون براساس ادعای کارشناسان انرژی، بدون خط مرزی نمی‌توان گفت چقدر از میدان در آب‌های ایران است.
نتیجه
در شرایط کنونی که نگرانی‌ها در مورد قیمت جهانی انرژی و کمبود گاز به دلیل بحران اوکراین تشدید شده است، شاید حل موضوع میدان آرش مهم شمرده شود هرچند حل آرام و سریع آن موجب نمیشود که تولید در آرش در کوتاه مدت بدون هزینه‌های قابل توجه توسعه آن که حدودا ۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود، مقدور باشد.
با توجه به این شرایط و به منظور اجتناب از اقداماتی که احتمالا به اشتباه حساسیت‌های سیاسی بین طرفین را تشدید کند، بهترین رویکرد عدم دخالت کشورهای دیگر مانند ایالات متحده باشد. در این میان، این پرونده به کشورهای کلیدی خلیج فارس به ویژه ایران و عربستان سعودی فرصتی می‌دهد تا علی رغم تنش‌ها، روابط کاری با یکدیگر داشته باشند.
نظر شما