بازار؛ گروه استانها: رشته تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی یا به‌اختصار گوهر تراشی یکی از هنرها و صنایع قدیمی در ایران است که در سال‌های اخیر با توجه به روی آوردن مردم به استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به‌عنوان زیورآلات و تزئینی و هم جنبه درمانی و نیز رویکرد ایجاد اشتغال بیش‌ازپیش موردتوجه قرارگرفته است.
شهر مشهد مقدس از سال ۱۳۹۵ به نام پایتخت سنگ های قیمتی ایران و جهان نام گرفته است و وجود معادن متعدد سنگ هایی همچون گرانیت، فیروزه، عقیق و ده ها سنگ دیگر موجب شده «شورای جهانی صنایع دستی » این عنوان را به شهر مشهد بدهد.
گرچه مشهد لقب پایتخت سنگ های قیمتی را سالهاست که یدک می کشد اما بنا بر اظهارات بسیاری از کارشناسان آن طور که باید به موضوع آموزش و یا تربیت نیروی جوان و تهیه زیر ساخت های لازم در این راستا اقدام نشده است و بسیاری از مشکلات مانند تحریم ها؛ گرانی ارز؛ نبود لوازم جانبی؛ کرونا و سایر مشکلات همواره دست گوهر تراشان را زیر سنگ گذاشته است.
مهشید اسلامی فریمانی،متولد سال ۱۳۶۵ کارشناسی صنایع‌دستی و دارای مدارک گوهرشناسی و گوهر تراشی از دانشگاه سوئیس که در طی سال‌های گذشته آموزش سنگ‌تراشی و گوهرشناسی را با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد در دستور کار خود داشته است یکی از افرادی که این روزها دل پردردی از بی‌توجهی مسئولان و همچنین مشکلات انباشته‌شده در این رشته هنری دارد که ساعتی را برای ثبت دل گفته‌هایش به گفت‌وگو نشستیم.
چند سال است که در این رشته فعالیت دارید؟
حدود ۱۱ سال است که به‌عنوان مدرس گوهرشناسی و گوهر تراشی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در این حوزه مشغول به کار هستم.
پیش‌ازاین در آموزشگاه و در دانشگاه فردوسی در کارگاهی که در بخش فناوری‌های پیشرفته دانشگاه بود، مشغول به تدریس بودم که به دلیل بیماری کرونا مدت زیادی تعطیل شد.
* چقدر گوهر تراشی در ایران به‌صورت تخصصی و حرفه‌ای دنبال می‌شود؟
با توجه به اینکه کار گوهر تراشی کاری بسیار تخصصی است اما متأسفانه در بازار ایران این کار خیلی به‌صورت تخصصی انجام نمی‌شود و بر همین اساس است که هر شخصی که وارد این حوزه می‌شود، موفق نخواهد بود.
ما در این راستا نیاز داریم تا پس از آموزش دادن علاقه‌مندان نسبت به انتخاب بهترین‌ها اقدام کرده تا بتوانیم برای رقابت با بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم زیرا بیشتر مشتریان ما را خارجی‌ها تشکیل داده و قرار است این گوهرسنگ‌ها جهانی به فروش برسند .
* تاکنون برای چند نفر اشتغال‌زایی کردید؟
با توجه به همه این موضوع‌ها نمی‌توان تعداد اشتغال‌زایی برای افراد را به‌طور قطعی مشخص کرد. در دوره های برگزارشده افراد ابتدا آزمون می‌دهند سپس آموزش کامل به آن‌ها داده می‌شود و از بین آن‌ها بهترین‌ها انتخاب می‌شوند و دیگر افرادی که جزء بهترین‌ها انتخاب نشوند با توجه به اینکه آموزش کامل را دیده‌اند ،می‌توانند در بحث بازارهای داخلی مشغول به کار شوند و ما آن‌ها را حمایت خواهیم کرد.
اما به‌طورکلی با توجه به سال اول شروع کارمان مابین ۲۰ تا ۲۵ نفر را انتخاب خواهیم کرد و برای آن‌ها اشتغال‌زایی ایجاد خواهد شد.
به‌طورکلی من به افراد زیادی در شهرهای مختلف ایران آموزش داده‌ام و آن‌ها را حمایت کرده‌ام که اکنون به‌طور مستقل مشغول به کار هستند و نمایشگاه‌های زیادی را برگزار کرده‌اند. دراین‌بین حدوداً با ۱۰ نفر از هنرجوهایم در ارتباط مستقیم هستم و با آن‌ها همکاری می‌کنیم.یکی دیگر از برنامه‌هایم این هست که به تعدادی از افراد آموزش کامل داده شود تا آن‌ها روی سنگ‌های قیمتی که در ایران وجود دارد، برای ما کار کنند
* چقدر برای این کار سرمایه نیاز است و تا چه میزان دولتمردان از شما حمایت می کنند؟
در بحث سرمایه موردنیاز در این کار باید بگویم، سرمایه زیادی لازم است اما در طی این سال‌هایی که من در دانشگاه فردوسی مشغول به همکاری بوده‌ام جلسات متعددی با وزارت علوم و مجلس داشته‌ام اما تاکنون سرمایه دولتی و حمایت از سمت دولت برای این کار نبوده است و اکثر واحدهایی که مشغول به این کار هستند سرمایه‌گذاران خصوصی دارند مثلاً در دانشگاه فردوسی بخشی که ما مشغول به همکاری بودیم ،سرمایه‌گذار خصوصی نیز داشته است.
همین کاری که مشغول به شروع آن هستیم، سرمایه‌گذار کاملاً خصوصی دارد که دلیل آن نیاز به سرمایه هنگفت است. بخش‌های دولتی وارد این حوزه نمی‌شوند چراکه آن‌ها توقع دارند بعد از مدتی کوتاه سرمایه آن‌ها برگردد و این کار زمان‌بر است به همین دلیل بخش‌های خصوصی راحت‌تر وارد همکاری می‌شوند.
* صادرات سنگ‌های قیمتی چه وضعیتی دارد؟
ما در حال حاضر روی بخش صادرات گوهرسنگ‌ها نیز در حال پیگیری هستیم اما با توجه به اینکه هیچ استاندارد مشخصی در رابطه با صادرات گوهرسنگ‌ها نیست همچنین باوجود تحریم‌ها ارتباط با کشورهای دیگر بسیار کم بوده و لذا صادرات گوهرسنگ‌ها با مشکل جدی مواجه است.
* گوهرسنگ‌ها به چه کشورهایی صادر می‌شود؟
ما این گوهرسنگ‌ها را به کشورهایی که خواهان آن‌ها هستند مانند بلژیک،هنگ‌کنگ ،چین و کشور های حاشیه خلیج فارس صادرمی‌کنیم.
این گوهر سنگ ها شامل چه سنگ هایی هستند؟
این گوهرسنگ‌ها شامل سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی از جمله فیروزه ،عقیق و گارنت سبز است.
* مهم‌ترین مشکلات شما در این حرفه چیست؟
مشکلات فراوانی در مسیر ما وجود دارد ازجمله مشکلات بزرگ این است که رابطه‌ها جایگزین ضابطه‌ها شده است و من با توجه به اینکه ۱۱ سال در این زمینه فعالیت دارم شاهد این هستم که در بازار ایران و در آموزشگاه‌های مربوط به این رشته اساتیدی که مشغول به تدریس هستند، طبق استانداردها پیش نمی‌روند.
با اینکه هزینه‌های زیادی از هنرجویان دریافت می‌شود، هنگامی‌که این هنرجویان را در بازار می‌بینیم و مثلاً به آن‌ها گفته می‌شود یک نگین برلیان کات بتراش قادر به تراشیدن نمی‌باشند یا دستگاه را نمی‌توانند تنظیم کنند.
* به نظر شما باید در حوزه آموزش تجدیدنظر شود؟
من چندین بار با ارگان‌های دولتی مانند فنی حرفه‌ای یا صنایع‌دستی جلسه داشته‌ام و این موضوع را بیان کردم که تعرفه‌های آموزشی در این حوزه ایراد دارد و نیازمند تغییرات اصولی و اساسی است ولی متأسفانه معیارها بر این اساس بود که مثلاً چون یک برند در مشهد شناخته‌شده است پس حرف اول را ایشان باید بزنند حتی اگر تخصصی در این زمینه نداشته باشند.نگرانی من به این دلیل است که هنرجوهایی که در این نوع ارگان ها آموزش می‌بینند متأسفانه تخصص لازم را ندارند. به‌طور مثال با برخی از دبیرستان‌ها قرارداد بستند و آموزش دادند یا مؤسساتی برای آموزش تأسیس کردند اما عملاً خروجی مفیدی نداشتند.
این موضوع موجب می‌شود درصد زیادی از هنرجویان به‌طور اشتباه آموزش ببینند لذا درنهایت قادر به رقابت با بازارهای جهانی نخواهیم بود.
* این موضوع چقدر به ضرر ما تمام می‌شود؟
ما حتی با کشورهایی مثل تایلند که گوهرسنگ‌هایی با سطح کیفیت خیلی پایین می‌تراشند، نمی‌توانیم رقابت کنیم.ایران دومین کشور در دنیا است که دارای سنگ قیمتی گارنت است و اولین کشور روسیه است که متأسفانه چون کسی تخصص تراش این سنگ را ندارد لذا روسیه درخشش بیشتری در بازار های جهانی دارد.
متاسفانه این سنگ‌ها به‌صورت خام به روسیه فرستاده می‌شود و در آنجا تراش داده می‌شود که درنهایت به اسم روسیه تمام می‌شود و این موضوع واقعاً دردناک است .
* انتخاب مشهد به‌عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها چقدر به پیشرفت آن در این حوزه کمک کرد؟
متأسفانه باوجوداینکه مشهد شهر جهانی گوهرسنگ‌ها شناخته شد اما طی این دوره مشهد ،هیچ‌گونه پیشرفتی در این زمینه نداشته است.
من سالهاست سکوت کرده‌ام اما در اینجا فاش می‌کنم که آموزش ما به دست کسانی است که از پایه اشتباه تدریس می‌کنند.
* چه مشکلاتی در حال حاضر بر سر راه گوهر تراشان وجود دارد؟
از مشکل آموزش که بگذریم مشکلات بسیار دیگری مانند تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز به‌عنوان موانع کار محسوب می‌شوند.
به‌طور مثال من در ابتدا که کارم را شروع کردم موجودی دستگاه‌ها و تجهیزات خوب بسیار ضعیف بود ولی از زمانی که این کار به‌طورجدی شروع شد خوشبختانه شرکت‌های بسیار خوبی در تهران برای تولید و ساخت دستگاه‌ها شروع به فعالیت کردند که ساخت دستگاه‌های آن‌ها تقریباً قابل‌رقابت با دستگاه‌های ساخت آمریکا یا آلمان است البته ابزارهای جانبی هنوز نیازمند واردات هستند .
من با برخی از شرکت‌ها در این خصوص صحبت کرده‌ام مشکلی که برای تولید این ابزارهای جانبی دارند ،هزینه‌های سنگین مواد اولیه است و با توجه به اینکه دولت هیچ‌گونه حمایتی در این زمینه نمی‌کند و این شرکت‌ها هنوز برای فروش این لوازم خیلی در ایران قدر نمی‌باشند برای تولید دست نگه‌داشته‌اند.
* گرانی و تورم چقدر بر روی این حرفه تأثیر گذاشته است؟
در رابطه با تهیه مواد اولیه باید گفت سنگ‌ها هم شامل افزایش قیمت شده‌اند زیرا هنگامی‌که سنگ از معدن برداشت می‌شود و به فروش می‌رسد، هزینه‌های زیادی دارد که باعث افزایش قیمت خود سنگ می‌شود.
برای شخصی که می‌خواهد مثلاً سنگ گارنت را خریداری کند و آن را تراش دهد ،صد میلیون تومان برای ۱۰ گرم از این سنگ مبلغ بسیار سنگینی است. یا سنگ‌های نیمه قیمتی مانند فیروزه و عقیق در این دو سال اخیر افزایش قیمت بسیار زیادی داشته‌اند و مشکل این است روی بحث قیمت‌ها نیز نظارت زیادی صورت نمی‌گیرد.
یکی دیگر از دغدغه‌های بزرگ من برای هنرجوهایی است که به‌طور تخصصی این حرفه را آموزش‌دیده‌اند و برای کار در بازار ایران دچار مشکل هستند ،چراکه ایران به علت هزینه زیاد این سبک‌کارها خواهان آن‌ها نیست و از طرفی چون تحریم هستیم و با کشورهای دیگر ارتباطی نداریم عملاً کار خوابیده است و هنرجوهای من توانایی فعالیت در بازار ایران را ندارند.
نظر شما