اقتصاد دانش بنیان باعث جهش تصاعدی تولید و اشتغال می شود| «تولید دانش بنیان» در ایران مطلوب نیست

بازار؛ گروه بین الملل: اقتصاد کشور در حال تغییر ماهیت و شکل از منبع‌محوری به دانش‌بنیانی است لذا در این برهه شاهد شکل‌گیری کسب و کار دانش بنیان نوظهور مبتنی بر فناوری هستیم که بیشترین نرخ رشد را به خود اختصاص داده و به دنبال جذب بیشترین سهم از بازار اقتصادی ایران هستند و به شکل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان و جایگاه اقتصاد دانش‌ بنیان می پردازد. آمار بازگشت سرمایه بانک جهانی هم نشان می‌دهد نرخ بازگشت سرمایه در بخش کشاورزی ۳۰ درصد، صنعت ۵۰ درصد و خدمات ۱۰۰ درصد است که اغلب کسب و کار دانش بنیان و فناورانه در حوزه خدمات هستند.

لذا احساس نیاز برای گذر از اقتصاد منبع محور به اقتصاد دانش بنیان در تمامی جوامع بیش از پیش احساس می‌شود و باید زمینه تولید محصولات دانش‌بنیان را از طریق شکل‌گیری کسب و کار دانش بنیان کوچک و متوسط فراهم کرد تا از دایره رقابت جا نماند. طبیعتا تحقق و شکل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان در عصر پرشتاب کنونی که کارآفرینی مبتنی بر فناوری و به دنبال آن کسب‌ و کارهای دانش‌بنیان موتور رشد اقتصادی محسوب می‌شود، به اشتغال پایدار فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها کمک بسزایی خواهد کرد. در این حوزه اقتصاد، نوآوران، صاحبان فکر و طراحان کسب‌ و کار دانش بنیان ، سرمایه‌های اصلی ، موضوع فن‌آفرینی محسوب می‌شوند تا با ایجاد شرکت های دانش‌بنیان، سهم قابل توجهی در توسعه صنایع با فناوری های برتر و ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان دانشگاهی فراهم کنند.

اهمیت این موضوع نیز باعث شد تا رهبر انقلاب شعار سال ۱۴۰۱ را مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان قرار دهند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه امروز مسئله اصلی مسئولان اجرایی و کسانی که در اداره کشور دخیل هستند، اقتصاد است، افزودند: البته رویکردهای مردمی جدیدی نیز به چشم می‌خورد که اگر به شکل مناسبی ادامه پیدا کند، دلگرم‌کننده است.

رهبر انقلاب اسلامی در تبیین شعار سال با تأکید بر اینکه تنها راه رسیدن به رشد اقتصادی، حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان است، افزودند: منظور از اقتصاد دانش‌بنیان، نگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه‌ها است که نتیجه آن، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت‌پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات در داخل خواهد بود.

رهبر انقلاب با تأکید بر این واقعیت که دستیابی به پیشرفت عادلانه در اقتصاد و حل مشکل فقر فقط از مسیر تقویت تولید دانش‌بنیان می‌گذرد، گفتند: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان باید افزایش یابد و این کار شدنی و ممکن است.

در خصوص اهمیت اقتصاد دانش بنیان خبرنگار بازار گفتگویی با پروفسور «نادر انتصار» رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلابما آمریکا انجام داده است که در ادامه می آید. انتصار از اساتید برجسته اقتصاد سیاسی در سطح بین المللی است.

*اهمیت اقتصاد دانش بنیان(knowledge-based economy) چیست؟

اقتصاد دانش بنیان پیش نیاز مطلق رشد و پیشرفت است. اقتصاد دانش بنیان یک ضریب فزاینده است و نقش مشابهی را ایفا می کند که تولید در توسعه اقتصادی در طول انقلاب صنعتی ایفا کرد.

*نقش اقتصاد دانش بنیان در اشتغال زایی چیست؟

همانطور که در پاسخ قبلی خود گفتم، اقتصاد دانش بنیان اثر چند برابری دارد و در واقع می تواند منجر به اشتغال زایی و سودمندی برای کارآفرینی و خلاقیت شود.

*چه کشورهایی در زمینه اقتصاد دانش بنیان موفق عمل کرده اند؟

کشورهایی که در ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان موفق بوده‌اند، کشورهایی هستند که در زمینه‌های علمی سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند و آینده‌نگری لازم برای پیش‌بینی روندهای آینده را داشته‌اند. این کشورها هم شامل قدرت های سنتی و هم کشورهای نوظهور آسیا می شوند.

*در تولیدات اقتصادی، تولید دانش بنیان (knowledge-based production) مبتنی بر پیشرفتهای علمی حائز اهمیت است. به نظر شما کشورهایی چون ایران برای گام برداشتن در این مسیر چه اقداماتیی باید انجام دهند؟

ذهنیت اقتصادی کشور باید تغییر کند. به اصطلاح «ذهنیت بازاری» که برای مدت طولانی بر فعالیت های اقتصادی ایران تسلط داشت و شکل می داد، نه تنها منسوخ شده است، بلکه نتیجه معکوس دارد. دانشگاه ها و مراکز علمی ایران باید به طور قابل توجهی ارتقاء یابند و بر رشته های STEM (علوم، فنی، مهندسی و ریاضیات) تاکید بسیار بیشتری شود. اگرچه بودجه ایران در این حوزه‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافته است، اما تعهد مالی کشور به تحقیقات علمی و تولید دانش بنیان همچنان نامطلوب است. به طور کلی، تولید دانش در زمینه های STEM باید در محوریت فعالیت های فکری کشور قرار گیرد و این امر باید فراتر از پرداخت ساده باشد.

*اهمیت دانش در صنعت نفت چیست و محصولات دانش بنیان چه جایگاهی در بازار نفت دارند؟

صنعت نفت در تمام جنبه های فعالیت خود به شدت به فناوری غربی وابسته بوده است. اقتصاد دانش‌بنیان درجه‌ای از آزادی را در اختیار ایران قرار می‌دهد که هرگز در این زمینه از آن برخوردار نبوده است و به مرور زمان به کاهش وابستگی ایران به خارجی‌ها در تولید انرژی و نوآوری کشور کمک می‌کند.