بازار؛ گروه استانها: از گذشته‌های دور تا کنون زاینده‌رود همواره نگین انگشتری اقتصاد اصفهان بوده است؛ از شغل کشاورزی که بر مبنای وجود یک رودخانه دایمی شکل گرفته است تا صنایع و کارخانه‌جات، از گردشگری که مهمترین شاهراه‌های اقتصاد غیرنفتی اصفهان است و تا معیشت مردمی که وجود این رودخانه، منبع و دلیل اصلی سکنی گزیدن آنها در کنار این رودخانه بوده است، به زاینده‌رودی بستگی دارد که هیچ‌گاه درطول تاریخ فصلی نبوده است.
متاسفانه در طول سالهای گذشته اشتباهات متعدد در ارتباط با این رودخانه هم موجب کاهش بارندگی در سرچشمه، طول مسیر رودخانه و تالاب بین المللی گاوخونی شده است و همین رویه تغییر اقلیم اصفهان و در نتیجه با مشکل روبرو شدن کشاورزان اصفهان را در پی داشته است.
کشاورزی اصفهان سابقه صدها ساله دارد
کشاورزی شغلی است که به گفته کارشناسان سابقه صدها ساله در این استان دارد و از ابتدای پیدایش تمدن نصف جهان، به عنوان یکی از مشاغل اصلی مردم اصفهان مطرح بوده است و بر این اساس از میان رفتن این حرفه محلی از اعراب ندارد چراکه محصولات کشاورزی استان اصفهان از نظر کمی و کیفی هنوز هم رتبه نخست را در کشور دارد و در تقویت بار اقتصادی کشور و مبارزه با جنگ غذا در دنیا نقش اول را ایفا می کند.
در این ارتباط یک کارشناس اقتصاد کشاورزی در گفت و گو با خبرنگار بازار اظهار کرد: گرچه اصفهان در طول سالهای گذشته با خشکسالی روبرو شده، اما همواره رتبه‌های نخست تولید محصولات دامی و کشاورزی را هم از نظر کیفیت و هم میزان تولید داشته است.
خلاقیت در کشاورزی و کاشت هندوانه در در دل کویر!
مریم وطنی افزود: اصفهان در طول تاریخ، دوره‌های کمبود آب و خشکسالی را تجربه کرده است اما کشاورزی به شکلی با اصفهان گره خورده است که حتی در شرایط کمبود آب نیز کشاورزان راه حل‌های ابتکار آمیز برای این مشکل یافته اند.
کشاورزان مناطق سنبک و چاله چهار طاقی کویر از ۳۰۰ سال پیش تاکنون با کندن چاله‌هایی به عمق کمتر از یک متر هندوانه دیم می‌کارند و این هندوانه‌ها از آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌کنند هندوانه‌های دیمی آران و بیدگل برای بیماران دیابتی مفید است
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تاکید کرد: شاید جالب باشد اگر بدانید که در آران و بیدگل در همین فصل، کاشت هندوانه دیم آن هم در دل کویر آغاز شده، آن هم با روشی که ابتکار کشاورزان این دیار از قدیم بوده است.
وی ادامه داد: شاید به نظر برسد که کشت محصول پرآب هندوانه هیچ سنخیتی با کویر خشک و سوزان ندارد اما کشاورزان مناطق سنبک و چاله چهار طاقی کویر از ۳۰۰ سال پیش تاکنون با کندن چاله‌هایی به عمق کمتر از یک متر هندوانه دیم می‌کارند و این هندوانه‌ها از آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌کنند؛ نکته جالب توجه اینکه قند هندوانه‌های دیمی آران و بیدگل بسیار کمتر از هندوانه‌های معمولی است که برای بیماران دیابتی مفید است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تصریح کرد: نکته ای که کمتر تاکنون مورد توجه قرار گرفته این است که حتی برنج لنجان نیز مورد کم لطفی مسئولان قرار گرفته است، بارها این مطلب بیان شد که کاشت برنج در این منطقه توجیهی ندارد و این در حالی است که این صحبتها بدون تحقیق و استفاده از نظرات کارشناسی بوده است.
وی با اشاره به اینکه برنج لنجان، همواره جزو خوش طعم ترین برنج‌های کاشته شده در کشور با قابلیت صادراتی بالا بوده است، اضافه کرد: برنج لنجان به دلیل ساختار ژنتیکی خود، برخلاف برنج شمال آب بسیار کمی مصرف می کند و اصلا قابل مقایسه با کشت پرآب برنج در دیگر مناطق کشورمان نیست.
وطنی با اشاره به اینکه نتیجه صحبتهای غیرکارشناسی به جای حمایت از تولید این برنج با توجه به کیفیت صادراتی آن، موجب ضرر و زیان کشاورزان و صادرات در این بخش شد، تصریح کرد: در پاسخ به برخی ادعاها باید گفت که این نوع برنج در هیچ نقطه‌ای از کشور به جز اصفهان قابلیت کشت ندارد و این در حالی است که برخی افراد ادعا می کردند باید کشت این نوع برنج را در دیگر شهرها انجام شود.
باید دقت کنیم که در پی حمایت از صنعت و پاک کردن صورت مسئله مشکل کم آبی در اصفهان با تفکر اشتباه تعطیل کردن کشاورزی نباشیم چرا که به گفته کارشناسان امر، خشکسالی اصفهان ناشی از بی تدبیری و دست ساز بشری است
وی ادامه داد: باید توجه کنیم که در شرایطی که صنعت در حال گرفتن جان اصفهان است به نوعی که آلودگی ناشی از این صنایع، افزایش بیماریهایی مانند سرطان را در اصفهان در پی داشته و حتی به مهاجرت از این استان دامن می زند، باید دقت کنیم که در پی حمایت بیش از اندازه این امر و پاک کردن صورت مسئله مشکل کم آبی در اصفهان با تفکر اشتباه تعطیل کردن کشاورزی نباشیم چرا که به گفته کارشناسان امر، خشکسالی اصفهان ناشی از بی تدبیری و دست ساز بشری است.
ترک‌های خشکسالی زاینده رود بر پیشانی اقتصاد گردشگری اصفهان
نباید فراموش کنیم که علاوه بر آسیب‌هایی که خشکسالی زاینده رود از نظر اقتصادی در حوزه کشاورزی، دامداری، صنعت دیگر موارد در پی دارد اقتصاد گردشگری استان اصفهان نیز مورد تهدید قرار گرفته است، هم اکنون بیش از ۴۰۰ اثر تاریخی در محور تاریخی زاینده رود قرار دارد که خشکی این رودخانه، ترک نابودی بر پیشانی آنها انداخته است.
خشکسالی زاینده رود علاوه بر کم کردن میزان بازدید از بناهای خط سیر تاریخی رودخانه، سلامت پلهایی مانند سی و سه پل، شهرستان و خواجو که ساختار آنها بدون آب دچار آسیب جدی می شود را نیز مورد تهدید قرار داده است.
در این ارتباط یک کارشناس محیط زیست و اقتصاد گردشگری در گفت و گو با خبرنگار بازار اظهار کرد: برای رفع مشکل حوضه زاینده رود، تنها کافی است مسئولان به یاد بیاورند که تنها سه درصد از جمعیت استان مجاور در حوضه آبریز زاینده رود قرار دارد و ۹۳ درصد از مساحت و ۹۷ درصد از جمعیت این استان از جمله شهرهای بن و بروجن در حوضه آبریز کارون است.
شکل گیری اصفهان از ابتدا بر مبنای وجود یک رودخانه دایمی بوده است
سعید مجیری ادامه داد: در یک جمع بندی منطقی باید شرایط کم آبی استانی با وسعت اصفهان را درک کنیم، شکل گیری اصفهان از ابتدا بر مبنای وجود یک رودخانه دایمی بوده است چراکه که ۹۷ درصد زاینده رود در استان اصفهان و ۹۳ درصد جمعیت استان نیز در حوضه این رودخانه است و نیاز آبی این استان که زاینده رود حق مسلم آن است قابل مقایسه با استانهای بسیار کوچک نیست.
نمی توانیم نظم طبیعت بر هم زنیم و انتظار داشته باشیم طبیعت با ما همراهی کند با زیرپاگذاشتن نتایج سالها تحقیق و کارهای کارشناسی دانشمندانی مانند شیخ بهایی خود را از آنها برتر دانسته و انتظار داشته باشیم کارهای غیرکارشناسانه ما نتیجه درستی در پی داشته باشد
وی ادامه داد: عدم جریان دایمی رودخانه زاینده رود، خود عامل اصلی کمبود بارش در سرچشمه و در طول مسیر نیز هست و باید این مشکل با وجود جریان هر چند اندک آب جبران شود، ما نمی توانیم نظم طبیعت را بر هم زنیم و انتظار داشته باشیم طبیعت با ما همراهی کند و با زیر پا گذاشتن نتایج سالها تحقیق و کارهای کارشناسی دانشمندانی مانند شیخ بهایی خود را از آنها برتر دانسته و انتظار داشته باشیم کارهای غیرکارشناسانه ما نتیجه درستی در پی داشته باشد، به یقین زاینده رود شرایط کم آبی را در طول تاریخ همیشه داشته است و امثال شیخ بهایی بهترین تصمیم را با در نظر گرفتن همه شرایط گرفته اند.
برداشتهای غیرمجاز و عدم رعایت قانون، مشکل اصلی حوضه آبریز زاینده رود
وی با اشاره به اینکه برداشتهای غیرمجاز و عدم رعایت قانون عدم بارگذاری های جدید، مشکلات اصلی این حوضه آبریز را رقم زده است، گفت: در میان این همه مشکل، برخی طرح های آبرسانی از حوضه زاینده رود از نظر کارشناسی و اقتصادی منطقی نیست و این در حالی است که در بودجه ۱۴۰۱ با زیر پاگذاشتن بودجه احیای زاینده رود، بودجه ای برای این طرح های غیرکارشناسی در نظر گرفته شده است.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه اقتصاد گردشگری اصفهان وابسته به زاینده رود است، گفت: اساس گردشگری استان اصفهان بر اساس رودخانه ای است که ۴۰۰ بنای تاریخی در مسیر آن قرار دارد، باید برای احیای این رودخانه نیز همانند دریاچه ارومیه چاره ای اساسی اندیشده شود.
بازگشایی های مقطعی زاینده رود تنها، آسیب‌رسان است
وی ادامه داد: بازگشایی های مقطعی زاینده رود تنها، آسیب‌رسان است چرا که کشاورزان کشت کاملی با این آب اندک دارند و پایه های پل های اصفهان نیز با بستن و بازگشایی های مکرر آب دچار آسیب می شود، حق مردمی که سالهاست آلودگی صنایع را می‌چشند، این نیست که تا جایی که صنایع نیاز به آب دارند، زاینده رود جاری باشد اما حق محیط زیست، تالاب گاوخونی و حق قانونی کشاورزان و مردم به راحتی نادیده گرفته شود.
و اما مشکلات زاینده رود از کجا نشات می گیرد و راه حل مشکل چیست؛ سال ۹۲ بود که با روی کار آمدن دولت یازدهم، با شعارهای زیست محیطی دولتمردان از جمله رئیس جمهور وقت، امیدها نسبت به احیای زاینده‌رود از سراب تا پایاب در میان دوستداران محیط زیست قوت گرفت. صورت مسأله تا حد زیادی روشن بود؛ وزارت نیرو، فعالان محیط زیست و دانشگاهیان همه بر این نکته توافق نظر داشتند که دلیل خشک شدن زاینده‌رود در پایین دست، بارگذاری بیش از حد بر این رودخانه است و بر همین اساس در جلسه دهم شورای عالی آب مقرر شد دیگر بارگذاری جدیدی بر روی این رودخانه انجام نگیرد.
تصمیمی اساسی که اگر محترم شمرده می‌شد می‌توانست راهگشای حل بحران باشد .حدود یک دهه بعد، اما همچنان طرح‌های بارگذاری جدید بر زاینده‌رود از سوی دولت در لایحه بودجه گنجانده می‌شود و مجلس هم تصویب می‌کند.
بارگذاری‌های جدید و نقض قوانین بالادستی
اما مهم ترین و جدیدترین نگرانی از بارگذاری‌های غیرقانونی جدید را در تخصیص بودجه به طرح آبرسانی از چادگان در استان اصفهان به استان مجاور باید بررسی باید بررسی کرد. طرحی که مهمترین طرح بارگذاری جدید بر زاینده‌رود است و به گفته کارشناسان آخرین تیر ترکش بر پیکره بیجان زاینده رود محسوب می شود.
منیره کرباسچی در این مورد به خبرنگار بازار می‌گوید: طرح انتقال آب از سبزکوه به یکی از شهرستانهای استان مجاور و دیگر مناطق هدف، در صورت اجرا، انتقال آب درون‌استانی و درون‌حوضه‌ای محسوب می‌شود.
وی افزود: این طرح در دهه گذشته، با اعتراضات و مخالفت‌های کشاورزان و فعالان محیط‌زیستی منطقه روبرو شد که تنش‌های اجتماعی نیز به دنبال داشت و پس از آن تامین آب برای این طرح با بارگذاری جدید بر زاینده رود با جدیت بیشتر دنبال شد.
این فعال محیط زیست با اشاره به اشتباه محاسباتی وزارت نیرو ادامه می‌دهد: ظاهرا مخالفت‌ها و تنش‌ها و حساسیت‌های اجتماعی انتقال آب بین‌حوضه‌ای از زاینده‌رود در آن زمان کمتر از حساسیت‌ها نسبت به طرح سبزکوه برآورد شده بود و دلیل این تصمیم گیری وزارت نیرو برای اجرای طرح جدید به جای سبزکوه ظاهراً همین بوده است.
کرباسچی تاکید کرد: حتی انتخاب نام این طرح که مبدا را شهرستان در استان مجاور فرض کرده، برای حساسیت‌زدایی از بارگذاری جدید بر زاینده‌رود بوده است چراکه مبدأ طرح نه این شهرستان بلکه چادگان اصفهان است.
وی با اشاره به این نکته که در بودجه ۱۴۰۱ تنها میزان یک میلیارد تومان بودجه به طرح سبزکوه اختصاص یافته است، می‌گوید: ظاهرا تکمیل و بهره‌برداری از طرح جدید اولویت اول استان مجاور است چراکه، این طرح درسال جاری ۶۵۰ میلیارد تومان بودجه دریافت نموده و برای سال ۱۴۰۱، ۵۹۰ میلیارد دیگر بودجه برای آن در نظر گرفته شده است که رقمی قابل توجه است.
این فعال محیط زیست با ابراز نگرانی از اهداف فرا متن این طرح غیرقانونی، اظهار می‌کند: تاکنون در سه مرحله مناطق آبخیز استان اصفهان منتزع و به استان مجاور الحاق شده است و ظاهرا هدف مسئولان آن استان باز هم تغییر در خطوط مرزی دو استان و پیشروی تا دریاچه سد و خط‌القعر رودخانه زاینده‌رود است و برخی نقشه دستکاری شده استان اصفهان حتی هم اکنون در استان مجاور منتشر شده و در کتاب‌های جغرافی پایه دهم دبیرستان استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: ممکن است یکی از دلایل اصرار بر ایجاد آبگیر این طرح در حوضه زاینده رود نیز سهولت در تحقق این هدف باشد چراکه حدود ۲.۵ کیلومتر از طرح قرار است در استان اصفهان اجرا شود و محل آبگیر در شهرستان چادگان اصفهان و پشت سد تنظیمی طراحی شده است.
کرباسچی با یادآوری اینکه در سال ۹۱ نیز نقاطی از حوضه زاینده رود در استان اصفهان به استان مجاور الحاق شد، به وعده صولت مرتضوی فارسانی معاون اجرایی کنونی رئیس جمهور و معاون سیاسی وزیر وقت کشور به استانداری اصفهان مبنی بر اصلاح این فرآیند اشاره می‌کند؛ وعده‌ای که هیچ گاه محقق نشد.
در بررسی صورت گرفته، در کمال تعجب معلوم شد قرار است برق مورد نیاز این طرح توسط شرکت توزیع برق اصفهان انجام گیرد و این به آن معناست که نیروگاه‌های آلاینده و آب‌بر اصفهان قرار است در عوض پمپاژ آب بیشتر از زاینده‌رود نیمه‌جان به حوضه پرآب کارون، زاینده‌رودی خشک‌تر و هوایی آلوده‌تر برای مردم اصفهان به ارمغان آورند
شرکت توزیع برق اصفهان بهای پمپاژ آب از زاینده رود نیمه جان را می پردازد؟!
او با اشاره به نیاز این طرح فاقد مجوز زیست محیطی، به انرژی بسیار برای پمپاژ آب زاینده رود، می‌گوید: در بررسی صورت گرفته، در کمال تعجب معلوم شد قرار است برق مورد نیاز این طرح توسط شرکت توزیع برق اصفهان انجام گیرد و این به آن معناست که نیروگاه‌های آلاینده و آب‌بر اصفهان قرار است در عوض پمپاژ آب بیشتر از زاینده‌رود نیمه‌جان به حوضه پرآب کارون، زاینده‌رودی خشک‌تر و هوایی آلوده‌تر برای مردم اصفهان به ارمغان آورند.
رویکرد اشتباه وزارت نیرو در طول سالهای گذشته که بارگذاری‌های جدیدی بر زاینده‌رود را زیر فشار مسئولان و نمایندگان استانها به صورت غیرقانونی به پیش برده است، اکنون ردپای خود را در خشکسالی زاینده رود نشان می دهد؛ در واقع صدها میلیارد تومان برای این طرح‌ها از بیت‌المال هزینه شده و طرح‌ها پیشرفت بالایی داشته‌اند و بر این اساس وزرات نیرو به دنبال راهی برای تکمیل و بهره‌برداری از آنها است.
طبیعی است که اگر این طرح‌ها متوقف شوند پای وزارت نیرو برای حیف و میل بیت‌المال برای طرح‌هایی غیرقانونی که هیچ‌گونه توجیه منطقی و کارشناسی ندارند گیر است، این در حالی است که شورای عالی آب به عنوان مرجع سیاست‌گذاری و نهاد بالادستی وزارت نیرو محسوب می‌شود و وزارت نیرو نمی‌تواند مصوبه‌ای در تضاد با مصوبات شورای عالی آب داشته باشد؛ بر این اساس پیش از اینکه مشکلات زاینده رود، برای کشور فراگیر شود لازم است، مسئولان در ابتدا طرح های غیرقانونی و بارگذاری های جدید را متوقف کرده و در ادامه راهکاری اساسی برای احیای دایمی زاینده رود بیاندیشند، احیای دایمی تنها راهکار رفع تمامی مشکلات زاینده رود، از سرچشمه کوهرنگ تا پایاب تالاب گاوخونی است.
نظر شما