فرحناز سپهری؛ بازار: از آنجایی که تامین مالی بخش جدایی ناپذیر راه اندازی و تولید محصول یک استارتاپ است از این رو بایستی در این زمینه دولت با فراهم کردن زیر ساختهای لازم به تسهیل سازی این مساله کمک کند.
به طوریکه شهاب جاوید فرد یک کارآفرین و فعال استارتاپی معتقد است با توجه به اینکه هزینه های تامین مالی استارتاپ در کشور ایران بسیار زیاد است از این رو کارآفرینی در ایران کاری بسیار سخت است از طرفی اشخاص کارآفرین که کسب و کار خلاقانه را راه اندازی می کنند باید به آنها به مانند به یک محرک اقتصادی نگاه شود درحالی که هنوز این فرهنگ در کشورمان جا نیفتاده است
در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی با شهاب جاوید فرد انجام داده که در ادامه آمده است.
*ابتدا مختصری از فعالیت خود را بفرمایید.
موسس و مدیر عامل کارخانه اسپیتمان هستم که سال ۸۹ تاسیس شد والان بیش ۱۰و۱۱ سال در زمینه تجهیزات ترافیکی فعالیت دارد و به سراسر کشور و همینطور کشورهای اطراف صادرات داشتیم به موازات آن استارتاپهایی را راه اندازی کرده ام با توجه به اینکه رشته ام مهندسی پزشکی است از اینرو تحقیقات در زمینه اشعه UV انجام داده ام که با توجه به کووید ۱۹ تصمیم گرفتم تا محصولی مبتنی بر این فناوری تولید کنم که بعد از ارایه محصول توانستیم پذیرش پارک علمی و فناوری بوعلی مشهد را گرفتیم و این محصول نمونه بسیار خوب بود و در بیمارستانها ارایه دادیم. که به دلیل برخی مشکلات که در ادامه به آن خواهم پرداخت، متاسفانه دیگر ادامه پیدا نکرد.
* سرمایه گذاری در زمینه استارتاپ ها چه تاثیری روی اقتصاد کشورها دارد؟
با توجه به اینکه سرعت رشد تکنولوژی طی این سالها نمودار سهمی گونه است به طوری که سرعت رشد تکنولوژی در یکسال اخیر بسیار بیشتر از ۵ سال قبل و به همین ترتیب سرعت آن در ۶و۷ سال اخیر خیلی بیشتر از ۲۰ سال بوده است و این میتواند نقطه قوت برای اقتصادهای در حال پیشرفت باشد.
خیلی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه این مساله را درک کرده اند برای مثال هند و ترکیه در این زمینه سرمایه گذاری خوبی کرده اند چون میدانند آینده خوبی دارد البته آمریکا و اروپا پیشرو در این زمینه هستند و برای استارتاپها و نقش موثرشان در اقتصاد ارزش قایل هستند و سرمایه گذاری کلانی کرده اند که قطعا روی اقتصاد تاثیر زیادی دارند چراکه نسبت به بهای تمام شده محصول و خدمات شان دارای ارزش افزوده زیادی هستند از این رو میتوانند روی تولید ناخالص داخلی کشورها تاثیر داشته باشند. در عین حال که سیاستمداران کشورمان در رده های اول مدیریتی مملکت هم متوجه این موضوع شده اند که اقتصاد دانش بنیان قطعا می تواند نقش پویایی در اقتصاد داشته باشد.
* چالش های سرمایه گذاری در حوزه استارت آپ ها در ایران چیست؟
اما متاسفانه این طرز فکر که بالا اشاره کردم در حد شعار است و به عمل تبدیل نشده است درحالی که باید قبلش فرهنگ سازی شود به طوری که به این اشخاص کارآفرین که کسب و کاری خلاقانه را راه می اندازند جامعه باید به آنها مانند یک محرک اقتصادی نگاه کند اما هنوز این فرهنگ جا نیفتاده است. برای مثال همان ادارات که قرار است مجوز بدهد ارزش این افراد درک نکرده اند و این مساله به این اکوسیستم لطمه می زند.
متاسفانه عدم فرهنگ سازی باعث شده تا کارآفرینان خیلی زودتر خسته بشوند انرژی مضاعفی را مصرف کنند. باید زیرساختهای لازم فراهم شود تا یک فرد خلاق کارآفرین تمام انرژی و تخصص اش را برای تولید محصول بگذارد نه اینکه برای مثال در گیر ادارات برای یک مجوز ساده و بوروکراسی شود که منطقی نیست. برای همین سرمایه گذاری با ریسک همراه است تا زمانیکه فرهنگ سازی نشود .
*گویا شما هم استارتاپی راه اندازی کردید و محصولی را تولید کردید؛ اما چرا ادامه پیدا نکرد؟
محصول خلاقانه در ارتباط با مشکلات کووید۱۹ تولید کردیم نمونه خلاقانه بود و نمونه ان را استارتاپها در اروپا تولید کردند که مورد استقبال واقع شد اما ما این نمونه در ابتدا به چند بیمارستان بزرگ ارایه کردیم البته مدیران خیلی استقبال کردند چراکه محصول با فناوری بالا بود منتها مسئول بیمارستان گفت: ۵۰ نمونه می خواهیم اما الان پول نداریم بعد از تحویل ۵۰ محصول، می توانیم اوراق دوساله با سررسید سال ۱۴۰۲ تحویل بدهیم! ازا ین رو نتوانستیم ادامه بدهیم. هرچند محصول خوب بود اما مشکلات اقتصادی و مشکل مالی مشتریان باعث شد تا آن محصول نتواند موفق بشود.
* راهکارهای کشورهای پیشرو برای سرمایه گذاری در استارتاپ ها چیست؟
استارتاپ وقتی میگوییم همراه آن ریسک هم است برای همین کشورهایی میتوانند موفق باشند این ریسک را از کارآفرینان بخرند زیر ساخت فراهم کنند کارآفرینان دل و جرات پیدا کنند برای مثال المان سیاستی را پیاده کرده تا افراد خلاق ریسک کنند ایده های خود را به محصول وخدمت تبدیل کنند ریسک تحت پوشش بیمه ها و حمایت دولت است اگر استارتاپی شکست خورد بنیانگذارش زیر بار قرض با سودهای کلان نمی رود از این رو بدون ترس وارد استارتاپ می شوند و انرژی شان را روی محصول متمرکز می کنند.
اما در کشور ما فقط تشویق میکنند کارآفرینی کنند اما زیر ساخت فراهم نیست برای مثال می گویند وام ۱۸ درصد داده میشود اما با حساب کتاب آن وام به راحتی با سود ۲۴ درصد تمام می شود از این رو کارافرینی که وامی می گیرد برای تامین مالی خیلی ترس دارد این ترس بخشی از انرژی اش را می گیرد و نمی تواند روی تولید محصول متمرکز باشد.
در کشورما هزینه های تامین مالی بسیار زیاد است برای مثال وام با بهره های زیاد است در حالیکه مثلا آلمان وام ۴ درصد میدهد به کارآفرینان. از این رو کارآفرینی در ایران یسیار کار سختی است من به عنوان فردی کارآفرین که سابقه شکست و موفق راه اندازی چند کسب و کار را داشته ام باید اذعان کردم دست کارآفرینان که موفق هستند و دارند اقتصاد کشور می چرخانند باید بوسید.
اگر بخواهم به این سوال به شکل خلاصه پاسخ بدهم اولا تامین مالی آسان و ارزان. دوم بحث خرید ریسکها توسط دولت و مدیریت کلان مملکتی و بعد فرهنگ سازی برای کمک به استارتاپها و ایده های خلاقانه است.
*به نظر شما در ایران دولت و ارگانها، برای ورود استارت آپ ها به تجارت بین المللی چه باید بکنند؟
با توجه به اینکه من بازرس اتحادیه صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی استان خراسان رضوی هستم و عضو سابق پارک علمی فناوری بوعلی مشهد بودم باید اشاره کنم این ارگانها به عنوان سازمانهایی هستند که تلاش میکنند حلقه مفقوده بین استارتاپهای ایرانی و خارجی باشند.
از طرفی همانطور گفتم باید در زمینه فرهنگ سازی هزینه شود دوم اینکه هوای کارآفرینان خلاق را باید داشته باشند به طرق مختلف با ارایه تسهیلاتی امکاناتی که میدهند با رفتار درست با ارزش قایل شدن به این افراد می توان امید این ریسکها بالا برد در عین حال که متاسفانه هیچ تیم مارکتینگ بین المللی قوی که رانت نداشه باشد که برود با هیات وزارت خارجه در کشورهای مختلف محصولات را معرفی کند من ندیده ام.
تیمهایی داریم با وزارت خارجه میروند با شرکتها و ارگانهای خاص که درو اقع محصولات خودشان معرفی میکنند نه صرفا برای اکوسیستم استارتاپی. که این اتفاق خوبی نیست. درحالیکه برای مثال ترکیه مشتریان خارجی را می قاپد. مثلا استارتاپهای ایران در نمایشگاه خارجی برای ارائه محصولات غرفه میگذارند بعد از چند روز ، روز آخر نمایشگاه، یک تیم قوی ترکیه با هزینه کلان همه پروژه ها و قراردادها را می گیرد و تیمهای ایران دست از پا درازتر با هزینه زیاد که کرده اند، بدون خروجی مثبت برمی گردند.
شفاف بگویم این تیمهای بین المللی مارکتینگ که می روند کشورهای خارجی، اهداف اصلی را فراموش میکنند. برای مثال سراغ سوغاتی خریدن و دیدن مکانهای تاریخی آن کشور میروند اصلا هدف اصلی را فراموش میکنند در حالیکه هیچ نظارتی نیست.
* برای توسعه و حمایت اقتصاد دانش بنیان باید چه اقداماتی انجام گیرد؟
اجاره دهید برای توضیح این سوال، کارخانه دانش بنیان در مشهد که با آنها ارتباط داریم و دانش بنیان واقعی هستند را مثال بزنم، چراکه دانش بنیان دو دسته هستند یکی دانش بنیان رانتی و دیگری دانش بنیان واقعی. دانش بنیان رانتی مجوز محصولی ندارند اما از تمام تسهیلات به اسم دانش بنیان استفاده می کنند.
مثلا بنده دو کارخانه دانش بنیان می شناسم که این روزها دردسرهای زیادی دارند مثل تامین مالی و قوانین یک شبه که وضع میشود که یکی از این موارد کارخانه ای است در زمینه تولید تجهیزات ارتوپدی فعالیت دارد و محصولات باکیفیت ارایه میکند اما دو چالش در یکی دو سال اخیر دارند این است که محصول به بیمارستان می دهند ولی بیمارستان در پرداخت مطالبات سهل انگاری میکند تا دو سه سال عقب می اندازند و این هزینه هایشان به شدت بالا می برد و جلوی رشد را می گیرد چراکه مشتری نقدینگی ندارد، درحالیکه تقاضا ضروری است.
درباره وضع قوانین یک شبه باید بگویم اخیرا روی یکی از مواد اولیه عمده این کارخانجات که تیتانیوم است و سابقا ارز دولتی برای محصولات دانش بنیان و پزشکی می گرفتند اما در اقدام ناگهانی این ارز را برداشتند که این کار باعث شد تا رقبای این شرکت که ازا ین اطلاعات خبرداشتنند. در واقع رانت اطلاعاتی پشت آن بود بیایند و تا زمانیکه ارز را تخصص می دادند وام کلان بگیرند و بودجه زیادی حمع و انبارها پر از مواد اولیه کنند؛ بطوریکه برای دوسه سال مواد اولیه داشته باشند با ارز ۴۲۰۰ تومانی؛ درحالی که کارخانه فوق با مشکل انبار خالی و قیمت چند برابری مواد اولیه که تا چند سال آینده با آن روبرو است.
خلاصه بگوبم بر همان فرهنگ سازی تاکید دارم چراکه بدون فرهنگسازی نباید انتظار داشت هراقدام دولت باعث رشد اقتصاد خلاقانه شوند و باید تمام ارکان حکومتی و افراد، کارآفرینان و بنیانگذاران استارتاپها را انسانهایی ارزشمند توانمندی بدانند و اما اگر این دیدگاه نباشد قطعا همین آش است همین کاسه.
نظر شما