جنگ اقتصادی و قدرت نمایی بازیگران جدید بین المللی علیه روسیه

بازار؛ وحید پورتجریشی: با ادامه تنش ها و افزایش آتش جنگ در اوکراین، واکنش های بین المللی در برابر روسیه و محکوم کردن حمله مسکو علیه کی یف شدت بیشتری یافته است؛ واکنش هایی که هر روز، ابعاد گسترده تر و گاها از حیث ماهیت، جدیدتری به خود گرفته و بخش های گسترده تری از اقتصاد روسیه را تحت الشعاع خود قرار می دهد.

اما جنگ اوکراین جدا از شباهت های خود با جنگ های متداول دیگر،مولفه هایی جدید وارد ادبیات جنگ و تعارض کرده که عرصه روابط بین الملل پیش از این، شاهد بروز چنین مواردی نبوده و می توان مدعی شد که این مفاهیم کاملا نو و بدیع هستند.

تحریم اقتصادی، جایگزین جنگ فیزیکی
در واپسین ساعات از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، کشورهای مختلف و رهبران آنها، از قدرت های بزرگ گرفته تا کشورهایی با میزان قدرت کمتر در نظام بین الملل، به این حمله نظامی واکنشی صریح و تند نشان دادند.

اما وجه مشترک تمامی آنها، تاکید بر عدم مداخله نظامی و توسل به ابزار تحریم اقتصادی بود که نخستین بار، جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده آن را مطرح کرده و در ادامه تاکید کرد که واشنگتن به هیچ وجه حاضر به اعزام نیروی نظامی به اوکراین نیست.

در ابتدا، بسیاری از تحلیلگران، چنین واکنشی از سوی آمریکا و اروپا را واکنشی ضعیف و منفعل در برابر هجوم نظامی روسیه به اوکراین و خالی کردن پشت کی یف در برابر حملات مداوم نیروهای نظامی روسیه قلمداد کردند.

اما تنها با گذشت چند روز و شکل گیری کمپین های گسترده علیه جنگ در سطح دولت - ملت، رفته رفته بر تعداد کشورهای تحریم کننده روسیه اضافه شده و و حتی بخش های خصوصی مانند بازارهای بین المللی نیز در این تحریم سهیم شدند؛ موضوعی که در اندک زمانی، منجر به سقوط وحشتناک ارزش روبل و سهام شرکت هایی شد که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با دولت مسکو در ارتباط بودند.

این فشار تا حدی افزایش یافته که طی روزهای اخیر، کار به اخراج ورزشکاران روسی از باشگاه های ورزشی و همچنین محروم کردن فدراسیون فوتبال روسیه برای شرکت در جام جهانی پیش رو کشیده شد.

اکنون به نظر نظر می رسد تحریم اقتصادی به عنوان اهرم فشار غرب برای مقابله با سیاست های کشورهای غیر همسو، در عرصه ای گسترده تر، اینبار وارد فضای جنگ فیزیکی نیز شده و کشورهای غربی ترجیح دادند به جای اعزام نیروی نظامی به جنگ اوکراین، از فضای جنگ دور مانده و از این ابزار استفاده کنند. استفاده از تحریم های اقتصادی به عنوان شیوه جدید جنگ در برابر ابر قدرت هایی همچون روسیه، برای نخستین بار در جنگ اوکراین رخ داد و به نظر می رسد رفته رفته در حال اثرگذاری بر اقتصاد روسیه است.

بازیگران جدید و قدرت اقتصاد دیجیتال در برابر قدرت نظامی
اما در راستای وضع تحریم های اقتصادی، نکته ای که بیش از هر موضوع دیگری ذهن را درگیر خود می سزد، نقش آفرینی اقتصاد دیجیتال و بازیگران مهم این عرصه علیه روسیه بود که به نظر می رسد تاثیرگذاری آن، به مراتب از تحریم سیستم بانکی روسیه نیز موثرتر و فلج کننده تر خواهد بود. در مهمترین مصداق بارز این مدعا، دولت سنگاپور روز شنبه با انتشار بیانیه ای، از اعمال تحریم های اقتصادی علیه مسکو خبر داد.

بر اساس بیانیه صادر شده از سوی دولت سنگاپور، تحریم های اعمال شده شامل چهار بانک روسی و همچنین صادرات محصولات الکترونیکی، تجهیزات کامپیوتر و ادوات نظامی به روسیه خواهد شد.

دولت سنگاپور دلیل این اقدام خود را استفاده احتمالی روسیه از موارد مورد تحریم در جنگ علیه اوکراین و حمله سایبری علیه زیر ساخت های الکترونیکی اوکراین اعلام کرده است. سخنگوی وزارت خارجه سنگاپور در این خصوص گفت: ما نمی توانیم نقض حاکمیت و تمامیت ارضی یک کشور مستقل دیگر توسط دولت روسیه را بپذیریم.

بر اساس تحریم های جدید، این محدودیت‌ها، موسسات مالی سنگاپور را از انجام معاملات با شرکت سهامی عام بانک VTB (VTBR.MM)، بانک توسعه و امور اقتصادی خارجی Vnesheconombank، شرکت سهامی عمومی Promsvyazbank و بانک روسیه منع می‌کند. این اقدامات همچنین ارزهای دیجیتال و محدودیت استفاده از صرافی ها، موسسات اعتباری و تمامی شرکت های فعال در این زمینه را پوشش می دهد.

این واکنش دولت سنگاپور از ابعاد مختلف قابل بررسی بوده و جای بحث دارد. نخست اینکه با قدرت گرفتن ارزهای دیجیتال و فینتک، کشورهای حوزه آسیای جنوب شرقی، به دلیل برخورداری گسترده از امکانات و فناوری سخت افزاری و نرم افزاری جهت توسعه پلتفرم های این ارزها، حرف نخست را جهان مبادلات مالی دیجیتال خواهند زد. در راس این کشورها، سنگاپور به دلیل برخورداری از بالاترین تعداد صرافی ها و موسسات مالی قدرتمند و فعال در عرصه مبادلات رمز ارزی، به نوعی نقش رهبری این بازار را بر عهده دارد.

از سوی دیگر، برخی گزارش های منتشر شده طی روزهای گذشته نشان دهنده استفاده گسترده روسیه از رمز ارزها برای انجام مبادلات بین المللی خود، در پس تحریم های اعمال شده از سوی بانک های بین المللی و مکانیسم های مبادلات مالی مانند سوئیفت است؛ موضوعی گه ظاهرا از سوی پلتفرم های مبادلات رمز ارزی سنگاپور و دولت این کشور شناسایی شده و سخنان روز شنبه سخنگوی وزارت خارجه سنگاپور نیز گواه بر همین مدعاست.

اما نکته جال توجه اینجاست که برای نخستین بار، یک کشور آسیای جنوبی شرقی در کنار سوئیس و ایالات متحده به عنوان کنترل کننده های اصلی نظام بانکداری بین المللی از وضع تحریم های بانکی علیه کشوری دیگر سخن می گوید و این نشان دهنده رسیدن رمز ارزها و فینتک به آنچنان جایگاهی است که استفاده یا عدم استفاده از آنها می تواند در تعیین سرنوشت یک جنگ بزرگ تاثیرگذار باشد. همچنین اشاره وزارت خارجه سنگاپور به تحریم صادرات قطعات کامپیوتر به روسیه نیز نشان دهنده نوع جدید از تحریم هاست که تاکنون دستکم امری متداول نبوده است.

تمامی این مصادیق، نشان دهنده شکل گیری مفهوم جدید قدرت اقتصادی در عرصه بین المللی و رنگ باختن ابزراهای اقتصادی غرب در برابر کشورهای عضو «آ سه آن» به عنوان صاحبان آینده اقتصاد جهان در پرتو اقتصاد دیجیتال است که انتظار می رود این نقش آفرینی در آینده و به مرور زمان به شکل فزاینده و پر سرعتی، تشدید شوند.