بحران در کمین اقتصادهای بزرگ| چرا بخش انرژی روسیه تحریم نشد؟

توحید ورستان؛ بازار: یکی از ابزارهایی که در سال‌های اخیر معمولا در اقتصادسیاسی بین الملل رایج شده است استفاده از تحریم و اعمال محدودیت در برابر دشمنان است که نمونه بارز آن تحریم هاش شدید اقتصادی علیه ایران است.

در مورد آخر و با آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، کشورهای غربی به دنبال اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه مسکو هستند هرچند که در ابتدای امر زیاد توافق جمعی در میان کشورها نبود، با گذشت زمان به نظر می‌رسد که کشورهای اروپایی و متحدانش در تحریم‌های روسیه به ویژه بخش بانکی، سوئیفت و تجاری به توافق رسیده باشند اما هنوز صحبت از بخش انرژی در میان نیست که چرایی آن در مطلب زیر بررسی می‌شود.

روسیه یک اقتصاد وابسته به انرژی است
با ورود نیروهای روسی به خاک اوکراین، ایالات متحده و دیگر قدرت‌های غربی خود را آماده کردند تا بسته جدیدی از تحریم‌ها را علیه مسکو اعمال کنند. تحریم‌های بایدن با هدف جلوگیری از عرضه کالاهای با فناوری پیشرفته به ارتش روسیه صورت گرفت. آنها همچنین سعی کردند بانک‌های بزرگ روسیه، شرکت‌ها و روس‌های ثروتمند نزدیک به ولادیمیر پوتین را هدف قرار دهند. اما بخش نفت و گاز هنوز دست نخورده باقی مانده است، یعنی منبع اصلی درآمد روسیه همچنان از تحریم‌ها معاف است.

صادرات انرژی به ویژه برای اقتصاد روسیه بسیار مهم است بطوریکه نفت و گاز ۳۹ درصد از درآمد بودجه مسکو را تشکیل می‌دهد، آنها همچنین ۶۰ درصد از صادرات روسیه را در سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص دادند. سوخت‌های فسیلی ۱۴ درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۱۹ را به خود اختصاص دادند

تصمیم بایدن برای ضربه نخوردن به بخش انرژی روسیه هدیه بزرگی برای ولادیمیر پوتین است. روسیه که از زمان الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ توسط غرب تحریم شده، عملاً به یک اقتصاد دوبخشی تبدیل شد که شدیدا به صادرات دفاعی و انرژی وابسته است. صادرات انرژی به ویژه برای اقتصاد روسیه بسیار مهم است بطوریکه نفت و گاز ۳۹ درصد از درآمد بودجه مسکو را تشکیل می‌دهد، آنها همچنین ۶۰ درصد از صادرات روسیه را در سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص دادند. سوخت‌های فسیلی ۱۴ درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۱۹ را به خود اختصاص دادند.

بنابراین، چشم انداز ثروتمند یا فقیر بودن روسیه کاملاً به بخش انرژی آن بستگی دارد. اگر قیمت انرژی بالا باشد و صادرات نفت و گاز روسیه افزایش یابد، روسیه ثروتمند شود و با توجه به تحولات کنونی، بایدن ثروتمند کردن روسیه است.

چرا بخش انرژی روسیه معاف شد؟
دیلیپ سینگ، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا به صراحت گفته است که دولت بایدن هیچ برنامه‌ای برای کاهش سود روسیه در بخش انرژی ندارد. سینگ گفت: «تحریم‌های ما برای ایجاد اختلال در جریان فعلی انرژی از روسیه به جهان طراحی نشده است». اما واقعیت این است که او نمی‌توانست نفت و گاز روسیه را هدف قرار دهد.

بایدن با حمایت سیاسی گروههای محیط زیستی و سبز، حفاری جدید را به حالت تعلیق درآورد. در حالیکه ترامپ در آن زمان با مجموعه‌ای از اقدامات سیاسی محتاطانه، ایالات متحده را به یک صادرکننده خالص انرژی تبدیل کرد، اما مقررات زیست محیطی، مالیات‌ها و ممنوعیت‌های کامل حفاری بایدن، آن را دوباره به یک واردکننده خالص تبدیل کرد.

دوباره این بایدن بود که خط لوله کی استون XL را که قرار بود ۸۳۰۰۰۰ بشکه در حداکثر ظرفیت حمل کند را تعطیل کرد تا امروز، ایالات متحده ۶۰۰۰۰۰ بشکه نفت از روسیه وارد می‌کند. بنابراین باید در یک دوراهی قرار دارد؛ اگر انرژی روسیه را تحریم نکند، روسیه قدرتمندتر می‌شود و اگر انرژی روسیه را تحریم کند، افزایش قیمت پمپ در ایالات متحده حتی بیشتر خواهد شد. این فقط مسئله ایالات متحده نیست، بلکه اروپا را هم دچار مشکل کرده است چون در حال حاضر اروپا برای حدود ۴۰ درصد از گاز خود به روسیه وابسته است.

پس از تهاجم روسیه به اوکراین، قیمت نفت خام بین‌المللی در حال حاضر از مرز ۱۰۰ دلار در هر بشکه عبور کرده و قیمت گاز طبیعی نیز در بورس TTF در هلند به ۱۰۵.۶ یورو در مگاوات ساعت رسیده است. بنابراین اروپا راهی جز خرید گاز گران قیمت روسیه ندارد. زمانی که تنش‌های روسیه و اوکراین در حال افزایش بود، بایدن تلاش کرده بود قطر، الجزایر و سایر کشورها را وادار کند تا گاز اروپا را تامین کنند. اما قطر و سایر کشورهای صادرکننده گاز اعلام کردند که که اگر تحریم‌ها علیه روسیه باعث کمبود گاز در اروپای غربی شود، نمی‌توانند مقادیر قابل توجهی گاز جایگزین را تامین کنند.

در مجموع، ایالات متحده خود به انرژی روسیه وابسته است و نمی‌توان انتظار داشت که اروپای غربی را نجات دهد. این امر کل جهان غرب را در معرض منابع انرژی روسیه قرار می‌دهد.

بحران بنزین در واشنگتن
اکثر اقتصادهای بزرگ جهان از بحران انرژی رنج می‌برند. تقاضای بالا و عرضه کم منجر به تورم سوخت در اتحادیه اروپا شده است و بیشتر گاز روانه بازارهای اروپا می‌شود، چندین کشور مانند چین و ژاپن در واردات گاز در مضیقه هستند.

زمانی که عمده کشورهای صادرکننده گاز جهان مانند قطر، الجزایر تقاضای ایالات متحده برای افزایش صادرات گاز به اروپا را رد کردند، بایدن تصمیم گرفت نیازهای گاز داخلی ایالات متحده را قربانی کند تا جنگ خود در اروپا را دامن بزند. به همین دلیل است که اکنون ایالات متحده به عنوان بزرگترین تامین کننده گاز اروپا ظاهر شده و از روسیه پیشی گرفته است

اکنون چند ماه از آغاز بن بست مرزی اوکراین و روسیه می‌گذرد و حالا تنش ها به سطح درگیری تمام عیار رسیده است. این یک تحول تاثیرگذار برای ثبات عرضه انرژی در جهان است، بطوریکه قیمت بنزین قبلاً در چندین بازار کلیدی بالا رفته و انتظار می‌رود که وضعیت در روزهای آینده بدتر نیز شود.

زمانی که عمده کشورهای صادرکننده گاز جهان مانند قطر، الجزایر تقاضای ایالات متحده برای افزایش صادرات گاز به اروپا را رد کردند، بایدن تصمیم گرفت نیازهای گاز داخلی ایالات متحده را قربانی کند تا جنگ خود در اروپا را دامن بزند. به همین دلیل است که اکنون ایالات متحده به عنوان بزرگترین تامین کننده گاز اروپا ظاهر شده و از روسیه پیشی گرفته است.

به دلیل شکست این سیاست، عرضه گاز داخلی ایالات متحده به طور ناگهانی آسیب خورده و با ناتوانی عرضه در تامین تقاضا، ایالات متحده در آستانه مواجهه با تورم شدید گاز قرار گرفته است. همچنین قیمت گاز باعث ایجاد افزایش تورم مواد غذایی و کالایی در این کشور شده است.

بر اساس آخرین داده‌های اداره آمار کار، قیمت مصرف کننده ایالات متحده در ماه گذشته در مقایسه با ژانویه سال گذشته ۷.۵ درصد افزایش یافت که سریع ترین نرخ سالانه در ۴۰ سال گذشته است. میانگین قیمت بنزین در سطح ملی تا روز سه شنبه به ۴ دلار در هر گالن رسید که بالاترین سطح در بیش از هفت سال گذشته است. همچنین، نفت غرب تگزاس اینترمدیت (شاخص نفت خام آمریکا) این هفته برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ به بالای ۹۵ دلار در هر بشکه رسید.

بحران انرژی در چین
به دلیل تاثیر یک زمستان سخت در سراسر چین و تقاضای فوق العاده بالا برای نیازهای گرمایشی، قیمت LNG داخلی در چین نیز به بالاترین حد خود رسیده است و عرضه قادر به پاسخگویی به تقاضای افزایش یافته برای سوخت گرمایشی نیست.

بر اساس گزارش بورس نفت و گاز شانگهای، متوسط قیمت سوخت که توسط کامیون‌ها به کارخانه‌ها یا ایستگاه‌های سوخت‌رسانی خودرو حمل می‌شود، در ماه گذشته نزدیک به ۸۰ درصد افزایش یافت و به رکورد ۸۱۱۴ یوان در هر تن (حدود ۲۷.۵ دلار به ازای هر میلیون واحد حرارت بریتانیا) رسیده است. دمای هوا در پکن از ۱۲ تا ۲۲ فوریه کمتر از میانگین فصلی بوده و پیش‌بینی می‌شود برای مدت طولانی سرد بماند.

وابستگی اقتصادهای بزرگ به انرژی روسیه حداقل در کوتاه مدت تحریم آن را ناممکن می‌کند. از همین رو کشورهای غربی در سالهای آتی به دنبال منابع جایگزین برای گاز روسیه خواهند بود و در مقابل مسکو به دنبال بازارهای تشنه جدید گاز مانند پکن خواهد بود

امواج سرد این هفته از شمال به جنوب حرکت کرده و بارش برف یا باران شدید را به جنوب چین آورده است. بر اساس پیش بینی اداره هواشناسی چین دمای هوا همچنان پایین خواهد بود. این در واقع یک معضل جدی برای چینی‌ها است. ترمینال واردات ال‌ان‌جی تیانجین، واقع در نزدیکی شمال چین، تحویل سوخت با کامیون را به منظور اولویت دادن به منابع برای گرمایش محدود کرده است. برخی از مناطق در سین کیانگ عرضه به بخش‌های صنعتی و حمل‌ونقل را کاهش داده‌اند تا از گاز برای مصارف مسکونی مطمئن شوند.

با توجه به اینکه هوای سردتر ذخایر موجود در بخش‌های شمالی چین را از بین می‌برد، ممکن است پکن به دنبال جذب محموله‌های LNG از بازار باشد که باعث کاهش بیشتر عرضه جهانی می‌شود. کشورهای واردکننده در حال تقلا برای LNG هستند زیرا اروپا با ذخایر کم دست و پنجه نرم می‌کند و نگران است که تنش اوکراین ممکن است عرضه روسیه را مختل کند.

در مجموع می‌توان اینگونه برداشت که وابستگی اقتصادهای بزرگ به انرژی روسیه حداقل در کوتاه مدت تحریم آن را ناممکن می‌کند. از همین روی کشورهای غربی در سالهای آتی به دنبال منابع جایگزین برای گاز روسیه خواهند بود و در مقابل مسکو به دنبال بازارهای تشنه جدید گاز مانند پکن خواهد بود.