شبح بحران اوکراین بر گاز اروپا؛ تهدید سطوح ذخیره‌سازی| اختلال ترانزیت گاز اوکراین؛ افزایش قیمتها

تهمینه غمخوار؛ بازار: روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سوخت فسیلی در جهان است که حدود ۱۲ درصد نفت جهان و ۱۷ درصد گاز طبیعی مورد نیاز آن را تامین می‌کند، اما با جنگی که میان روسیه و اوکراین پیش آمده، هم اکنون وضعیت گاز اروپا دچار بحران و خطر شده است.

در پی بحران اوکراین، تلاطم و نگرانی قابل توجهی در بازار انرژی جهان به ویژه اروپا ایجاد شده است زیرا گاز طبیعی روسیه که از طریق شبکه ای از خطوط لوله به اروپا جریان می یابد، در این سرمای زمستان، منازل و نیروگاه های تولید انرژی را در بسیاری از کشورهای اروپایی گرم نگه می دارد ضمن اینکه روسیه یکی از منابع کلیدی تامین نفت این قاره است.

در شرایط حال حاضر غربی ها نگران هستند که در صورت تشدید تنش و استمرار بحران و تحریم روسیه، مسکو عرضه گاز و نفت به اروپا را قطع کند زیرا تشدید بحران اوکراین در زمان نامناسبی در حال رخ دادن است که قیمت‌های جهانی انرژی در حال حاضر افزایش یافته در حالی که عرضه نفت و گاز طبیعی در شرایط همه گیری کرونا از افزایش تقاضای جهانی عقب مانده است.

با وجود بحران انرژی در اروپا، حدود یک سوم صادرات گاز روسیه به اروپا معمولا از طریق اوکراین انجام می شود و بر همین اساس تحلیلگران معتقدند که این خطوط لوله ممکن است در طول تهاجم احتمالی روسیه، آسیب ببیند.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «احسان خمان»، رئیس تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقا در بانک ژاپنی MUFG مستقر در امارات در این باره انجام داده که در ادامه می خوانیم:

* بحران نگران کننده در اوکراین چه تاثیری بر قیمتهای گاز اروپا و جریان آن قرار داده است؟
بحران نگران کننده روسیه و اوکراین، شبح بدترین سناریو را برای قیمت گاز اروپا (معیار TTF) افزایش داده است. تا به حال، ما هیچ اختلالی را در نظر نمی گرفتیم، نه از طرف اتحادیه اروپا که جریان گاز موجود را محدود می کند و نه از طرف روسیه که به طور مداوم اعلام کرده است که جریان های موجود را تامین می کند.

به این ترتیب، ما قیمت های بالاتر TTF امروزی را به سرمایه گذارانی که در ریسک های ژئوپلیتیکی بالا قیمت گذاری می کنند، اختصاص می دهیم. علاوه بر آن، ما بر این باوریم که در حال حاضر این احتمال وجود دارد که بازارها و مقامات اروپایی مجبور به مقابله با ریسک تحویل فیزیکی به دو دلیل کلیدی شوند: ۱. طوفان تحریم‌های جدید، به‌ ویژه بر موسسات مالی، شرکت‌ها را مجبور می‌کند در مدیریت صادرات گاز روسیه و به طور گسترده تر کالا بسیار محتاط باشند.

این موضوع، به نوبه خود دسترسی شرکت‌های انرژی روسیه به پرداخت‌ها و منابع مالی را محدود می‌کند در حالی که می تواند جریان گاز را به طور ناخواسته به اروپا مختل کند. ۲. ترانزیت گاز اوکراین قرار است مختل شود و بر عرضه به کشورهای اروپای مرکزی و شرقی (CEE) تأثیر بگذارد.

در حالی که ما توقف کاملی را برای صادرات گاز روسیه متصور نیستیم، اما معتقدیم که این امر همزمان با توقف آلمان در روند صدور گواهینامه خط لوله نورد استریم ۲ نشان دهنده افزایش قابل توجه گاز اروپا (و بهره‌وری) و قیمت‌ ها در تابستان و زمستان آینده خواهد بود.

در میان اقتصادهای بزرگتر، آلمان و ایتالیا با وجود لفاظی مداوم برای تنوع بخشیدن به منابع واردات و تقویت تولید داخلی، تقریباً نیمی از گاز خود را از روسیه وارد می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند

* اهمیت گاز روسیه برای اروپا تا چه میزان است؟
برای اقتصادهای اروپا، تأثیر درگیری بر بازارهای انرژی امری بسیار مهم خواهد بود. در سال ۲۰۱۹، اتحادیه اروپا ۶۱ درصد از کل انرژی خود، از جمله ۹۷ درصد نفت و ۹۰ درصد از گاز طبیعی خود را وارد کرد. از این میزان ۴۱ درصد گاز طبیعی و ۲۷ درصد نفت خام و گاز طبیعی مایع (NGL) از روسیه وارد شده است.

در میان اقتصادهای بزرگتر، آلمان و ایتالیا که با وجود لفاظی مداوم برای تنوع بخشیدن به منابع واردات و تقویت تولید داخلی، تقریباً نیمی از گاز خود را از روسیه وارد می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند. بدترین سناریو ممکن است اختلال شدید در عرضه گاز از روسیه باشد (اگرچه این امر منجر به ضربه شدید به درآمدهای صادراتی روسیه خواهد شد).

در صورت تشدید مسائل، عرضه گاز محدود می‌تواند تأثیر نامطلوب مستقیم و قابل توجهی بر فعالیت اقتصادی داشته باشد. در حالی که واردات نفت برای حمل و نقل مهم است، گاز منبع اصلی انرژی برای تولید، خانوارها و بخش خدمات منطقه یورو است. گاز همچنین منبع انرژی حاشیه ای کلیدی در تولید برق است، با توجه به انعطاف پذیری آن برای پاسخگویی به نوسانات تقاضا (نسبت به انرژی های تجدید پذیر، جایی که ظرفیت می تواند به آب و هوا بستگی داشته باشد) .

تحلیل بانک مرکزی اروپا نشان می‌دهد که شوک سهمیه‌بندی گاز ۱۰ درصدی بر بخش شرکت‌ها می‌تواند ارزش افزوده ناخالص ناخالص منطقه یورو (GVA) را تا حدود ۰.۷ درصد کاهش دهد؛ اگرچه تأثیر آن در بین کشورها یکسان نیست. اقتصادهایی که تولید آنها به شدت متکی به گاز است (به ویژه اتریش، پرتغال و اسلواکی) ممکن است ضربه بسیار بیشتری به تولید را تجربه کنند (GVA یک درصد یا بیشتر کاهش یابد).

کل اروپا، از جمله کشورهایی که در معرض محدودی از گاز روسیه هستند، تحت تأثیر هر گونه تأثیر بحران بر قیمت عمده‌فروشی گاز و برق قرار خواهند گرفت

با این حال، کل اروپا، از جمله کشورهایی که در معرض محدودی از گاز روسیه هستند، تحت تأثیر هر گونه تأثیر بحران بر قیمت عمده‌فروشی گاز و برق قرار خواهند گرفت. قیمت ها در قاره اروپا اخیراً بسیار بالا و نوسان بوده است. با این وجود، این مورد در انگلیس نیز وجود داشته است، که حدود پنج درصد گاز خود را از روسیه وارد می کند. قیمت‌های عمده‌فروشی گاز در بریتانیا از زمان پایین آمدن آن در اواسط ژانویه بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته است.

اگر قیمت عمده فروشی بیشتر افزایش یابد، جلوگیری از افزایش قبوض آب و برق ممکن است دشوار باشد. در واقع، گاز بخش بزرگی از مصرف انرژی در بیشتر کشورهای اروپا را تشکیل می دهد.

قبوض تنظیم شده انرژی در ایتالیا در ژانویه ۵۰ درصد افزایش یافت و قرار است در آوریل سال جاری در بریتانیا ۵۴ درصد افزایش یابد. فرانسه با صنعت بزرگ هسته ای خود و یارانه اجباری ضمنی برق EDF، بیشترین موفقیت را در محدود کردن افزایش قیمت مصرف کننده با کمترین نرخ تورم در منطقه یورو در ژانویه (۳.۳ درصد سالانه) داشته است.

* بازارها چه تاثیراتی بر قیمت گاز را در این شرایط بحرانی می توانند انتظار داشته باشند؟ این بحران تا چه اندازه می‌تواند سطح ذخیره‌سازی گاز در اروپا را تهدید کند؟
تهاجم تمام مقیاس روسیه به اوکراین بیشتر از بازارهای نفت بر بازارهای جهانی (به ویژه گاز اروپا) تأثیر خواهد گذاشت. گاز یک کالای کاملاً قابل تعویض نیست و اروپا بیشتر از نفت روسیه به جریان فیزیکی گاز روسیه وابسته است. در حالی که گاز طبیعی در حال حاضر با خطرات کوتاه مدت قیمت ژئوپلیتیکی مواجه است، اصول بازار گاز اروپا در کوتاه مدت به طور گسترده ای از بحران فعلی مصون است.

اروپا در هفته‌های اخیر به‌طور دلگرم‌کننده‌ای محموله‌های LNG آمریکا را دریافت کرده است که در کنار آب و هوای ملایم‌تر با تولید باد شدید، منجر به بازسازی بافرهای موجودی گاز اروپا شده است. این مسئله نگرانی‌ها را کاهش می‌دهد که اروپا ممکن است تا پایان زمستان سال جاری با اتمام گاز مواجه شود. بر همین اساس، ما معتقدیم که ذخایر کافی برای پایان یافتن آن بدون ذخیره تا بهار وجود دارد، حتی اگر جریان گاز روسیه امروز متوقف شود.

در حال حاضر، ذخیره‌سازی گاز ۳۱ درصد پر است، که در مقایسه با میانگین فصلی پنج ساله کمتر از ۳۲ درصد است؛اگرچه میانگین پنج ساله همچنان بالاتر و ۴۳ درصد است.

ترانزیت گاز اوکراین قرار است مختل شود و بر عرضه چندین کشور اروپای مرکزی و شرقی (CEE) تأثیر بگذارد و این موضوع در نهایت قیمت گاز را در اروپا افزایش خواهد داد

این بحران می‌تواند سطوح نازک ذخیره‌سازی گاز اروپا را تهدید کند. با پیگیری میزان ذخیره‌سازی گاز به سمت پایین‌تر از میانگین پنج ساله استاندارد فصلی، به نظر می‌رسد اروپا در زمستان، فراتر از اختلال احتمالی جریان گاز روسیه قرار دارد.

هنوز تشدید تنش‌ها ممکن است با کاهش صادرات گاز روسیه همراه باشد و می‌تواند به میزان قابل توجهی منجر شود. از طرفی، نوسانات کوتاه مدت قیمت، باعث افزایش ذخیره سازی می شود.

این امر به نوبه خود می تواند پر کردن مجدد انبارهای تابستانی را متوقف کند، زیرا اروپا به دنبال جایگزین هایی برای گاز روسیه است (عمدتاً ادامه واردات LNG) که می تواند بازار در حال حاضر فشرده را تشدید کند و با افزایش معیارهای عمده فروشی در سال گذشته در بحبوحه کاهش عرضه روسیه، انحراف محموله LNG به آسیا و سرعت پایین باد مشهود است.

علاوه بر این، ترانزیت گاز اوکراین قرار است مختل شود و بر عرضه چندین کشور اروپای مرکزی و شرقی (CEE) تأثیر بگذارد. این موضوع در نهایت قیمت گاز را در اروپا افزایش خواهد داد. به عبارت دیگر، ما قیمت های بالاتر TTF امروزی را به سرمایه گذارانی که در ریسک های ژئوپلیتیکی بالا قیمت گذاری می کنند، اختصاص می دهیم.

از طرف روسیه، اهرم سیاسی بر اروپا دارد. گاز روسیه از آگوست ۲۰۲۱ حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است و این خطر وجود دارد که در واکنش به تحریم‌های اعمال‌شده، اختلالات بیشتر یا سرکوب جریان‌ها ایجاد شود و بحران انرژی اروپا را تشدید کند. با این حال، ما معتقدیم که روسیه بعید است که گاز کمتری را از طریق شرکت دولتی گازپروم (SOE)یا شرکت های تابعه آن به اروپا در یک دوره طولانی، ارسال کند.

اقدام کاهش جریان گاز به این قاره و در نتیجه ناتوانی در انجام تعهدات قراردادی خود، هدف روسیه را برای تضمین قراردادهای بلندمدت انتقال بیشتر از اروپا به خطر خواهد انداخت. به طور کلی تر، خودداری از گاز برای اهرم های ژئوپلیتیکی در زمان مداخله نظامی به اعتبار روسیه به عنوان یک تامین کننده مطمئن آسیب می رساند و سایر کشورهایی که روسیه به دنبال امضای توافق نامه های بلندمدت با آن ها هستند، به نظر نامطلوب خواهد رسید.

چالش اروپا برای پر کردن مجدد ذخایر گاز تا تابستان تشدید خواهد شد و پر کردن مجدد ذخیره‌سازی گاز اروپا در تابستان سال جاری با جریان‌های روسیه در سطوح پایین‌تر همیشه چالش برانگیز است. اروپا تنها به لطف هوای ملایم تر از حد انتظار از اواسط دسامبر و افزایش عرضه LNG، این زمستان را تا حد زیادی پشت سر خواهد گذاشت.

ادامه صادرات کم روسیه به معنای محدود ماندن موجودی انبارهای اروپا در آینده قابل پیش بینی خواهد بود. بر همین اساس، ما متقاعد نشده‌ایم که تا زمانی که سطح ذخیره‌سازی به محدوده‌های فصلی تاریخی بازگردد، قیمت گاز اروپا واقعاً می‌تواند به حالت عادی برسد.