سرمایه‌گذاری قطر؛ شاه کلید توسعه روابط با ایران| گسترش همکاری های دریایی و هوایی

توحید ورستان؛ بازار: دولت سیزدهم در دیپلماسی اقتصادی خود رویکرد شرق محوری و همسایه گرایانه را در پیش گرفته است و در این راستا اقدامات مانند پیوستن به سازمان شانگهای یا تلاش برای افزایش روابط تجاری در این چارچوب را دنبال کرده است.

در رزوهالی اخیر نیز موضوع تعمیق روابط اقتصادی با قطر در کانون توجهات قرار گرفته است، چون نشست مجمع صادرکنندگان گاز در ۲۲ فوریه در دوحه برگزار می شود. این نشست در حالی برگزار می‌شود که در سال جاری قیمت گاز به بالاترین سطح تاریخی خود رسید و حالا با تشدید مناقشه اوکراین و قوت گرفتن حمله روسیه، احتمال قطعی صادرات گاز روسیه و گسترش بحران انرژی در قاره اروپا وجود دارد . از همین روی به نظر می رسد که این نشست تاحت تاثیر بحران اوکراین نیز قرار بگیرد.

در این میان، فرصتی برای دولت ایران فراههم کرد تا در حاشیه این نشست با مقامات قطری برای تعمیق روابط گفتوگو داشته باشند. بطوریکه رستم قاسمی در دیدار با وزیر حمل و نقل قطر، درباره راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی، حمل و نقل ترانزیتی و افزایش پروازهای دو کشور مباحثی مطرح کرد. همچنین مدیرعامل سازمان بنادر اظهار داشت: درحال مذاکره هستیم تا در حوزه‌های هوایی، دریایی، بندری و ساخت تونل دریایی با قطر توافق کنیم. ساخت تونل زیردریا بین ایران و قطر یک پروژه بی‌نظیر به شمارمی‌رود. این تونل بندر دیر بوشهر را به قطر وصل می‌کند. فردا رئیس‌جمهور به قطر می‌رود تا این توافق‌نامه‌ها به امضا برسد.

براین اساس در پایان سال ۱۳۹۹ میزان صادرات ایران به قطر با کاهش ۳۰ درصدی به بیش از ۱۶۷ میلیون دلار و واردات از این کشور با ریزش ۳۷ درصدی تنها ۷ میلیون دلار بود که باعث شد قطر تبدیل به شریک ۳۴ ایران در مبادلات تجاری شود

داده‌های تجاری ایران-قطر
با وجود نزدیکی سرزمینی ایران و قطر و پتانسیل بالای ایران در صادرات مواد کشاورزی و غذایی که در اولویت واردات قطر قرارد دارد اما داده‌های رسمی نشان می‌دهد که دو کشور نتواسته‌اند در بهره مندی از این پتانسیل موفق باشند. در همین راستا رییس سازمان توسعه تجارت ایران اظهار داشت: تجارت ایران و قطر در حال حاضر رقم ناچیزی حدود ۴۰۰-۳۰۰ میلیون دلار است که ظرفیت افزایش به میزان یک میلیارد دلار در سال آینده را دارد.

براین اساس در پایان سال ۱۳۹۹ میزان صادرات ایران به قطر با کاهش ۳۰ درصدی به بیش از ۱۶۷ میلیون دلار و واردات از این کشور با ریزش ۳۷ درصدی تنها ۷ میلیون دلار بود که باعث شد قطر تبدیل به شریک ۳۴ ایران در مبادلات تجاری شود.

سرمایه قطری زمینه ساز گسترش روابط
در دهه ۹۰ خورشیدی به دلیل تحریم های اقتصادی خروج سرمایه افزایش و ورود آن کاهش شدید را تجربه کرد و این باعث شده است تا بخش‌های مختلف اقتصادی بویژه انرژی ایران تشنه سرمایه خارجی باشد برای نمونه براساس برخی برآوردها در حال حار بخش نفت ایران نیازمند ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه است که بخش داخلی به تنهایی قادر به تامین آن است و در مورد کشورهای غربی نیز تجربه ناموفقی وجود دارد. از همین روی بهترین گزینه کشورهای حاشیه خلیج فارس و در اولویت آن قطری است که همیشه سعی کرده تا روابط سیاسی و اقتصادی خود با ایران را قربانی مواضع دیگران نکند.

قطر، یک کشور غنی از گاز طبیعی در خلیج فارس، به لطف قدرت مالی خود سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در خارج از کشور انجام می‌دهد. اگرچه قطر از نظر جغرافیایی کشور کوچکی بوده اما دارای صندوق ثروت دولتی بزرگی است که تأثیر قابل توجهی بر بازارهای جهانی دارد. امروزه، قطر در مهم‌ترین بازارهای سهام جهان، بزرگترین شرکت‌های خودروسازی و برجسته‌ترین مؤسسات مالی حضور دارد.

قطر یکی از کشورهای پیشرو در صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) است. این کشور به عنوان بزرگترین تامین کننده LNG به اروپا، سهم قابل توجهی (بین ۴۵ تا ۶۷ درصد) در واردات LNG لهستان، بلژیک، ایتالیا و انگلیس دارد. در کنار قطر، ایالات متحده و روسیه بیشترین صادرات LNG به اروپا را دارا هستند. علاوه بر سرمایه‌گذاری در باشگاه‌های ورزشی پرطرفدار در سراسر جهان، قطر میزبان جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ خواهد بود و تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برای این منظور هزینه کرده است.

بر اساس داده های سال ۲۰۲۰، قطر سرمایه گذاری مستقیم خارجی به ارزش ۴۴.۷۸ میلیارد دلار انجام داده است. قطر در سال‌های اخیر سرمایه گذاری خارجی خود را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۰، قطر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ارزش ۴۴.۷۸ میلیارد دلار انجام داده است. از بین بیش از ۸۰ کشوری که قطر در آنها سرمایه گذاری کرده است، سهم اتحادیه اروپا ۳۴ درصد است در حالی که بقیه کشورهای خلیج فارس (GCC) ۲۴ درصد از سرمایه گذاری ها را تشکیل می‌دهند.

سازمان سرمایه گذاری قطر (QIA)، سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در بخش‌های مختلف در سراسر جهان دارد. این صندوق بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار در بیش از ۴۰ کشور سرمایه گذاری کرده است؛ برای مثال ۳۰ میلیارد دلار در ایالات متحده، ۴۰ میلیارد دلار در بریتانیا، ۲۵ میلیارد یورو در آلمان و ۳۰ میلیارد یورو. در واقع QIA با سهم ۱۰.۳ درصدی به بزرگترین سهامدار بورس لندن تبدیل شده است

در ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته، سرمایه‌گذاران آسیایی و خاورمیانه قدرت سرمایه گذاری خود را در اقتصاد جهانی افزایش داده‌اند. در حال حاضر تمرکز اقتصاد جهانی از غرب به آسیا تغییر کرده است، کشورهای غربی مجموعه‌ای از استراتژی‌ها را برای جذب سرمایه‌گذاری از سرمایه‌گذاران آسیایی و خاورمیانه دنبال می‌کنند. به عنوان مثال، تعدادی از کشورهای اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، ایتالیا، یونان و آلمان برای جذب سرمایه قطر با یکدیگر رقابت می‌کنند و در تلاش هستند تا در زمینه انرژی با قطر روابط نزدیک برقرار کنند. به ویژه پس از آغاز مناقشه اوکراین در سطح اتحادیه اروپا، همکاری با قطر به عنوان یک مشارکت استراتژیک تلقی می‌شود.

سازمان سرمایه گذاری قطر (QIA)، سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در بخش‌های مختلف در سراسر جهان دارد. این صندوق بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار در بیش از ۴۰ کشور سرمایه گذاری کرده است؛ برای مثال ۳۰ میلیارد دلار در ایالات متحده، ۴۰ میلیارد دلار در بریتانیا، ۲۵ میلیارد یورو در آلمان و ۳۰ میلیارد یورو. در واقع QIA با سهم ۱۰.۳ درصدی به بزرگترین سهامدار بورس لندن تبدیل شده است.

جدای از این، باید توجه داشت که بسیاری از شرکت‌های غربی در قطر تجارت می‌کنند. به عنوان مثال، بیش از ۸۵۰ شرکت از ایالات متحده، ۷۰۰ شرکت از بریتانیا و ۳۳۰ شرکت از آلمان در قطر فعالیت می‌کنند.

چند سال پیش، قطر یک توافقنامه گفتگوی راهبردی با فرانسه در زمینه همکاری‌های امنیتی، انرژی و اقتصادی امضا کرد. در سال ۲۰۰۸، نیکلا سارکوزی، رئیس جمهور وقت، معافیت‌های مالیاتی را برای املاک خریداری شده توسط قطر به منظور جذب سرمایه قطری به این کشور معرفی کرد. به دنبال آن، املاک و مستغلات زیادی در پاریس از جمله هتل‌های مجلل و بناهای تاریخی برجسته توسط قطر خریداری شد.

سرمایه‌گذاری‌های خارجی QIA در سال‌های اخیر در حال افزایش بوده است. حتی در طول فرآیند برگزیت که بیش از سه سال به طول انجامید، QIA بیش از ۵ میلیارد پوند در بریتانیا سرمایه‌گذاری کرد. البته به غیر از قطر، سرمایه‌گذاری از کشورهای خاورمیانه و آسیایی در انگلستان بسیار مهم است. به عنوان مثال، بیش از یک سوم تیم‌های حاضر در لیگ برتر انگلیس توسط سرمایه گذاران خارجی، عمدتا از آسیا و خاورمیانه خریداری شده‌اند.

قطر به دنبال فرصتی برای سرمایه‌گذاری آنهم در کشوری با پتانسیل بی‌نظیر ایران به ویژه در بخش‌های گاز، برق، کشاورزی و ترانزیتی است. از همین روی موضوع سرمایه‌گذاری قطر در بخش‌های اقتصادی ایران مانند انرژی نتیجه برد-برد داشته باشد

به طور مشابه در ایالات متحده، قطر قصد دارد حجم سرمایه گذاری خود را ظرف چند سال به ۴۵ میلیارد دلار برساند. در آلمان، QIA اعلام کرد که سرمایه گذاری‌های خود را در بخش‌های مختلف مانند فناوری، بهداشت، انرژی و مالی افزایش خواهد داد. کشورها در یک رقابت شدید برای جذب سرمایه گذاری خارجی در یک محیط جهانی شده هستند. قطر بخشی از این رقابت است به این معنا که هدف کشورهای غربی تعمیق روابط خود از طریق همکاری استراتژیک برای جذب سرمایه و سرمایه گذاری از قطر است.

از دیدگاه اروپا، بهبود روابط اقتصادی با قطر یک اولویت استراتژیک است زیرا تامین انرژی و امنیت اروپا را تامین می‌کند. موارد اخیر مانند تاثیر کرونا بر بازارها و همچنین مناقشه روسیه و اوکراین، بار دیگر اهمیت حیات اقتصادی جریان سرمایه و سرمایه گذاری مستقیم قطر را به اروپا ثابت کرد.

تمام موارد فوق گویای آن است که قطر به دنبال فرصتی برای سرمایه‌گذاری آنهم در کشوری با پتانسیل بی‌نظیر ایران به ویژه در بخش‌های گاز، برق، کشاورزی و ترانزیتی است. از همین روی موضوع سرمایه‌گذاری قطر در بخش‌های اقتصادی ایران مانند انرژی نتیجه برد-برد داشته باشد. برای نمونه این کشور با سرمایه گذاری در بخش ترانزیت ایران می‌تواند در دستیابی به بازارهای آسیای میانه از طریق ایران دستاوردهای روشنی داشته باشد.