بازار؛ گروه بین الملل: اقتصاد ایران یک اقتصاد مختلط با بخش بزرگ دولتی است. ایران از نظر برابری قدرت خرید (PPP) بیست و سومین کشور بزرگ جهان است. حدود ۶۰ درصد اقتصاد کشور مبتنی بر برنامه ریزی متمرکز و تحت سلطه تولید نفت و گاز است، اگرچه بیش از ۴۰ صنعت به طور مستقیم در بورس اوراق بهادار تهران درگیر هستند.
بورس اوراق بهادار یکی از بهترین بورس های جهان در دهه گذشته بوده است. همچنین ایران با داشتن ۱۰ درصد ذخایر اثبات شده نفت و ۱۵ درصد ذخایر گازی جهان، یک «ابرقدرت انرژی» محسوب می شود. علاوه بر آن، کنترل قیمت ها و یارانه ها، به ویژه در مورد مواد غذایی و انرژی، به شدت در اقتصاد برجسته هستند.
چشم انداز ۲۰ ساله دولت (از سال ۲۰۲۰)، شامل اصلاحات مبتنی بر بازار با برنامه توسعه پنج ساله (سال مالی ۲۰۱۶ تا سال مالی ۲۰۲۱) با تمرکز بر اقتصاد مقاومتی و پیشرفت در علم و فناوری می باشد. همانطور که ذکر شد بیشتر صادرات کشور شامل نفت و گاز است که بیشترین درآمد دولت را در سال ۲۰۱۰ به خود اختصاص داده است.
علاوه بر مسائل ذکر شده، چالش هایی پیش روی کشور قرار داشته است: شیوع کووید-۱۹ که از فوریه ۲۰۲۰ شروع شد و تحریم‌های ایالات متحده در اواسط سال ۲۰۱۸، افزایش بیکاری به دلیل تحریم‌ها، تورم، سیستم بانکی به طور مزمن ضعیف و کم سرمایه و بخش خصوصی که همانند انسانی کم خون است. همچنین، ایران رتبه نسبتاً پایینی در «سهولت انجام تجارت» دارد.
(GDP) مهم‌ترین متغیر استفاده شده در تجزیه و تحلیل‌ها و ارزیابی‌های اقتصاد کلان
حال در میان شاخص های اقتصاد کلان، تولید ناخالص داخلی از اهمیت ویژه‌ای در کشورها و همچنین ایران برخوردار است. تولید ناخالص داخلی (GDP) ارزش پولی همه کالاها و خدمات تمام شده ساخته شده در یک کشور در یک دوره خاص است. تولید ناخالص داخلی یک تصویر اقتصادی از یک کشور ارائه می دهد که برای تخمین اندازه اقتصاد و نرخ رشد استفاده می شود.
تولید ناخالص داخلی را می توان به سه روش با استفاده از مخارج، تولید یا درآمد محاسبه کرد. در حقیقت، جی دی پی کل ارزش پولی یا بازاری همه کالاها و خدمات نهایی تولید شده در مرزهای یک کشور در یک دوره زمانی خاص است که به عنوان معیاری گسترده از کل تولید داخلی، به عنوان یک کارت امتیازی جامع از سلامت اقتصادی یک کشور خاص عمل می کند.
اگرچه تولید ناخالص داخلی معمولاً به صورت سالانه محاسبه می شود، گاهی اوقات به صورت فصلی نیز محاسبه می شود. به عنوان مثال، در ایالات متحده، دولت برآورد تولید ناخالص داخلی سالانه را برای هر سه ماهه مالی و همچنین برای سال تقویمی منتشر می کند. محاسبه تولید ناخالص داخلی یک کشور شامل تمام مصرف خصوصی و عمومی، هزینه‌های دولتی، سرمایه‌گذاری‌ها، اضافات به موجودی‌های خصوصی، هزینه‌های ساخت و ساز پرداخت شده و تراز تجاری خارجی می‌شود. (صادرات به ارزش افزوده و واردات کم می شود).
از میان تمام اجزایی که تولید ناخالص داخلی یک کشور را تشکیل می دهند، تراز تجاری خارجی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.جی دی پی یک کشور زمانی افزایش می یابد که ارزش کل کالاها و خدماتی که تولیدکنندگان داخلی به کشورهای خارجی می فروشند، از ارزش کل کالاها و خدمات خارجی که مصرف کنندگان داخلی خریداری می کنند، بیشتر شود. زمانی که این وضعیت پیش می آید، می گویند کشوری مازاد تجاری دارد.
اگر وضعیت معکوس رخ دهد یعنی اگر مقداری که مصرف کنندگان داخلی برای محصولات خارجی خرج می کنند بیشتر از مجموع آنچه تولیدکنندگان داخلی می توانند به مصرف کنندگان خارجی بفروشند باشد، کسری تجاری نامیده می شود. در این شرایط، تولید ناخالص داخلی یک کشور کاهش می یابد.
تولید ناخالص داخلی را می توان بر مبنای اسمی یا واقعی محاسبه کرد که دومی تورم را محاسبه می کند. به طور کلی، تولید ناخالص داخلی واقعی روش بهتری برای بیان عملکرد بلندمدت اقتصاد ملی است، زیرا از دلار ثابت استفاده می کند. به عنوان مثال، فرض کنید کشوری وجود دارد که در سال ۲۰۰۹ تولید ناخالص داخلی اسمی آن ۱۰۰ میلیارد دلار بوده و تا سال ۲۰۱۹، تولید ناخالص داخلی اسمی این کشور به ۱۵۰ میلیارد دلار افزایش یافته است. در همین بازه زمانی، قیمت ها نیز ۱۰۰ درصد رشد داشته است. در این مثال، اگر صرفاً به تولید ناخالص داخلی اسمی نگاه کنید، به نظر می رسد که اقتصاد عملکرد خوبی دارد.
با این حال، تولید ناخالص داخلی واقعی (بیان شده به دلار ۲۰۰۹) تنها ۷۵ میلیارد دلار خواهد بود، که نشان می دهد، کاهش کلی در عملکرد واقعی اقتصادی در این مدت اتفاق افتاده است.
عربستان و ترکیه در رتبه‌های دوم و سوم پس از ایران قرار گرفتند
حال در خصوص این شاخص اقتصادی در ایران، گزارشها نشان می دهد که تولید ناخالص داخلی ایران که ۰.۱۷ درصد از اقتصاد جهان را تشکیل می دهد، در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ کاهش یافت، در حالی که انتظار می‌رفت که در سال ۲۰۲۰ رشد کمی داشته باشد. این رقم طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ به طور متوسط ۶.۵ درصد بوده است.
بر اساس آمار رسمی بانک جهانی، ارزش تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۲۰ به ۱۹۱.۷۲ میلیارد دلار رسید. سرانه تولید ناخالص داخلی ایران در مارس ۲۰۲۰ به ۶۹۹۶.۷۱۰ دلار رسید که این رقم در مارس ۲۰۱۹ به ۵۵۳۵.۶۹۵ دلار ثبت شده بود. در سال ۲۰۲۱ نیز این شاخص در حدود ۱.۰۸۱.۳۸ میلیارد دلار گزارش شده که نسبت به ۲۰۲۰ حدود ۲۹ درصد رشد داشته است.
همچنین گزارشها نشان می دهد که بزرگترین بخش اقتصاد ایران بخش خدمات است که ۵۱ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد. بر اساس آمار منتشر شده، املاک و مستغلات و خدمات تخصصی و حرفه ای (۱۴ درصد از کل تولید ناخالص داخلی)، رستوران ها و هتل های تجاری (۱۲ درصد) و خدمات عمومی (۱۰ درصد) را اختصاص داده اند.
علاوه بر آن، تولید نفت ۲۳ درصد از ثروت کشور را تشکیل می دهد در حالی که حوزه معدن ۱۳ درصد از تولید ناخالص داخلی و کشاورزی ۱۰ درصد سهم دارند. آخرین جزء تولید ناخالص داخلی، حوزه ساخت و ساز و توزیع برق، گاز و آب است که هفت درصد از کل تولید را تشکیل می دهد.
حال با توجه به این ارقام و آمار، به تازگی صندوق بین المللی پول در گزارشی میزان تولید ناخالص داخلی کشورها در سال ۲۰۲۱ را منتشر کرده که بر اساس آن، ایران بیشترین میزان تولید ناخالص داخلی را در منطقه از آن خود کرده است. این آمار در حالی منتشر شده که جمهوری اسلامی با تفاوت کمی پس از روسیه قرار دارد.
علاوه بر آن، بر اساس این اعلام، ایران بالاتر از کشورهایی نظیر ترکیه، عربستان، عراق ، کویت، و دیگر کشورهای عربی و کشورهای حاشیه خزر ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان قرار گرفته است. این شاخص اقتصادی حتی از برخی کشورهای اروپایی مانند لهستان، پرتغال و سوئیس هم بیشتر است. این موضوع نشان می دهد که بزرگتر بودن یک اقتصاد همواره به معنای بهتر بودن سایر شاخص‌های اقتصادی مانند تورم، اشتغال و صادرات نیست.
عده ای از کارشناسان کشورهای غربی و عربی معتقدند که در کل صندوق بین المللی پول نگاه خوش بینانه به سرانه تولید ناخالص داخلی کشورها دارد و در چند ماه گذشته این صندوق اعلام کرده ایران در جایگاه ۷۷ جهان قرار دارد. تنها کشورهای فقیر آفریقایی و چند کشور انگشت شمار دیگر از آمریکا جنوبی، پاکستان، افغانستان، عراق و غیره از لحاظ سرانه تولید ناخالص داخلی در وضعیت بدتری نسبت به ایران قرار گرفته‌اند.
حال در گزارش اخیر خود از کسب رتبه نخست نسبت به کشورهایی نظیر ترکیه و عربستان خبر داده است.
نظر شما