بازار؛ گروه بین الملل: در سال های اخیر، حضور اقتصادی چین در ارمنستان، آذربایجان و گرجستان به شدت افزایش یافته است. پکن ضمن تضمین معاملات دوجانبه و مشارکت در پروژه‌های خاص کشور، موسسات مالی دولتی و خصوصی مختلفی مانند بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا، بانک توسعه چین، بانک صنعتی و تجاری چین را به کار گرفته است. در این گزارش حضور و نفوذ چین در سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان مورد بررسی قرار می گیرد.
جمهوری آذربایجان
در جمهوری آذربایجان، پکن سرمایه گذاری قابل توجهی را در پروژه های ترانزیت، دیجیتال، منابع طبیعی و غیرنفتی ارائه کرده است. در حالی که چین مسیر تجارت زمینی خود را توسعه می دهد، در ارتقای بندر باکو و راه آهن باکو-تفلیس-قارص سرمایه گذاری کرده است. به موازات آن، پکن یک بسته اقتصادی به ارزش ۸۲۱ میلیون دلار با باکو امضا کرد تا دامنه نفوذ خود را به بخش‌های غیرنفتی گسترش دهد. این قرارداد شامل توسعه پارک‌های صنعتی شیمیایی، پارک‌های صنعتی کشاورزی و مجتمع‌های گلخانه‌ای است. علاوه بر این با کمک چین، در چارچوب ابتکار مرکز دیجیتال آذربایجان، یک کریدور مخابراتی آسیا-اروپا برای تکمیل جاده ابریشم دیجیتالی ایجاد خواهد شد که بمبئی را از طریق آذربایجان به فرانکفورت متصل می کند.
افزایش سرمایه گذاری چین در شرایطی است که تجارت آن با آذربایجان افزایش یافته است. آذربایجان در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری چین در بین کشورهای قفقاز جنوبی است. در حالی که کل صادرات آذربایجان به چین در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته است، همچنان ۳.۱ درصد (۴۳۲ میلیون دلار) از صادرات این کشور را تشکیل می دهد. تجارت بین آذربایجان و چین سال به سال بسیار متفاوت بوده اما روند صعودی داشته است. صادرات جمهوری آذربایجان به چین در سال ۲۰۱۹ به ۳.۸ درصد (۷۵۲ میلیون دلار) رسید و از سال ۲۰۱۲ که صادرات به چین ۰.۸ درصد (۱۸۳ میلیون دلار) بود، به طور قابل توجهی افزایش یافته است. به همین ترتیب، واردات نیز از الگوی مشابهی پیروی کرده است و از ۶.۶ درصد (۶۳۱ میلیون دلار) در سال ۲۰۱۲ به ۱۳.۱ درصد (۱.۴۱ میلیارد دلار) در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
پکن همچنین در زمینه های نظامی و دفاعی با باکو همکاری داشته است. دو کشور توافقنامه ای را در مورد کمک های نظامی متقابل و خرید تسلیحات چینی امضا کردند که زمینه را برای همکاری نظامی عمیق تر فراهم می کند.
با افزایش روابط چین و آذربایجان، وزارت آموزش چین با همکاری دانشگاه های محلی، مؤسسه کنفوسیوس را تأسیس کرد که متعهد به ارائه برنامه های تبادل دانشجو، دوره های زبان چینی و پروژه های فرهنگی است. علاوه بر این، مؤسسه کنفوسیوس تعبیه شده در آکادمی مدیریت دولتی به طور منظم تحقیقاتی را در مورد مشارکت آذربایجان در طرح یک کمربند یک جاده انجام می دهد.
چین همچنین در گسترش ردپای دیجیتال خود در آذربایجان فعال بوده است. در سال ۲۰۱۶، هواوی برنامه «بذر برای آینده» را برای آموزش نسل جدیدی از آذری ها در زمینه مهندسی الکترونیک و مطالعات فناوری اطلاعات در چین راه اندازی کرد. سال بعد، هواوی برنامه‌های خود را برای ایجاد «شهر هوشمند» و وای‌فای عمومی در آذربایجان اعلام کرد و در عین حال قصد خود را در مورد توسعه شبکه ۵G اعلام کرد. از آنجایی که چین به سرمایه گذاری در پروژه های ژئواکونومیک در آذربایجان ادامه می دهد، تمرکز این کشور بر توسعه زیرساخت های دیجیتال، به ویژه اجرای فناوری ۵G، به طور قابل توجهی رشد خواهد کرد.
ارمنستان
اگرچه روابط چین و ارمنستان همچنان رو به بهبود است، تعامل پکن با ایروان - به دلیل روابط خصمانه ارمنستان با آذربایجان و ترکیه - نسبتاً کم بوده است. در سال های اخیر، چین به دومین شریک تجاری ارمنستان تبدیل شده است. چین علاوه بر ارائه میلیون‌ها کمک اقتصادی، واحدهای حمل‌ونقل و لجستیکی را به بخش‌های حمل‌ونقل و بهداشت عمومی این کشور اهدا کرده است.
پکن همچنین همکاری نظامی خود را با ایروان گسترش داده است. در دهه ۱۹۹۰، چین افسران ارمنی را آموزش داد و سیستم های موشکی چند پرتابی را به ایروان عرضه کرد. پکن نه تنها در سال ۲۰۱۱ راکت های پیشرفته چینی را به ایروان ارائه کرد، بلکه قرارداد نظامی را نیز امضا کرد که قصد داشت سالانه ۵ میلیون ین کمک نظامی به ارمنستان ارائه کند. با این حال، واقعیت پس از جنگ و تغییر توازن قوا در منطقه، راه‌ها و فرصت‌های جدیدی را برای هر دو طرف و همچنین سایر قدرت‌های منطقه‌ای برای هماهنگی و همکاری روی پروژه‌های بیشتر ایجاد کرده است. کریدور شمال-جنوب، بزرگراهی که ایران را از طریق ارمنستان به بنادر دریایی گرجستان در دریای سیاه وصل می کند - خط آهنی که ایران را از طریق ارمنستان و گرجستان به روسیه متصل می کند و یک ارتباط ترانزیتی بین آذربایجان و ترکیه از طریق ارمنستان نشان دهنده نقاط همگرایی واضح برای پکن، ایروان، مسکو، آنکارا و تهران است. در نتیجه، این تعهدات می تواند ادغام این مسیرهای ترانزیتی را در طرح یک کمربند یک جاده تقویت کند و تعامل چین را عمیق تر کند و نفوذ و نقش چین را در قفقاز جنوبی افزایش دهد.
تجارت ارمنستان با چین نیز در دهه گذشته بسیار افزایش یافته است. در سال ۲۰۲۰، چین سومین شریک تجاری بزرگ از نظر صادرات با ۱۱.۵ درصد (۲۸۹ میلیون دلار) از صادرات ارمنستان و دومین شریک تجاری بزرگ از نظر واردات با ۱۴.۵ درصد (۶۶۳ میلیون دلار) از واردات ارمنستان بود. این اعداد نسبت به سال ۲۰۱۰ که چین تنها ۳.۱ درصد (۳۰ میلیون دلار از صادرات ارمنستان و ۱۰.۶ درصد (۴۰۲ میلیون دلار) از واردات ارمنستان را تشکیل می داد، افزایش عمده ای داشته است.
پکن همچنین عناصر فناورانه، فرهنگی و سایر عناصر قدرت نرم را در سراسر ارمنستان ایجاد می کند. در سال ۲۰۰۸، چین مؤسسه کنفوسیوس را افتتاح کرد و به دنبال آن یک مدرسه هنری در ایروان راه اندازی شد که دانش آموزان در آنجا چینی ماندارین را مطالعه می کردند. هوآوی با ایروان قراردادی را برای توسعه پروژه شهر هوشمند امضا کرد و در عین حال با VIVA-MTS، یک شرکت مخابراتی متعلق به روسیه، برای توسعه مشترک زیرساخت های دیجیتال همکاری کرد. در حالی که حضور اقتصادی چین در ارمنستان نسبتاً کم است، انتظار می‌رود مشارکت این کشور در فرآیندهای توسعه زیرساخت دیجیتال رشد قابل توجهی داشته باشد.
گرجستان
با توجه به ظرفیت فزاینده گرجستان به عنوان یک کشور ترانزیتی، چین منابع قابل توجهی را برای پروژه های استراتژیک و زیرساختی این کشور فراهم کرده است. از اوایل دهه ۲۰۰۰، پکن به طور قابل توجهی در نیروگاه های برق آبی، شبکه های حمل و نقل زمینی، راه آهن، بنادر دریایی و مناطق آزاد صنعتی گرجستان سرمایه گذاری کرده است.
شرکت‌های چینی از بازارهای هتل، خرید و مسکن نیز استفاده کرده‌اند. علاوه بر این، در ماه می ۲۰۱۷، پکن یک توافقنامه تجارت آزاد با تفلیس امضا کرد که آن را به اولین و تنها کشور در منطقه تبدیل کرد که چنین قراردادی را امضا کرد. این توافقنامه ۱۷ جزء شامل تجارت کالا، خدمات، حقوق مالکیت معنوی و همچنین تجارت الکترونیک، رقابت در بازار و محیط زیست را در بر می گیرد. پکن با در اختیار داشتن رژیم تجارت آزاد، نه تنها ابزارهای عملی برای تأثیرگذاری بر تفلیس ایجاد کرد، بلکه زمینه تعامل عمیق تر را نیز فراهم کرد.
در سال ۲۰۲۰، چین به بزرگترین شریک تجاری گرجستان از نظر صادرات تبدیل شد و ۱۴.۲ درصد (۴۷۷ میلیون دلار) از صادرات گرجستان را تشکیل داد. این توسعه برخلاف سال های گذشته است زیرا چین سهم خود را نسبت به سال ۲۰۱۷ با ۷.۴ درصد (۲۰۱ میلیون دلار) از صادرات گرجستان تقریباً دو برابر کرده است. در حالی که چین سومین شریک تجاری بزرگ گرجستان از نظر واردات است، این رقم ۸.۸ درصد (۷۰۹ میلیون دلار) قابل توجه است.
در همین راستا، چین موسسه کنفوسیوس را در گرجستان افتتاح کرد تا توانایی آموزش و یادگیری زبان چینی این کشور را افزایش دهد. دولت چین مدعی است که ماندارین در بیش از ۲۶ موسسه آموزش عالی در گرجستان ارائه می شود. پکن به دانشجویان گرجستانی برای تحصیل در چین بورسیه می دهد و هر ساله بیش از ۲۰ معلم زبان را برای ترویج فرهنگ و زبان چینی به گرجستان می آورد. چین همچنین قراردادی را با وزارت آموزش گرجستان امضا کرد که در آن درس زبان چینی به دانش‌آموزان مدارس متوسطه ارائه می‌شود.
هوآوی همچنین توسعه یک پارک فناوری در گرجستان را با هدف بلندمدت استقرار زیرساخت ۵G در نظر گرفته است. با این حال، ایالات متحده و گرجستان اخیراً یادداشت تفاهمی در مورد امنیت ۵G امضا کردند که توسعه هواوی را به چالش می کشد.
در حالی که سرمایه‌گذاری‌های پکن در زیرساخت‌های فیزیکی، جای پایی را برای چین در قفقاز جنوبی ایجاد می‌کند، استقرار زیرساخت‌های دیجیتال این کشور می‌تواند تغییر بازی باشد، زیرا نفوذ چین را در ساختارهای منطقه‌ای تا حدی تقویت می‌کند که توقف یا حذف آن تقریبا غیرممکن خواهد بود. با توجه به موقعیت حساس قفقاز جنوبی در ژئوپلیتیک، استقرار شبکه ۵G به طور فزاینده ای با مسائل امنیت ملی، همسویی های استراتژیک و وفاداری های ایدئولوژیک در هم تنیده شده است. گسترش زیرساخت های دیجیتال به منطقه کلیدی رقابت شدید بین ایالات متحده و چین تبدیل خواهد شد.
ردپای رو به رشد ژئواکونومیک چین در منطقه و تغییر نگرش استراتژیک، الگوهای توسعه منطقه ای را تغییر داده و مدل دموکراتیک غربی در شرق اروپا را به چالش خواهد کشید. در حالی که تعامل چین تا حد زیادی اقتصادی به نظر می رسد، می تواند به سرعت سیاسی شود. از دست دادن قفقاز جنوبی می تواند برای ایالات متحده آمریکا و متحدان اروپایی آن مضر باشد زیرا رقابت استراتژیک بین پکن و واشنگتن به مناطقی مانند قفقاز جنوبی گسترش می یابد.
نظر شما