بهرام هاشمی؛ بازار: در گوشه و کنار کشور، استان، شهر و روستا با پروژه ها، امکانات و واحدهای صنعتی که غالباً بزرگ هم هستند مواجه هستیم؛ پروژه هایی که نیمه تمام رها شده اند و یا با اندکی فعالیت راکد هستند و یا حتی بعضی از آن ها افتتاح شده اند و پایان کار دارند اما شرایط ارائه خدمات را ندارند و یا با متقاضیان اندک به فعالیت مشغول است. اما به راستی چرا اینگونه است؟ شاهدیم که پروژه های بسیاری وجود دارند که متاسفانه از نظر اقتصادی توجیه ندارند!
حتماً شما فرودگاه، بیمارستان، شهربازی، هتل، واحدصنعتی بزرگ، پتروشیمی و غیره ای را دیده اید که شرایط خوبی ندارند و با چشمان خود شاهد از بین رفتن ثروت و منابع ملی هستید! گاه حتی این پروژه ها که به بهره برداری می رسند و در بخش های خدماتی وارد چرخه می شوند، به دلیل کیفیت بد و زمان زیاد گله مندی و اعتراض مردمی را در پی دارند؛ مانند خدمات اورژانسی، امدادی، گردشگری، پلیسی و غیره. اما چرا؟ بله درست است باید از خدمات عمومی بهینه استفاده کرد و در زمان و هزینه مساوی خدمات اجتماعی در دسترس همه قرار گیرد تا در حقیقت به عدالت اجتماعی نزدیک باشیم.
پروژه های راکد و نیمه تمام نتیجه تفکرات جزیره ای است
باید گفت که دلایل این قبیل پروژه ها در سراسر کشور وجود تفکر جزیره ای و معامله های سیاسیون، نمایندگان تصادفی و مدیران استانی و کشوری است که البته همان ها هم میز و مسئولیتشان را تصادفی و بدون داشتن زمینه های تخصصی تصاحب کرده اند؛ جالب است سه کارخانه ذوب آهن به سه استان همسایه تعلق دارد که اتفاقاً این سه شهر در استان های همجوار باهم همسایه و فاصله آنها از همدیگر نیم ساعت است.
سه پروژه ذوب آهن تقریباً راکد و منابع آن ها رو به اتمام و البته متاسفانه هر سه دیگر توجیه ندارند و البته استان های غربی هم هستند!
بله برای راضی کردن نمایندگان سه استان در دولت وقت سه ذوب آهن داریم که هرسه تقریباً راکد و منابع آن ها رو به اتمام و البته متاسفانه هر سه دیگر توجیه ندارند و هر سه در استان های غربی هم هستند! اما به راستی چرا در پیشرفت این پروژه ها به موضوع کنترل پروژه و مدیریت پروژه و در آن ها مهندسی زمان و مهندسی هزینه در نظر گرفته نشده است؟
در این راستا باید تاکید کرد که در بعد نخست امکان سنجی و در مرحله بعدی جایابی و در ادامه آن بحث هایی چون تخصیص منابع و تسهیلات و طرح ریزی ها باید در پیش گرفته شود، اما آیا در استان به این موضوع توجه می شود؟
جایابی تسهیلات یا همان FACILITIES LOCATION به معنای یافتن مکان های مناسب برای استقرار یک یا چند وسیله، تجهیزات، تسهیلات و تاسیسات جدید با حفظ تسهیلات فعلی و حداقل نمودن مجموع هزینه های مرتبط با آن و البته پیداکردن محلی برای تسهیلات جدید است.
اما این روند در صورتی محقق می شود که ۱- نیازهای تسهیلات تا جای ممکن در محیط برآورده شود؛ ۲- مشکلی برای محیط اطراف ایجاد نکند؛ ۳- دسترسی به منابع مصرف کننده به راحتی صورت گیرد؛ ۴- حمل ونقل تاجای ممکن کم و ارتباط امکان پذیر باشد؛ ۵- پارامترهای هزینه را حذف یا کم اثر نمایند و ۶- دسترسی به منابع وارد شونده به سیستم به راحتی صورت گیرد.
به عنوان مثال در چهار منطقه شهر همدان تعدادی پارک وجود دارد اگر قصد ایجاد ۲ پارک دیگر را داریم باید بررسی کنیم که به کدام نواحی شهری باید اختصاص یابد؟ البته تعریف مسئله هم مهم است که در آن مباحث دیگری نیز چون عدالت اجتماعی و غیره جای دارد.
اما مرحله سوم در طرح ریزی پروژه های خدماتی و تولیدی فضای داخلی را در نظر می گیرد؛ یعنی سعی در استفاده حداکثر و بهینه با توجه به شرایط وا مکانات را دارد و با توجه به هدف قرار داده شده در پروژه مطرح است.
در آن فضای مورد نیاز، مباحثی چون متراژ و طراحی مورد نیاز، حمل و نقل های درون مجتمع خدماتی و یا تولیدی، طراحی و تجهیزات در نظر گرفته می شود؛ فضای سبز، مهندسی گرما و سرما، مهندسی نور و رشنایی، تخصیص منابع انسانی به تجهیزات و فرایندها، نگهداری و تعمیرات، شرایط ایمنی و بهداشت و غیره تماماً در آن مدنظر هستند.
اطمینان از اینکه برای پیشبرد یک پروژه صرف منابع محدود وجاهت دارد یا خیر، امری ضروری اسـت
در بحث مطالعات امکان سنجی یا FESIBILITY STUDY می بینیم که به مباحث دیگری دقت نظر شده است؛ به راستی، ایجاد هر پروژه مستلزم سرمایه گذار است؛ سرمایه گذار یعنی تخصیص و صـرف منابع محدود و هزینه بر! بدین سان، به منظور حصول اهداف و نتایج مشخص، اطمینان از اینکه صرف منابع محدود وجاهت دارد یا خیر، امری ضروری اسـت.
حال در این مسیر توجیه ناظر بر دو وجه است؛ یکی اینکه در پرتو این سرمایه گذار اهداف مورد نظر تـامین شـوند و دیگر اینکه مقرون به صرفه ترین برنامه کار و یا راه رسیدن به اهداف مورد توجه قرار گرفته باشد.
مطالعات امکان سنجی غالباً با تشخیص نیاز توسط مالک یـا سرمایه گذار آغـاز می شـود؛ تشخیص درست نیاز و درست ترین راه تامین آن، موضوع مطالعات امکان سنجی است و در این راه، اولین ضرورت، بیان خواست براساس شناسایی درست یک نیاز است.
در یک مطالعه امکان سنجی در پی آنیم تا با شناسایی و تحلیل گزینه ها متنوع فنی، اجرایی و ارزیابی ها اقتصاد و مالی گزینه هـ و ملاحظـات اجتماعی سرمایه گذار، مناسب ترین گزینه برآورنده نیاز را انتخاب کنیم
بدین ترتیب، راه حل اقتصادی بودن پروژه های همدان توسعه عدالت و شناسایی نیازهای استان و پیشروی به سمت مطالعات امکان سنجی است؛ چه بسیار در کشور مشاهده شده که سرمایه گذاری های عظیم اقتصادی که توسط بخش های عمومی و یا خصوصی صـورت پذیرفتـه درجهت تامین خواهش های ناسنجیده و یا پاسخ به انگیزه های نادرست بوده است؛ درحالی که در یک مطالعـه امکان سنجی در پی آنیم تا با شناسایی و تحلیل گزینه ها متنوع فنی، اجرایی و ارزیابی ها اقتصاد و مالی گزینه و ملاحظـات اجتماعی سرمایه گذار، مناسب ترین گزینه برآورنده نیاز را انتخاب کنیم.
برنامه پروژه که شامل تعیین محل اجرا، ظرفیت یا وسعت، محدوده کار، منابع لازم، فناور مناسب، روش های انجام کار، بودجه و زمانبندی پروژه و بـه ویژه نحوه تامین منابع مالی باشد، محصول و نتـایج مطالعات امکان سنجی اسـت.
بـا توجه به اهمیت مطالعات امکانسنجی پیش از سرمایه گذار و زمان بر و هزینه بر بودن این مطالعات، معمـولاً ایـن مطالعه در چنـد مرحله انجام می شود تا موجب غربال کردن آلترناتیوها برتر شده و نهایتاً مطالعه مبسوط و امکان سنجی نهایی قبل از اقدام قطعی به سرمایه گذار صورت می پذیرد؛ این مطالعات، ممکـن اسـت در سه مرحله؛ شناسایی امکانات، امکان سنجی اولیه و امکان سنجی نهایی صورت پذیرد.
در چنین مرحله هایی معمولاً زمینه ها و فرصت های سرمایه گذاری با توجه به مزیت های منطقه از جهات طبیعـی و اجتماعی از یک سو و تقاضا از سوی دیگر، رعایت ملاحظات کلی امنیتی، سیاسی، زیست محیطی و فرهنگی تعیـین و معرفی می شوند و با این روند می توان مانع از هدررفت سرمایه ها و منابع شده و پیش روی به سمت اقتصادی بودن پروژه ها را محقق نمود و در پی آن نه تنها یک طرح را به هدف نهایی آن می توان رساند بلکه دستاوردهای اقتصادی آن را نیز می توان نمود بخشید؛ بر همین اساس دیگر شاهد راکد بودن پروژه ها و حتی واحدهای تولیدی نخواهیم بود و مسائل مربوط به مکان یابی آن ها می تواند در رونق و حتی فروش و صادرات آن ها در صورت نیاز و هدف آن پروژه، نیز محقق شود.
نظر شما