صادرات ایران به چین؛ پکن با وجود مخالفت واشنگتن همچنان نفت می خرد

بازار؛ گروه بین الملل: حدود یک ماه و نیم گذشته، جواد اوجی وزیر نفت در اولین ملاقات و نشست خود با شرکت های خارجی، در تهران با لی بینی چانگ معاون بخش خاورمیانه شرکت ملی نفت چین که قبلا در توسعه میدان آزادگان نقش و مشارکت داشته، دیدار کرد، در حالی که مقامات دو کشور در خصوص راه های گسترش همکاری های دوجانبه در زمینه انرژی به خصوص نفت بحث و گفتگو کردند. میدان نفتی آزادگان با مساحت ۱۵۰۰ کیلومتر مربع در جنوب غربی و نزدیک مرز ایران و عراق واقع شده و اولین مرحله ساخت آن در سال ۲۰۱۶ عملیاتی شده است.

برخی از کارشناسان حوزه نفتی معتقدند که از جمله دلایل گسترش این همکاریها این است که از آن جایی که چین همواره با تحریم های یک جانبه آمریکا علیه تولیدکنندگان نفتی مخالف بوده، درصدد است تا خرید نفت خام به ویژه از ایران را ادامه دهد. از طرفی، فروش نفت ایران به چین همچنان اصلی ترین منبع درآمد برای جمهوری اسلامی در شرایط سخت تحریمی محسوب می شود.

این مسئله نشان می دهد که چین همچنان بزرگترین خریدار نفت خام ایران است که البته فروش نفت یکی از بزرگترین صادرات ایران به شمار می رود. اینگونه به نظر می رسد که این روند در سال ۲۰۲۱ مجددا افزایش یافته و واردات نفت خام از چین با وجود تحریم های آمریکا رشد داشته است.

در سه سال گذشته، چین علی رغم تحریم های آمریکا علیه صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۸ پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای که ایران با قدرت های جهانی در سال ۲۰۱۵ امضا کرده بود، برترین مشتری نفت خام ایران بوده است 

بر اساس آمار منتشر شده، در سه سال گذشته، چین علی رغم تحریم های آمریکا علیه صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۸ پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای که ایران با قدرت های جهانی در سال ۲۰۱۵ امضا کرده بود، برترین مشتری نفت خام ایران بوده است.

 چین همچنین به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایران در سال گذشته گزارش شده، زیرا این کشور شرقی آسیا مسئول تقریبا یک چهارم واردات و صادرات ثبت شده توسط گمرکات ایران بوده است. حجم کل تجارت بین دو کشور سالانه بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار است و بر همین اساس، مقامات ارشد اقتصادی ایران در ماه آوریل اعلام کرده اند که جمهوری اسلامی قادر است تا ارزش صادرات خود به چین را در چند سال آینده به ۲۷ میلیارد دلار برساند.

از سوی دیگر، مقامات اقتصادی و کارشناسان تجاری بر این باورند که تهران و پکن پس از امضای سند ۲۵ ساله، در خصوص دستیابی به تجارت ۲۷ میلیارد دلاری نسبت به ۹ میلیارد دلار قبلی، توافق کردند که روابط تجاری خود را به صورت تصاعدی افزایش دهند. بر اساس داده های تجارت بین المللی سازمان ملل متحد، صادرات ایران به چین طی سال ۲۰۱۸، معادل ۹.۲۲ میلیارد دلار بوده است.

بر اساس اعلام گمرک چین، مجموع صادرات ایران به چین برابر با ۳۷۱.۶۱۱ میلیون دلار در فوریه ۲۰۲۱ ثبت شده، در حالی که در ماه قبل آن معادل ۵۱۹.۳۵۶ میلیون دلار بوده است. همچنین، داده های کل صادرات ایران به چین که ماهانه به روز می شود نشان می دهد که از دسامبر ۱۹۹۰ تا فوریه ۲۰۲۱،  این میانگین برابر با ۵۰۹.۹۴۶ میلیون دلار گزارش شده که البته این داده ها در آوریل ۲۰۱۴ به بالاترین سطح یعنی ۳.۰۶۰ میلیارد دلار و در نوامبر ۱۹۹۱ به کمترین سطح ۰.۰۳۳ میلیون دلار رسیده است.

علاوه بر آن، در ماه مارس، چین و ایران به طور رسمی اعلام کردند که همکاری های سیاسی و انرژی خود را به عنوان بخشی از توافقنامه مشارکت راهبردی ۲۵ ساله تقویت خواهند کرد و بر همین اساس، قرارداد گسترش روابط در زمینه های انرژی، زیرساخت ها، صنعت و فناوری را امضا نمودند.

اطلاعات جدید منتشر شده توسط اداره کل گمرک جمهوری خلق چین (GACC) برای ماه اوت نشان می دهد که کل مبادلات تجاری دوجانبه بین چین و ایران از مارس ۲۰۲۰ به بالاترین سطح خود رسیده و سطح صادرات و واردات چین، از ۷۰۰ میلیون دلار فراتر رفته است

دو کشور همچنین متعهد شدند که همکاری خود را در زمینه سوخت های فسیلی و انرژی های جایگزین، امنیت تقاضا، عرضه و همچنین تامین سوخت های فسیلی افزایش دهند. بر اساس این توافق، زین پس طرف چینی تأمین مالی و سرمایه گذاری در پروژه های بالادستی و پایین دستی صنایع انرژی ایران را در نظر خواهد گرفت و طرف ایرانی باید تسهیلات و پشتیبانی لازم را در این زمینه ارائه دهد.

 همچنین پس از آغاز به کار دولت جدید ایران، آیت الله رئیسی متعهد شد که همکاری بین ایران و چین را افزایش دهد زیرا ایران یک شریک مهم اقتصادی و تجاری برای چین در خاورمیانه است. در همین راستا، اطلاعات جدید منتشر شده توسط اداره کل گمرک جمهوری خلق چین (GACC) برای ماه اوت نشان می دهد که کل مبادلات تجاری دوجانبه بین چین و ایران از مارس ۲۰۲۰ به بالاترین سطح خود رسیده و سطح صادرات و واردات چین، از ۷۰۰ میلیون دلار فراتر رفته است.

از آن جایی که تجارت چین با ایران به جاده ابریشم باستانی در قرن اول قبل از میلاد باز می گردد و  دو کشور در سال ۱۹۳۷ به طور رسمی روابط اقتصادی دوجانبه ای را برقرار کردند که با تأسیس دولتها به ترتیب در سالهای ۱۹۴۹ و ۱۹۷۹ مجددا تأیید شد، در سالهای اخیر، دو کشور روابط منظم را در سطح بالا حفظ کرده اند و بر همین اساس همکاری های اقتصادی و تجاری دو جانبه به طور مداوم عمیق تر شده است.

 عمده محصولات صادراتی ایران به چین نفت خام، پلیمرهای اتیلن و سنگ آهن می باشد، در حالی که ایران همچنین یک بازار سرمایه گذاری و پروژه های مهم خارجی در خارج از چین برای چین و همچنین منبع اصلی واردات انرژی آن محسوب می شود.

 در سال ۲۰۱۹، ایران سفر بدون روادید به این کشور را برای اتباع چینی از جمله ساکنان هنگ کنگ و ماکائو تصویب کرد که البته به عنوان وسیله ای که به مسافران چینی اجازه می دهد از این کشور دیدن کنند، بدون آنکه تحت تحریم های آمریکا قرار گیرند.

 ایران در طی سالهای گذشته، پشتیبان صریح چین در صحنه بین المللی بوده و از این کشور در مجامع کلیدی بین المللی مانند سازمان ملل حمایت کرده است

 ایران همچنین در طی سالهای گذشته، پشتیبان صریح چین در صحنه بین المللی بوده و از این کشور در مجامع کلیدی بین المللی مانند سازمان ملل حمایت کرده است. همچنین، دو کشور در سالهای اخیر روابط دیپلماتیک و اقتصادی و تجارت دوجانبه را علیرغم تحریم های جامعه بین المللی علیه ایران تقویت کرده اند.

علاوه بر آن، در سال ۲۰۱۶، شی جین پینگ اولین رهبر جهان بود که پس از امضای برجام در سال ۲۰۱۵، به ایران سفر کرد در حالی که چین نیز طرف ایران بود. همچنین، از زمان خروج دولت ترامپ از این طرح و اعمال مجدد تحریم ها در سال ۲۰۱۸، چین بارها از ایالات متحده خواسته تا به میز مذاکره بازگردد و خود این کشور بتواند نقش میانجی گری را در مذاکرات ایفا کند.

به گفته وزارت بازرگانی چین (MOFCOM)، شرکت های چینی در سال ۲۰۱۹، برابر با ۳.۴۱ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم در ایران انجام دادند و قراردادهایی به ارزش مجموع ۳.۱۱ میلیارد دلار امضا نمودند. همچنین، تجارت دوجانبه بین دو کشور در همان سال، معادل ۲۳.۰۲ میلیارد دلار بوده که کاهش ۳۴.۵ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۸، به دلیل تحریم های آمریکا گزارش شده است. 

با توجه به مطالب ذکر شده، اگرچه خروج واشنگتن از توافق هسته ای ایران در مه ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم های آمریکا علیه تهران واردات نفت خام چین از ایران را تحت تاثیر قرار داد، چین همچنان بزرگترین خریدار نفت خام ایران است و به نوبه خود، ایران هفتمین منبع واردات نفت چین قلمداد می شود. بر اساس گزارشهای منتشر شده از منابع تجاری دو کشور، در طول سال ۲۰۱۹، چین ۷.۱۵۵ میلیارد دلار نفت خام از ایران وارد کرده که حدود ۶.۳ درصد از واردات نفت خام چین را تشکیل می دهد. بر اساس داده‌ های گمرک چین، اما این واردات طی دوره ۹ ماهه نخست سال جاری، ۶.۸ درصد کاهش یافته و به ۳۸۷ میلیون تن رسیده است که یکی از دلایل این کاهش علاوه بر افزایش قیمت نفت، سرکوب و کنترل پالایشگاه‌های خصوصی نیز می باشد.

در حالی که امریکا به طرق مختلف برای تحت فشار دادن ایران، بارها از چین خواسته تا واردات نفت ایران را متوقف سازند، اما چین با هدف گسترش روابط با ایران و بر مبنای توسعه مفاد قرارداد ۲۵ ساله همچنان تمایل دارد تا به خرید نفت از ایران ادامه دهد.