بازار؛ گروه استانها: خراسان رضوی دارای پنج مرز رسمی شامل مرز زمینی دوغارون؛ مرز ریلی شمتیغ با افغانستان؛ مرز ریلی سرخس؛ مرز زمینی لطف آباد و مرز زمینی باجگیران با ترکمنستان است.
راه آهن خواف – هرات که با هیاهوی فراوان برای حمل ریلی کالا به افغانستان افتتاح شد اما حالا گذشت زمان نشان داده است که مسیری ناهموار دارد و هنوز نتوانسته انتظار تجاررا برآورده سازد.
هم اکنون خراسان رضوی بیشترین صادرات را به کشور افغانستان دارد و این کشور مقام اول را در واردات کالا از خراسان رضوی به خود اختصاص داده است و پس از این کشور بیشترین صادرات خراسان رضوی به تاجیکستان صورت می گیرد و سومین کشور مقصد صادراتی خراسان رضوی در آسیای میانه نیز ازبکستان است.
از ابتدای اتصال ایران به راه‌آهن آسیای میانه واگن‌های جمهوری اسلامی اجازه حرکت و سیر در این کشورها را نداشتند و لذا بنا اظهارات بازرگانان باید به دنبال واگن‌های استاندارد و هماهنگ با خطوط ریلی آسیای میانه باشیم تا بتوانیم بر روی ریل این کشورها سیر کرده و کالای خود را صادر کنیم.
گذشته از مسیر ریلی افغانستان از زمان شیوع کرونا نیز ترکمنستان محدودیت‌هایی را در عبور زمینی و ریلی تجار ایرانی به وجود آورده است.
اکنون مسیر ریلی با این کشور باز اما مسیر زمینی با محدودیت‌هایی همراه است به‌طوری‌که کشنده ترکمنی قسمت بار کامیون ایرانی را تحویل گرفته و بعد از چند روز دوباره به راننده ایرانی در مرز بازمی‌گرداند که این موضوع باعث معطلی کامیون داران در مرز می‌شود.
هرچند که مسیر ریلی می‌تواند بهانه کرونا را برطرف کند اما به‌جز محدودیت‌های اعمال‌شده مشکلات دیگری نیز مانند نبود واگن و یا تعرفه‌های اعمال‌شده سنگ‌های بسیاری را جلوی پای بازرگانان قرار داده است.
در این راستا با محمدحسین روشنک رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان و رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی پیرامون موانع صادرات ریلی به بحث و گفت‌وگو نشستیم که ماحصل آن را در ذیل می‌خوانید.
* ظاهراً مشکل صادرات ریلی موضوع امروز و دیروز نیست و هم چنان ادامه دارد؟
بله، خراسان رضوی بیش از ۱۵ سال است که مشکل تأمین واگن صادراتی دارد و هنوز این مشکل به‌طورجدی حل‌نشده است.
* توجه به صادرات ریلی چقدر برای خراسان رضوی اهمیت دارد؟
در صورت تأمین واگن صادراتی موردنیاز توسط وزارت راه و شهرسازی، حتی می‌توان سرانه صادرات از خراسان رضوی را تا ۵۰۰ دلار (درآمد سرانه هر فرد از استان از صادرات کل سال) رساند.
* در این راستا با چه مشکلاتی روبرو هستیم؟
یکی از مشکلات موجود در مسیر تجارت ریلی از طریق ترکمنستان همین کمبود واگن است زیرا صادرکننده هر واگن را به قیمت ۴۵۰ تا هزار دلار در بازار سیاهی که برای آن به وجود آمده، به دست می‌آورد و درصورتی‌که مشکل واگن حل شود، دیگر صادرکنندگان برای صادرات کالای خود از مسیر ریلی سرخس مشکلی نخواهند داشت.
مشکلات حمل ریلی کالا به تاجیکستان به دلیل مخالفت دولت ترکمنستان با ترانزیت ریلی از مسیر این کشور است لذا ضروری است تا توافقی بین راه‌آهن ایران و راه‌آهن ازبکستان مبنی بر تعویض بارنامه واگن بدون تخلیه و بارگیری به دلیل هزینه‌های زیاد آن منعقد شود و این توافق‌نامه تا زمانی که روابط دو کشور ترکمنستان و تاجیکستان به روال عادی برگردد، ادامه داشته باشد.
* با این حساب کالای صادراتی گران برای تجار تمام خواهد شد؟
صدور مجوز تأمین واگن برای اشخاص و شرکت‌های مختلف زمینه‌ساز افزایش قیمت واگن و درنتیجه افزایش هزینه‌های صادرات در استان شده است.
از سوی دیگر کاهش واردات ریلی، کندی سیر واگن‌های روسی در کشور، نامشخص بودن متولی تأمین واگن در استان، اضافه شدن سایر کالاها به سبد صادرات، روند خصوصی شدن راه‌آهن در کشورهای آسیای میانه بر مشکلات صادرات حوزه ریلی استان افزوده است.
از مرز ایران در خاک افغانستان ۷۰ کیلومتر خط ریلی ایجاد و تا نزدیکی هرات ساخته شده است اما محاسبه هزینه های صادرات کالا از طریق راه آهن خواف – هرات بر مبنای فرانک سوییس برای تجار توجیه اقتصادی ندارد.
* کرونا تا چه حد در مسیر صادرات مانع ایجاد کرده است؟
متأسفانه شیوع بیماری کرونا نیز مبادلات تجاری ایران با بازارهای جهانی را تحت‌الشعاع قرار داده است.
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۸ پروتکلی را برای تمامی کشورها تعریف کرد تا به استناد آن، زیرساخت‌های قرنطینه و امکانات بهداشتی نظیر تونل‌های ضدعفونی را در مرزهای خود مستقر سازند، از زمان بروز این بحران، به‌واسطه فراهم نبودن این امکانات و زیرساخت‌ها کشورهای همسایه مرزهای خود را به روی کالاهای صادراتی از ایران بستند.
افزون بر یک دهه است که واگن‌های ایرانی نمی‌توانند به کشورهای آسیای میانه بروند و سرنوشت راه‌آهن خواف – هرات نیز که با هیاهوی فراوان برای حمل ریلی کالا به افغانستان افتتاح شد اما هنوز به فرجام نرسیده است
* کاهش صادرات و یا محدودیت های ایجاد شده چه تبعاتی برای ما دارد؟
در رایزنی‌های انجام‌شده با این کشورها، تأکید آن‌ها بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود اما همچنان مشخص نیست که چه زمانی این امکانات مستقر و فعال می‌شوند تا مسیرهای صادرات کشور از نو گشوده شود و در این بازه، خطر از دست رفتن فرصت‌ها و بازارهای موجود نیز وجود دارد.
* راهکار و پیشنهاد شما چیست؟
بهترین مسیر برای تجارت زمینی خراسان رضوی و ارسال کالا به کشورهای آسیای میانه، مرز ترکمنستان است و درخواست بازرگانان این استان از دولت جمهوری اسلامی ایران و همچنین دولت‌های ترکمنستان و تاجیکستان، این است که برخی اختلاف نظرات را کنار گذاشته و ترتیبی دهند تا بتوان از این مسیر تجاری ترکمنستان برای ارسال بار به کشورهای آسیای میانه به نحو واقعی بهره گرفت.
* توقع شما از دولت جدید چیست؟
ما از وزارت راه و شهرسازی، به‌ویژه راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران درخواست داریم تا تأمین واگن برای صادرات کالا را تسهیل کرده و به وظیفه خود در این زمینه عمل کنند.
به نظرم وقت آن رسیده که به برخی از کاستی‌ها پایان داد زیرا کمبود واگن صادراتی همان‌طور که شما هم به آن اشاره کردید موضوع امروز نیست و افزون بر ۱۷ سال است که این مشکل ادامه داشته و هنوز حل‌نشده است.
افزون بر یک دهه است که واگن‌های ایرانی نمی‌توانند به کشورهای آسیای میانه بروند و سرنوشت راه‌آهن خواف – هرات نیز که با هیاهوی فراوان برای حمل ریلی کالا به افغانستان افتتاح شد اما هنوز به فرجام نرسیده است.
متأسفانه این موضوع موجب شده تا صادرکننده یا واردکننده ما برای صادرات کالای خود هر مبلغ قانونی که نرخ کرایه واگن است را پرداخت کند.
برای رونق مراودات تجاری از طریق راه‌آهن خواف – هرات نیاز است که یک سری زیرساخت‌ها از سوی کشور افغانستان ایجاد شود که هنوز زیرساخت‌ها در این زمینه کامل نشده است.
نظر شما