بازار؛ گروه بین الملل: «دانیل برومبرگ» در مقاله ای با عنوان «ایران برای یک بازی بزرگ دیگر در افغانستان آماده می شود» در «کوئینسی» می گوید: ایران و طالبان، منافع دوجانبه ای دارند که به رغم کشمکشی دیرپا، آنها را به همکاری وا می دارد.
متوقف ساختن گروه داعش، هدف مشترک آنهاست که از زمان حمله خونین به فرودگاه کابل در ۲۶ اوت، اهمیت بیشتری هم یافته است. اما طالبان و تهران، همچنین نیازمند حمایت همسایگان دور و نزدیک افغانستان از جمله پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، چین و نیز روسیه هستند. بی گمان ما در آستانه یک بازی بزرگ دیگر هستیم که بازیگران کلیدی برای شکل دادن به کشمکش قدرت داخلی در افغانستان، در آن به رقابت می پردازند به گونه ای که خود به این آتش نسوزند.
دردسرهایی که داعش ایجاد میکند، بی گمان موجب می شود که آمریکا همچنان – دست کم با نیروی هوایی اش- درگیر نبرد افغانستان باقی بماند اما در قیاس با همسایگان افغانستان و از جمله ایران، نقش کمرنگی خواهد داشت.
توانایی ایران برای موازنه بخشی به منافعش در افغانستان در هفته ها و ماههای آینده محک می خورد. در هر حال، ایران با این چالش از گذر یک تعامل فرصت جویانه با طالبان و دیگر نیروهای افغانی روبرو خواهد شد. این راهبرد می تواند برای تهران دستاوردهایی داشته باشد اما خالی از ریسک هایی چه در جبهه منطقه ای و چه در داخل کشور نیست.
دشمنی عمیق ایدئولوژیک میان تهران و طالبان، پیامدهای خطرناکی برای اقلیت شش تا هفت میلیونی هزاره در افغانستان داشته که بیشترشان هم شیعه هستند. بی گمان، اکنون نسبت به دهه ۱۹۹۰، شرایط بسیار متفاوت است.
طالبان که در پی استحکام حاکمیت خود در میان جوامع متنوع افغانستان و مهمتر از آن کسب شناسایی و مشروعیت بیرونی است، به سود خود می بیند که نشان دهد در پی مدارا با هزاره ها و همگرایی با تهران است.
برای تهران هم بهترین شرطبندی آن است که طالبان را بیازماید و همزمان شبکه ارتباطات خود با قبایل افغانستان را بعنوان اهرمی برای به پیش راندن یک رویکرد فراگیرتر توسط رهبران طالبان به کار گیرد. از این گذشته، سربرآوردن داعش، انگیزه بیشتر و چه بسا کارسازی، برای تهران و طالبان برای همکاری در مسائلی کلیدی همچون پناهندگان، آب، قاچاق مواد مخدر، تجارت و گردش پول فراهم می آورد.
فراتر از این سنجش های ژئواستراتژیک، همچنین ترکیبی از علائق مدنی، اقتصادی، کانی، جغرافیایی و بهداشتی هستند که می تواند انگیزه هایی را برای همکاری و/یا رقابت میان تهران و طالبان فراهم آورد. مرز حدودا هزار کیلومتری میان دو کشور، همان محدوه ای است که می تواند این منافع در سراسر آن به جریان افتد. این است که تهران و طالبان سود مشترکی در حمایت از یک راهبرد حاکمیتی دارند که از موج پناهندگان جلوگیری می کند و نیز همسایگان افغانستان را مطمئن می سازد که طالبان در پی صدور بی ثباتی به آنسوی مرزهایشان نیست.
قول های اخیر طالبان برای ممنوعیت هروئین، چندان آرامبخش نیست بویژه با توجه به گزارش های معتبری که حکایت از افزایش نقش این گروه در تولید موادمخدر غیرقانونی دارد. هرچند جامعه ایران، بهای سنگینی در این زمینه داده اما چون تهران و طالبان، دلایل ژئواستراتژیک خوبی برای چشم بستن بر قاچاق مواد مخدر دارند، این ماجرا همچنان بعنوان یک سود مشترک میان آنان برقرار خواهد ماند.
از سال ۲۰۱۸، ایران بزرگترین شریک تجاری افغانستان بوده است. در ۲۰۱۷- ۲۰۱۸، صادرات ایران به افغانستان به ۲.۷ میلیارد دلار رسید و کالاهای ایرانی، یازده درصد از بازار مصرفی افغانستان را شکل داد. بیشتر این صادرات به برق و سوخت اختصاص داشت.
با توجه به بلاتکلیفی های پرشمار کنونی درباره رفتار آینده طالبان، رهبران ایران بسیار محتاط عمل می کنند و در صدد مدیریت خطرات و فرصت هایی هستند که پیروزی طالبان در افغانستان پدید آورده است. اما تهران در گذشته نشان داده که توانایی چشمگیری در حفظ روابط و شبکه های متفاوت و متناقض دارد. در واقع ایران نشان داده که در مورد طالبان، بسیار عملگراتر از واشنگتن است.
نظر شما